Näq ber yıl elek uzğan yılnıñ 18 mayında latin älifbasına qaytu buyınça Tatarstan mäktäplärendä ütkän eksperimentnıñ yomğaqları tikşerügä bağışlanğan seminar-kiñäşmä ütkän ide. Berençe sıynıfta uquçı 2 meñgä yaqın bala latin älifbasın uñışlı ğına öyränä başlasa da, bıltırğı eksperimentnıñ axırı küñelle bulmadı. Orfografiä qağidäläre, älifba variantları tiräsendä uquçılarnıñ häm ğalimnärneñ teläk-täqdimnäre buyınça bäxäslär ozaqqa suzıldı. 1 sentäberdä täwge tapqır mäktäpkä baruçı balalar latin älifbasında uqırğa tieş bulsalar da, däresleklär äzerläw ozaqqa suzıldı. Şul uq arada qayber Rusiä xaqimiäte strukturaları oyıştırğan kollektiv xatlar tatar cämäğätçelegen ikegä bülde. Avgust axırında Tatarstan prezidentı latinğa küçü belän aşığırğa kiräkmi, barısın da uylarğa kiräk, çit töbäktäge millättäşlärneñ dä mömkinleklären dä onıtmıyq, digän añlatmalar birep, mäktäptä latin älifbasın qullanu buyınça eksperimentnı däwam itterü kiräklegen äytte.
İnde tağı ber uqu yılı uzğaç, eksperiment näticäläre nindi soñ? Sişämbe könne Tatarstan mäğärif ministrlığınıñ uqıtuçılarnıñ belemen kütärü institutı şuşı eksperiment yomğaqları buyınça seminar-kiñäşmä ütkärde. Seminarnıñ berençe köne seksiälärdä barğan häm latin älifbasına qaytu eksperimentınıñ soñğı yılda niçek ütüe turında täfsille analiz yasalğan. Ä sişämbe könne 28 mayda şul uq institutnıñ Irınbur traktındağı binasındağı konferensiälär zalı şığrım tulı buldı. Anda Tatarstannıñ 55 mäktäbendä eksperiment räweşendä latin älifbasın öyrätkän uqıtuçılar, ğalimnär, mäğärif ministrlığı, xökümät, prezident apparatı wäkilläre, jurnalistlar kilgän ide. Bıyılğı kiñäşmä başqaçaraq ütte. Bu utırışnı açqan ministr urınbasarı İlsur Hadiullin, şunda çığış yasağan Räşit İslamşin eksperimentnıñ näticäläre xäzerge şartlarda bik möhim qararlarnı qabul itär öçen kiräklegen äyttelär. Mäğärif ministrlıgında eşläwçe Sirina xanım Trofimova latin älifbasın öyrängän balalarnıñ uqu, yazu tizlege buyınça mäğlümatlar birde.
Ğomumän alğanda, uqıtu bik uñışlı barğan, ikençe sıynıfta uquçılar ğına tügel, ä bälki ölkän sıynıf uquçıları da latin älifbasın tiz üzläştergännär, uquğa mönäsäbät üzgärep, balalarnıñ iğtibarı artqan. Kiñäşmädä şulay uq Çallı şähäreneñ 64 gimnaziäse uqıtuçısı Ramilä Gatina häm başqa pedagoglar däreslärneñ niçek baruı, uqu protsessında nindi üzgäreşlär buluı turında täfsille mäğlümat birdelär. Arça pedagogiä kölliäte uqıtuçısı Şafiğullin elek üzeneñ latin älifbasına küçügä tiskäre mönäsäbättä buluın belderde. Xäzer dä qayber şiklänüläre barlığın yäşermäde ul. Ämma şuşı seminarda başqa uqıtuçılar belän kiñäşkännän soñ ul tatar telenä öyrätüne zamançalaştıru kiräklegen añlağan. Şul uq kiñäşmädä ğalimnär Wahit Xakov, Foat Ganiev, Mirfatıyx Zäkiev, Ministrlar Kabinetı xezmätkäre Rädif Cämäletdinov, Qazan şähäreneñ mäğärif idaräse räise urınbasarı Marat Lotfullin h.b. çığış yasap, urtaq fikergä kildelär.
Latin älifbasına küçügä äzerlek nisbätennän bik zur eş başqarılğan, xäzer uqıtuçılar da, ğalimnär dä konstruktiv xezmättäşlek itälär. Şulay uq latinğa qaytunı ciñeläytü öçen töple kiñäşlär, täqdimnär dä äytelde. Uqıtuçılar häm ğalimnär kiñäşmäseneñ qararı mäğärif ministrlığı kollegiäsendä tikşereläçäk. Şunnan soñ ğına respublika citäkçelege latin älifbasına qaytu eksperimentınıñ däwamı turında açıqlıq kerter. Küp kenä uqıtuçılar fikerençä, yaña uqu yılında berençe klass uquçıların latin älifbasında uqıta başlaw döres bulır ide. Küpme eksperiment alıp barırğa mömkin, diyüçelär da bar. Şul uq waqıtta äzerlek eşläreneñ çınnan da küplege uzğan yıl iğlan itelgän östämä eksperimentnıñ urınlı ikänlegen dä rasladı.
Yunıs Ätnäle
İnde tağı ber uqu yılı uzğaç, eksperiment näticäläre nindi soñ? Sişämbe könne Tatarstan mäğärif ministrlığınıñ uqıtuçılarnıñ belemen kütärü institutı şuşı eksperiment yomğaqları buyınça seminar-kiñäşmä ütkärde. Seminarnıñ berençe köne seksiälärdä barğan häm latin älifbasına qaytu eksperimentınıñ soñğı yılda niçek ütüe turında täfsille analiz yasalğan. Ä sişämbe könne 28 mayda şul uq institutnıñ Irınbur traktındağı binasındağı konferensiälär zalı şığrım tulı buldı. Anda Tatarstannıñ 55 mäktäbendä eksperiment räweşendä latin älifbasın öyrätkän uqıtuçılar, ğalimnär, mäğärif ministrlığı, xökümät, prezident apparatı wäkilläre, jurnalistlar kilgän ide. Bıyılğı kiñäşmä başqaçaraq ütte. Bu utırışnı açqan ministr urınbasarı İlsur Hadiullin, şunda çığış yasağan Räşit İslamşin eksperimentnıñ näticäläre xäzerge şartlarda bik möhim qararlarnı qabul itär öçen kiräklegen äyttelär. Mäğärif ministrlıgında eşläwçe Sirina xanım Trofimova latin älifbasın öyrängän balalarnıñ uqu, yazu tizlege buyınça mäğlümatlar birde.
Ğomumän alğanda, uqıtu bik uñışlı barğan, ikençe sıynıfta uquçılar ğına tügel, ä bälki ölkän sıynıf uquçıları da latin älifbasın tiz üzläştergännär, uquğa mönäsäbät üzgärep, balalarnıñ iğtibarı artqan. Kiñäşmädä şulay uq Çallı şähäreneñ 64 gimnaziäse uqıtuçısı Ramilä Gatina häm başqa pedagoglar däreslärneñ niçek baruı, uqu protsessında nindi üzgäreşlär buluı turında täfsille mäğlümat birdelär. Arça pedagogiä kölliäte uqıtuçısı Şafiğullin elek üzeneñ latin älifbasına küçügä tiskäre mönäsäbättä buluın belderde. Xäzer dä qayber şiklänüläre barlığın yäşermäde ul. Ämma şuşı seminarda başqa uqıtuçılar belän kiñäşkännän soñ ul tatar telenä öyrätüne zamançalaştıru kiräklegen añlağan. Şul uq kiñäşmädä ğalimnär Wahit Xakov, Foat Ganiev, Mirfatıyx Zäkiev, Ministrlar Kabinetı xezmätkäre Rädif Cämäletdinov, Qazan şähäreneñ mäğärif idaräse räise urınbasarı Marat Lotfullin h.b. çığış yasap, urtaq fikergä kildelär.
Latin älifbasına küçügä äzerlek nisbätennän bik zur eş başqarılğan, xäzer uqıtuçılar da, ğalimnär dä konstruktiv xezmättäşlek itälär. Şulay uq latinğa qaytunı ciñeläytü öçen töple kiñäşlär, täqdimnär dä äytelde. Uqıtuçılar häm ğalimnär kiñäşmäseneñ qararı mäğärif ministrlığı kollegiäsendä tikşereläçäk. Şunnan soñ ğına respublika citäkçelege latin älifbasına qaytu eksperimentınıñ däwamı turında açıqlıq kerter. Küp kenä uqıtuçılar fikerençä, yaña uqu yılında berençe klass uquçıların latin älifbasında uqıta başlaw döres bulır ide. Küpme eksperiment alıp barırğa mömkin, diyüçelär da bar. Şul uq waqıtta äzerlek eşläreneñ çınnan da küplege uzğan yıl iğlan itelgän östämä eksperimentnıñ urınlı ikänlegen dä rasladı.
Yunıs Ätnäle