Accessibility links

Кайнар хәбәр

BMO inspektorları Ğiraqnıñ qoral programması turında xisap tota


Düşämbedä Berläşkän Millätlär Oyışmasınıñ İminlek Şursında BMOnıñ baş qoral inspektorları Hans Blix häm Möxämmät Äl-Baradei Ğiraqta 2 ay barğan tikşerü näticäläre xaqında xisap tota. “Ğiraqta suğış bulaçaqmı, bulsa – qayçan?” Küplär, bügenge xisapqa näq menä şuşı sorawlar küzlegennän çığıp qarıy.

Menä inde kimendä ike ay, Ğiraq tiräsendäge wazğiät ber yaqtan ikençe yaqqa çayqalğan bizmänne xäterlätä. Quşma Ştatlar Saddam Xösäindä küpläp üterü qoralı barın belderä, häm bälä-qaza bulğançı, anı mömkin qädär tizräk qoralsızlanırğa çaqıra, yuq isä köç qullanu belän kisätä. Räsmi Bagdad üzendä andıy qoral buluın kire qağa häm Waşingtonnı Farsı qultığında xuca bulu niätendä ğäyepli.

Uzğan yılnıñ noäberendä bu mäsälä Berläşkän Millätlär däräcäsenä kütärelde. İminlek Şurası 1441 sanlı rezolutsiä qabul itte. Anda äytelgänçä, Ğiraq bar bulğan qoralın açıp salırğa, yuq isä, här törle çarağa äzer bulırğa tieş. Şuşı açıp salunıñ däräcäsen BMOnıñ qoral tikşerüçeläre bilgelärgä tieş ide. 27 noäberdä alar Ğiraqqa kilep tikşerü eşläre başladı. İke aydan, ğinwarnıñ 27-sendä, törkem citäkçese Hans Blix häm Xalıqara atom energiä agentlığı başlığı Möxämmät Äl-Baradeiğa xisap totırğa quşıldı.

Menä şul kön kilep citte. Bu waqiğa aldınnan taraflar qatı belderülär belän alıştı. Quşma Ştatlar däwlät sekretare Colin Powell – Ğiraqta küpläp üterü qoralı buluın qabatlap, Amerikanıñ – İminlek Şurası fatixası bulmağan oçraqta da, köç qullanu xoquqı buluın äytte. Räsmi Bagdad isä Powellnıñ belderülären “çep-çi yalğan” dip atadı. Düşämbedä Ğiraq Tışqı eşlär ministrı Naci Sabri bez BMO tikşerüçeläre belän xezmättäşlek ittek, alar Ğiraqta 2 ay eşläp berni taba almadı, häm taba da almıy, çönki andıy närsä yuq, dip belderde:

Audio

Ğiraqnıñ premer-ministr urınbasarı Tariq Aziz, Blix häm Äl-Baradei äfändedän bez ber genä närsä, ğädel buluların sorıybız, dip äytte:

Audio

Blix häm Äl-Baradei äfändelärneñ aldaraq yasağan qayber belderülärenä qarağanda, alar Ğiraq räsmiläreneñ küpmeder däräcädä xezmättäşlek itüwen tanır dip kötelä. Döres, soñğı könnärdä, berniçä Ğiraq ğalime inspektorlar söyläşüdän baş tarrttı. Tışqı eşlär ministrı Naci Sabri monı alarnıñ üz ixtiarı belän añlattı. Yәnäse, xökümät alarğa söyläşergä kiñäş itkän, läkin ägär alar baş tarta ikän, bu alarnıñ üz eşe. Küpläp üterü qoralına kilgändä, Blix belän Baradei andıy tabığlar turında, älegä xäbär itä almas sıman. Şul säbäple, BMO inspektorları östämä waqıt sorar dip kötelä.

Şunnan soñ İminlek Şurası kilep tuğan wazğiätne tikşerergä tieş bulaçaq. Äytergä kiräk, Ğiraq mäsäläsendä, xättä Quşma Ştatlarnıñ tarafdarları arasında fiker büleneşe küzätelä. Britaniä häm İspaniä kebek illär Waşington qaraşın xuplap kilsälär, Germaniä, Fransiä, Rusiä Amerikanıñ beryaqlı xäräkät itüenä qarşı häm qoral inspektorlarına östämä waqıt birergä kiräk dip sanıy. Şul da möhim: Fransiä belän Rusiä İminlek Şurasında veto xoquqına iä, ä Germaniä fivraldän başlap Şurada räislek itä başlıy. Yağni, Ğiraq mäsäläsendä xäl itkeç utırışlar näq menä Germaniä räislegendä ütäçäk. Xäyer, monısı aldağı berniçä kön, ä bälki atnalarda bulaçaq xällär. Ä älegä, İminlek Şurası Blix belän Äl-Baradei xisabı belän tanışa. Bu yazma äzerlängändä, alarnıñ çığışı äle betmägän ide. Aldağı täräqqiät turında bezneñ kiläse çığarılışta.

Ali Gilmi, Praga
XS
SM
MD
LG