Accessibility links

Кайнар хәбәр

AQŞ qalqanın Azärbaycanğa quyu: belgeç fikere


Rusiä prezidentı Vladimir Putin AQŞnıñ raketalardan saqlanu cihazlarına qarşı tügel, barı tik alar Çexiä belän Polşada urnaştırılmasqa tieş. Bu turıda Putin kiçä Germaniädä AQŞ prezidentı George Bush belän bulğan oçraşuda äytte. Anıñ täqdime – qalqannı Azärbaycanda, Rusiä qaramağında bulğan Gabala xärbi bazasında urnaştıru. Monıñ ğamälgä aşu ixtimalı barmı? Putin täqdime artında ni yata? Bu sorawlarnı bez Waşingtonda Rusiä häm elekke Sovetlar Berlege illären öyrängän belgeçkä birdek.

Gabaladağı xärbi baza 1976nçe yıldan alıp 87nçe yılğa qadär tözelgän, andağı raketa qalqanı Aziädä häm Hind Okeanında atılğan raketalar turında mäğlümat birä ala. 2002nçe yılda bu baza Azerbaycannıñ milke dip iğlan itelde häm mäğlümati-analizlaw üzäge bularaq eşli başladı. Şul uq yılnı Rusiä Azerbaycan belän anı 10 yılğa qullanu, monıñ öçen yılına 7 million dollar tüläw turında kileşü imzalağan ide.

5 yıldan kileşüneñ möddäte çığaçaq. Waşingtonda urnaşqan Jamestown Waqıfı prezidentı Glen Howard, Rusiä üzeneñ Azärbaycan cirendä qaluın ozaytırğa tırışa, dip sanıy. AQŞnıñ milli iminlek kiñäşçese Stephen Hadley, Putin täqdimen "qızıqlı" dip atadı. Bu turıda söyläşülär 1-2 yül könnärendä Bush ğailäse öyendä Amerika Quşma Ştatlarda däwam itäçäk, dide prezident Bush. Älegä raketa qalqanın Azärbaycanğa urnaştıruğa qarata başqa reaksiä yuq, bu xälne belgeç Glen Howard menä niçek añlattı:

"Minemçä AQŞ öçen bu täqdim şaqqatqıç häm kötelmägän buldı – Rusiä isä näq şunı kötte dä. Häm min moña xattä elekke premyer ministr Yevgeniy Primakovnıñ qatnaşı bula alğanın farazlıy alam, anıñ yäşeren role buluı ixtimal."

Gabaladağı qalqan cihazları – Yaqın Könçığış öçen bik möhim. 2003nçe yılda Ğiraqqa bulğan höcüm waqıtında xärbi baza Ğiraqnıñ hawa köçläre signalların qabul itkän bulğan. Alar AQŞnıñ Hawada Kisätü häm Kontrol sisteması mäğlümatlären Saddam Hösäingä tapşırıp torğan bulğan, di Howard:

"Dimäk alar mäğlümatne Saddam Hösäingä tapşırıp torğan bulsa, ägär alar anda tağın da qalsa alar İranğa da näq şunı eşli alırlar ide. Rusiäneñ bu adımı bik şikle. Kileşüneñ möddäte çıqqanda alar üzläreneñ anda qaluların qanunlaştırırğa teli."

Glen Howard üze, Rusiäneñ bu täqdimen bik aqıllı adım, dip bäyäli:

"Prezident Bushnıñ öyendä bulaçaq oçraşuğa qadär taraflar mäsäläne törle yaqtan tikşerer dip uylıym, bu alarnı çınnan da şaqqatırdı. Min dä ğäcäpländem, bu hiçşiksez aqıllı adım."

Bushlarda qunaqta söyläşülär tınıç häm dustanä şartlarda üter dip farazlana.

Ägär dä Amerika Quşma Ştatları, raketalardan saqlanu cihazların Azärbaycanğa quyu täqdimenä "yuq" disä, xällär niçek üzgäräçäk, digän sorawğa, Howard üz fikeren belderde:

"Putin yañadan – öyegezne hawağa oçıram, yuq itäm kebek süzlär äyter inde. Putin gel şulay di bit, çınbarlıqta nişli ala soñ alar? Kosovo kiläçäge turında da – barı tik süzlär buldı. Närsäder eşli ala alar, misal öçen raketaların Yevropağa taba borıp quyaçaqların iğlan itä ala. Ämma Putinnıñ ul belderüe anıñ üze öçen bik naçar buldı, anıñ ziyanı kübräk buldı. Kremldäge aqıllıraq keşelär monı xäzer añlıy inde."

Bu Rusiäneñ AQŞnıñ raketalardan saqlanu cihazların Azärbaycanğa urnaştıru täqdimenä Waşingtonda urnaşqan Jamestown Waqıfı prezidentı Glen Howard fikerläre buldı.
XS
SM
MD
LG