Millionlağan keşe öçen 9nçı May, sovetlär berlegeneñ cimerelüenä qaramastañ äle dä bäyräm. Şulay da bu ciñü köne qaysı beräwlär öçen yaña awırlıqlarnıñ başlağan kön bularaq tarixkä kerä.
Baltıq illäre xalıqları, Estonia, Latvia häm Litvä öçen 1945yılnıñ 9nçı mayı bu illärneñ 1940nçı yıldañ soñ yañadan sovet xaqimiäte qulı astına kergän kön.
Sovet xaqimiäte inde küptännäñ tarqaldı. Baltıq däwlätläre NATO häm Yewropa Berlegenä kergän. Läkin yıllar uzuına qaramastan, 2nçe Dönya suğışı ezläreneñ äle dä onıtılmağanın, Estoniädäge soñgı xällär tağın ber qat kürsätte.
Estoniada, Ciz soldat häykälen urınınnan alğannan soñ 26-27nçe Aprildä başqalada kilep çıqqan qarşılıqlar, Mäskäw uramnarına da cäyelde. Estoniä ilçelege aldında protestkä çıqqan xalıq Estoniägä tänqitlären belderde.
Bu xäl, Rusiä häm Estoniä xökümätläre häm xalıqları arasında zur ayrılıqlarga itärde.
Rusiä, Estonianı Yewropanı azat itär öçen Nazi Almanyağa qarşı suğışta ülgän millionlağan Sovet ğaskären xörmät itmäwdä ğayepli. Estonnar isä, bu azatlıqnıñ Estoniä öçen 5 distä yıl buyına kimsitelüenä kitergänenä ışana.
Estoniä prezidentı Toomas Hendrik İlves, bu häykäl küpçelek estonnar öçen departasiä häm ütereşlärne, illneñ cimerelüen ğäwdäländerä, dip äytkän ide.
Richard Mole, Londonda Baltıq illäre tarixçese, tarixtä mondıy qarşılıqlarnıñ yış oçrağanına basım yasap bu turında bolay di,
“1991 yılında Rus citäkçeläreneñ uñışsız säyäsäte näticäsendä, sovetlärneñ baltıq illären basıp aluı xaqiqatı cäyelä başladı häm bu illärdä yäşägän urıs millätlärenä qarşı qaraş üzgärde, häm alarnı basıp alğan imperiäneñ qaldıqları itep kürä başladılar. Bu kötelgän ber qarşılıq ide, mondiy tarixi ayrılıqlarnı tuqtatu çiten. Xäzer bu keşelär Estoniäneñ SSSRğa quşulu mäsäläsenä bötenläy başqa törle qariy başladı.”
Millätlärara qarşılıqlar buldırmas öçen ni eşlärgä? Tarixçilär tarixnı yañadan qarap çığarğa täqdim itä,
Şulayda Richard Mole fikerençä, bu täqdemnär älegä Rusiägä qağılmas.
“Rus bulmağan elekke sovet respublikaları, tarixnıñ yaña baştañ döreslekne çağıldırıp yazılıuın taläp itä. Latviada, Gruziädä basıp alununı dälillägän törle muzeylär bar. Läkin Rusiä tarafınnañ mondiy teläk älegä yuq. Şul säbäble, minem uylawımça, mondiy qarşılıqlar alğa taba äle däwam itäçäk. Rusiäneñ tabiği baylıqlarına tayanıp köçe arta barğan zur il häm köçle däwlät itep küz aldına kitergän waqıtta, uylawımça kiläçäktä yaña salqın suğış çorı başlanır. Bu suğış Rusiä häm Elekke sovetlär berlege illäre arasında gına tügel, gomum alğanda Rusiä könbatış belän bulır."
M.K.
Sovet xaqimiäte inde küptännäñ tarqaldı. Baltıq däwlätläre NATO häm Yewropa Berlegenä kergän. Läkin yıllar uzuına qaramastan, 2nçe Dönya suğışı ezläreneñ äle dä onıtılmağanın, Estoniädäge soñgı xällär tağın ber qat kürsätte.
Estoniada, Ciz soldat häykälen urınınnan alğannan soñ 26-27nçe Aprildä başqalada kilep çıqqan qarşılıqlar, Mäskäw uramnarına da cäyelde. Estoniä ilçelege aldında protestkä çıqqan xalıq Estoniägä tänqitlären belderde.
Bu xäl, Rusiä häm Estoniä xökümätläre häm xalıqları arasında zur ayrılıqlarga itärde.
Rusiä, Estonianı Yewropanı azat itär öçen Nazi Almanyağa qarşı suğışta ülgän millionlağan Sovet ğaskären xörmät itmäwdä ğayepli. Estonnar isä, bu azatlıqnıñ Estoniä öçen 5 distä yıl buyına kimsitelüenä kitergänenä ışana.
Estoniä prezidentı Toomas Hendrik İlves, bu häykäl küpçelek estonnar öçen departasiä häm ütereşlärne, illneñ cimerelüen ğäwdäländerä, dip äytkän ide.
Richard Mole, Londonda Baltıq illäre tarixçese, tarixtä mondıy qarşılıqlarnıñ yış oçrağanına basım yasap bu turında bolay di,
“1991 yılında Rus citäkçeläreneñ uñışsız säyäsäte näticäsendä, sovetlärneñ baltıq illären basıp aluı xaqiqatı cäyelä başladı häm bu illärdä yäşägän urıs millätlärenä qarşı qaraş üzgärde, häm alarnı basıp alğan imperiäneñ qaldıqları itep kürä başladılar. Bu kötelgän ber qarşılıq ide, mondiy tarixi ayrılıqlarnı tuqtatu çiten. Xäzer bu keşelär Estoniäneñ SSSRğa quşulu mäsäläsenä bötenläy başqa törle qariy başladı.”
Millätlärara qarşılıqlar buldırmas öçen ni eşlärgä? Tarixçilär tarixnı yañadan qarap çığarğa täqdim itä,
Şulayda Richard Mole fikerençä, bu täqdemnär älegä Rusiägä qağılmas.
“Rus bulmağan elekke sovet respublikaları, tarixnıñ yaña baştañ döreslekne çağıldırıp yazılıuın taläp itä. Latviada, Gruziädä basıp alununı dälillägän törle muzeylär bar. Läkin Rusiä tarafınnañ mondiy teläk älegä yuq. Şul säbäble, minem uylawımça, mondiy qarşılıqlar alğa taba äle däwam itäçäk. Rusiäneñ tabiği baylıqlarına tayanıp köçe arta barğan zur il häm köçle däwlät itep küz aldına kitergän waqıtta, uylawımça kiläçäktä yaña salqın suğış çorı başlanır. Bu suğış Rusiä häm Elekke sovetlär berlege illäre arasında gına tügel, gomum alğanda Rusiä könbatış belän bulır."
M.K.