Russiә rәsmi şәxeslәre Çeçnәneŋ Mәskәvdәn bәylelegen nığıtqan konstitutsiә buyınça referendumnı 23-nçe Martta ütkәrergә qarar birdelәr. Konstitutsiә qabul itelgәnnәn soŋ, prezident hәm parlament saylauları ütkәrelәçәk. Saylaularnıŋ Noyәber hәm Dikәber aylarında buluı ixtimal. Russiә xakimiәtlәre hәm Mәskәv yaqlı Çeçnә administratsiәse bu adımnar respublikağa nindider stabillek kiterer hәm Kөnbatışqa bәreleşlәrgә qaramastan, Çeçnәdә vazğiәtneŋ stabil buluın kürsәter dip өmetlәnәlәr. Russiә Üzәk Saylau Komissiәse başlığı Aleksander Veşnyakov , küptәn tügel genә, Çeçnәdә yәşәvçe 530 meŋ keşe hәm anda daimi urnaşqan 38 meŋ xәrbi saylaularda qatnaşa alaçaq, ul irekle hәm demokratik bulaçaq dip beldergәn ide. Әmma, lәkin, küpkenә analizçılar referendumnıŋ motivına hәm qanuni buluına şik belderәlәr. Suğışnı tuqtatu өçen başqa adımnar atlanırğa tieş digәn fikerdәlәr. Londondağı xalıqara mәsәlәlәr buyınça Patşa institutı xezmәtkәre Bobo Lonıŋ fikerençә, Kөnbatış ta , Çeçennәr dә tauış birü nәticәsendә Çeçnәdәge Mәskәv yaqlı administratsiәneŋ xoquqi nigeze bulır yәisә Russiә xәrbilәreneŋ anda alıp barğan suğışqa qanuni tөs birer dip ışanmıylar. Mәskәvdәge Carnegie Üzәge sәyәsi analizçısı Aleksey Malaşenko monıŋ belәn kileşә hәm Russiәgә üz maqsәtenә ireşü өçen referendum nәticәlәren manipulәtsiәlәrgә dә kirәkmi digәn fikerdә.
Audio
Malaşenko şulay uq tauış birüdә qatnaşu өçen küpme qaçaqnŋ kire qaytaçağı da hәm nәticәgә tәsir itü өçen Russiә soldatlarınıŋ tauış birüdә qanaşu өçen kürsәtmәneŋ birelep-birelmiәçәge dә bilgesez dip belderde.
Audio
Konstitutsiәneŋ qabul itelüe өçen Çeçnәdә yәşәvçelәrneŋ 50 protsentı referendumda әyye dip tauış birergә tieş. Inguşetiәdә Çeçen qaçqınnarına yardәm itü өçen oyıştırılğan xөkümәttәn bәysez Milli Qotqaru Komitetı rәise Ruslan Badalovnıŋ radiobızğa belderüenә qarağanda, rәsmi mәğlümәtlәr Inguşetiәdә 70 meŋ Çeçnә qaçağınıŋ buluın kürsәtә. Oyışmanıŋ mәğlümәtlәrenә kürә isә alarnıŋ sanı 150 meŋ tirәsendә. Russiә parlamentına dikәberdә bulğan saylaularda alarnıŋ ber protsentı ğına Çeçnәgә qaytıp tauış birgәn bulğan. Referendumda küberәge qatnaşır dip kөtü өçen sәbәp yuq. Badalov küberәk keşeneŋ qatnaşqan buluın kürsәtü өçen Rusisә soldatlarınıŋ qulanıluı ixtimal digәn fikerdә.
Audio
Bobo Lonıŋ fikerençә, yaŋa konstitutsiә dә, yaŋa xөkmәt tә Çeçnәdә Russiә xәrbilәreneŋ tәsiren kimetә almayaçaq, Malaşenko yaŋa konstitutsiә referendumda raslanır, lәkin, bu Çeçenәdәge vazğiәtne yaxşırtuğa kitermәs, Çeçnәgә yaŋa konstitutsiә tügel, ә tınıçlıq өçen kileşü, tatulaşu, kompromiss kirәk digәn fikerdә.
Fәrit Idelle, Praga.
Audio
Malaşenko şulay uq tauış birüdә qatnaşu өçen küpme qaçaqnŋ kire qaytaçağı da hәm nәticәgә tәsir itü өçen Russiә soldatlarınıŋ tauış birüdә qanaşu өçen kürsәtmәneŋ birelep-birelmiәçәge dә bilgesez dip belderde.
Audio
Konstitutsiәneŋ qabul itelüe өçen Çeçnәdә yәşәvçelәrneŋ 50 protsentı referendumda әyye dip tauış birergә tieş. Inguşetiәdә Çeçen qaçqınnarına yardәm itü өçen oyıştırılğan xөkümәttәn bәysez Milli Qotqaru Komitetı rәise Ruslan Badalovnıŋ radiobızğa belderüenә qarağanda, rәsmi mәğlümәtlәr Inguşetiәdә 70 meŋ Çeçnә qaçağınıŋ buluın kürsәtә. Oyışmanıŋ mәğlümәtlәrenә kürә isә alarnıŋ sanı 150 meŋ tirәsendә. Russiә parlamentına dikәberdә bulğan saylaularda alarnıŋ ber protsentı ğına Çeçnәgә qaytıp tauış birgәn bulğan. Referendumda küberәge qatnaşır dip kөtü өçen sәbәp yuq. Badalov küberәk keşeneŋ qatnaşqan buluın kürsәtü өçen Rusisә soldatlarınıŋ qulanıluı ixtimal digәn fikerdә.
Audio
Bobo Lonıŋ fikerençә, yaŋa konstitutsiә dә, yaŋa xөkmәt tә Çeçnәdә Russiә xәrbilәreneŋ tәsiren kimetә almayaçaq, Malaşenko yaŋa konstitutsiә referendumda raslanır, lәkin, bu Çeçenәdәge vazğiәtne yaxşırtuğa kitermәs, Çeçnәgә yaŋa konstitutsiә tügel, ә tınıçlıq өçen kileşü, tatulaşu, kompromiss kirәk digәn fikerdә.
Fәrit Idelle, Praga.