Accessibility links

Кайнар хәбәр

Törkmänstanda tirä-yün möhit saqlawçı Färit Toxbatullin qulğa alınğan


Törkmänbaşı Saparmorat Niazovqa xäcüm oyıştıruda şiklänelgän keşelärne qulğa alu qotqısı däwam itä. Andıy keşelär sanı inde distälär belän isäplänä. Qulğa alınuçılar arasında Daşouznıñ tirä-yün möxit saqlawçılar klubı wäkile Färit Toxbatullin da bar. Keşe xoquqların yaqlawçı Human Rights Watch oyışması Färit Toxbatullinnı kiçekmästän irekkä çığarırğa taläp itep maxsus belderü yasadı.

Ber ay elek noyäberneñ 25-endä, düşämbe irtäsendä Törkmänbaşı Arçabil utırmasınnan başqala Aşxabadqa eşkä barğanda, şäxär üzägenä citkäç prezident kortejına yulına ber Kamaz, ike ciñel maşina kilep çığa. Bitlek kigän bilgesez keşelär avtomattan ut aça. Berniçä keşe yaralana, Niazovka berni bulmıy. Alay ğına tügel, prezident bu xöcümne sizmi dä qala, üze äytüençä, bulğan xällär turında eşenä kilпәç kenä belä. Niazov ğädättän-tış utırış cıya, häm bernindi tikşerülär ütkärep tormıyça xäcüm artında kemnär torğanın äyep birä. Törkmän başı ilneñ 4 elekke räsmien atıy: awıl xucalığı ministrı urınbasarı Sapar Iqlimov, vitse-premier häm Üzäk bank räise Xodaybirde Orazov, Törkiädäge ilçe Nurmöxämät Xanamov häm Tışqı eşlär ministrı Boris Şixmoradov. Zamanında yuğarı urınnar alıp torğan bu keşlär Niazov rejimına qarşı çıqtı häm ilen taşlap kitte. Dürtese dä Niazovka bulğan xöcümgä qatışı buluın kire qağa.

Pänceşämbe könne Boris Şixmoradovnıñ qulğa alınuwı turında xäbär itelde. Bu turıda Törkmänbaşı üze xäbär itte. Läkin elekke ministrnıñ qayda häm niçek qulğa alınuwı turında mäglümät birelmäde. İtar-Tass agentlığı, prezident tiräsendäge iseme äytelmägän ber räsmigä tayanıp Şixmuradovnıñ Aşxabadta, ber tanılğan tabipnıñ fatirında totqarlanuwın xäbär itte. Elegräk Şixmordaov İnternetta urnaştırılğan belderüendä qulğa alınğan başqalarğa yärdäm itü maqsatı belän Törkmän räsmilärenä üze baraçağın äytkän ide. Şixmoradov äytüençä, noäber axırında xökümätkä qarşı protest çaraları bulası bulğan. Törkmän räsmiläre şul çaranı buldırmas öçen, prezidentqa xöcüm tamaşasın oyıştırğan.

Xäzer Törkmänstanda şul xöcümne äzerläwdä şiklänelgän keşelärne qulğa alu qotqısı bara. Andıy keşelär sanı inde distälär belän isäplänä. Aralarında säyäsätkä qatışı bulmağan keşelär dä bar. Şularnıñ berse Törkmänstannıñ tönyaq-könçığışında urnaşqan Daşauz qalasındağı tirä-yün möxit saqlaw klubı wäkile Färit Toxbatullin.

Keşe xoquqlarn yaqlawçı Memorial üzäge belderüendä äytelgänçä Färit äfände düşämbe könne qulğa alınıp başqala Aşxabadqa kiterelgän. Anıñ närsädä ğäyeplänüwe turında älegä töğäl mäglümät yuq. Färitneñ dusları äytüençä, dikäberneñ 9-nda anı İminlek Ministrlığınıñ Daşouz bülegenä çaqırtıp Mäskäwdä opozitsiä oçraşuında qatnaşuı turında äytkännär. Süz noäber başında Törkmänstanda keşe xoquqlarına bağışlanğan konferensiä turında bara. Memorial üzäge häm xalıqara Helsinki törkeme oyıştırğan bu çarada 30-lap belgeç, jurnalsit, keşe xoquqların yaqlawçılar qatnaştı. Färit äfände üzeneñ anda qatnaşuın yäşermi, läkin säyäsät belän şögellänmäwen, barı tik keşe xoquqları belän qızıqsınıuwın beldergän.

Qulğa alunıñ tağın ber ixtimal säbäbe turında bezgä bügen telefon aşa Törkmänstandağı xäbärçebez Qödrät Babacan söyläde:

Audio (Qödrät Babacan)

Qödrät äytüençä, berniçä ay elek Daşauzda xökümätkä qarşı öndäw qäğäzläre taratılğan bulğan. Törkmänstan maxsus xezmätläre yıl axırında elenäp qalğan eşlärne aşıq-poşıq yabırğa tırışa, näticädä ber ğäyepsez keşelär räşätkä arıtna utırtıla. Pänceşämbe könne Törkmän räsmiläre qulğa alunıñ säbäpläre turında añlatma birergä tieş ide. Älegäçä, ber mäglümät tä yuq. Germaniäneñ Deutsche Welle agentlığı xäbär itüençä, Färitneñ tugannarına anıñ belän oçraşu mömkinlege birelmägän.

Xalıqara xoquq yaqlaw oyışmaları Färit Toxbatullin cäzalawğa duçar itelergä mömkin dip borçılu belderä. New Yorkta urnaşqan Human Rights Watch oyışması pänceşämbedä maxsus belderü yasap, Törkmän räsmilre Färitne kiçekmästän irekkä çığarırğa çaqırdı. Oyışmanıñ Yevropa häm Üzäk Azia bülege citäkçese Elizabeth Andersen süzlärençä, Färit Toxbatullin – tanılğan tirä-yün möxit saqlawçı, anıñ ber naçar eş qılğanı yuq. “Barı tik Törkmänstan xökümäte şikelle zolım rejimı ğına keşene konferensiädä qatnaşqan öçen qulğa alırğa mömkin” dide ul.

Ali Gilmi, Praga
XS
SM
MD
LG