Tatarstanda törle soraştırular, fiker beleşülär şaqtıy yış ütkärelä. Menä şundıy ber sotsiologik fiker beleşüneñ näticäläre bilgele buldı şuşı aralarda ğına. Anda tatarstanlılardan, döresräge respublikanıñ qayber şähärlärdä yäşäwçelärdän, alarnıñ säyäsi östenlekläre xaqında beleşkännär.
Fiker soraştıru Tatarstan xalqınıñ säyäsi östenlekläre dip atalsa da, ul respublikanıñ barı tik 5 şähärendä genä ütkärelgän. Anda Qazan, Çallı, Tübän Kama, älmät häm Yäşel üzändä yäşäwçelär qatnaşqan. Şuña da anı bar tatarstanlılar fikere dip äytep bulmıy. Şulay da, fiker beleşü näticäläre şaqtıy qızıqlı.
Soraştıru waqıtında keşelärdän alarnıñ törle däräcädäge xakimiätkä ışanuları xaqında beleşkännär. Äytergä kiräk, tatarstanlılar citäkçe oyışmalarnıñ eşçänlege belän qızıqsınıp toralar, anıñ näticäläre xaqında üz fikerlärenä iä. Şuşı tarmaqqa bäyle sorawlarnıñ cawapları xakimiät organnarı öçen ällä ni quanıçlı tügelder diärgä kiräk. Bigräk tä, cirle xakimiät öçen. Fiker beleşüdä qatnaşuçılarnıñ 72 protsentı şähär citäkçelegenä ışanıç beldermi. Şularnıñ 37 protsentı şähär başlıqlarına öleşçä ışana, qalğannarı isä bötenläy ışanmıy. Alay ğına da tügel, küp kenä keşelär, xakimiät xalıq mänfäğätlären qayğırtmıy, alarnı yaqlamıy, dip sanıy. Xäyer, tatarstanlılar cirle xakimiätkä genä tügel, säyäsi firkälärgä dä ällä ni ışanıç beldermi. Alar firkä wäkillären dä xalıq yaqlı dip sanamıy häm alarnıñ eşçänlege belän ällä ni qızıqsınmıy.
Fiker beleşüdä qatnaşuçılarnıñ küpçelege ğomumän säyäsi yäki xakimiät eşlärenä bik iğtibar itmi, alarnı kübräk sotsial mäsällär, xalıqnıñ yäşäw däräcäse problemaları borçıy. Sorawlarğa cawap birüçelärneñ 44 protsentı mäsälän pensiälärneñ häm sotsial yaqlawğa moxtaclarğa tüläwlärneñ bik kim buluına borçıla. Ğomumän, soraştıru näticälärenä qarağanda, älegä problema bik azlarnı ğına bitaraf qaldırğan. Şulay uq tatarstanlılar fikerençä, bezdä mäşğüllek, eşsezlek probleması da bik citdi tora. Bu xaqta beleşterüdä qatnaşuçılarnıñ 30 protsentınnan artığı bilgeläp uzğan.
Älege fiker beleşüdä tatarstanlılarnıñ saylawlarğa mönäsäbäte dä tikşerelgän. Ayırım alğanda, sorawlar respublikanıñ xakimiät organnarına saylawlar xaqında bulğan. Mäsälän, sez Tatarstannıñ xakimiät oyışmalarına kiläçäk saylawlarda qatnaşırğa cıyınasızmı digän sorawğa, respondentlarnıñ 53 protsentı, äye, dip cawap birgän. Fiker beleşüdä qatnaşuçılarnıñ öçtän ber öleşe älege saylawlarğa baru-barmaw turında tögäl äytä almıy. 14 protsentqa yaqını isä respublika xakimiät organnarı uzaçaq saylawlarğa barmayaçağın beldergän. Belgeçlär fikerençä, şuşı 13 protsent saylawçılar arasında qarşılıq däräcäsen bilgeläwçe kürsätkeç bulıp tora. Läkin şunısın da onıtırğa yaramıy, älege xalıq fikeren tikşerü şähär xalqı arasında ütkärelgän. Ä şähärdä yäşäwçelär belän awıl keşeläre arasında xakimiätkä mönäsäbät, säyäsi östenleklärdä ayırma şaqtıy.
Gölnaz İlgizär
