Dөnyadağı iŋ kөçle xәrbi berektәşlek NATO qıyınlıqlar kiçerә. Qayber belgeçlәr bu oyışmanı nigezennәn üzgәrtügә kiterә ala digәn fikerdәlәr. Salqın Suğış çorında Kөnbatış Yevropanı kamil rәveştә saqlap kilgәn berektәşlek Ğıraqqa qarşı başlanuı ixtimal bulğan suğış sәbәple üzara tarqalğan. Suğış başlağan xәldә, Ğıraqnıŋ hөcüm ixtimallığınnan saqlau өçen NATO ağzası Tөrkiәgә yardәm cibәrügә Fransiә, Germaniә hәm Belgiә qarşı çıqtılar. Alarnıŋ fikerençә, xәrbi saqlanu çaraların xәzerdәn ük kürә başlau, Ğıraqnı diplomatik yullar belәn qoralsızlandıru mөmkin bulmayaçaq dip iqrar itüne aŋlatır ide. Germaniә kanslerı Şrөder kiçә parlamentta yasağan çığışında da Ğıraqnı tınıç yullar belәn qoralsızladırunıŋ әhәmiәte turında sөylәde.
Audio
"Iŋ mөhime suğış buldırmau. Bezneŋ sәyәsәt şuŋa yünәlgәn. Nindi dә bulsa real politikada da , iminlek doktrinası da bezne suğış xalıqara politikanıŋ normal kәreneşe dip künderә almıy."
Üz nәvbәtendә AQŞ NATO urtaq fikergә kilmәgәn xәldә dә, Tөrkiә өçen xәrbi plannı ğәmәlgә quyu dәvam itәçәk dip belderde. Bu inde berektәşlek berdәm xәrәkәt itmәgәn xәldә dә, AQŞ, fikerdәşe bulğan illәr belәn Tөrkiәneŋ saqlanuın oyıştıra başlayaçaq digәn süz. Bu NATOdağı berençe fiker ayırmalığı dip tә әytep bulmıy. Mәsәlәn 2001-nçe yılda Afganistandağı terrorçılarğa qarşı xәrbi kampaniә başlağanda, AQŞ NATOnı yardәmgә çaqırmadı, tik xәrbi hәm logistik yardәm mәsәlәsendә ayırım illәr belәn kileşte. Moŋa 1999-nçe yılğı Kosovo krizisı sәbәp bulğan ide. Serbiәgә qarşı kampaniәdә tөp yөk AQŞ cilkәsenә tөşkәn bulsa da, NATOda qarar birü ber tauıştan bulırğa tieşlege arqasında , xәrbi kampniәne başlatu ozaqqa suzılğan ide. Lәkin, berektәşlek aldında tik protseduran ozaqqa suzılu problemması ğına tormıy. Berektәşlektәge Yevropa illәreneŋ qayberlәre üz regionnan çittәge xәrbi aktivlıqqa qatnaşırğa telәmilәr. Afganistan kampaniәse vaqıtında, Fransiә NATO general sekretarı Robertsonnıŋ suğıştan soŋğı Afgansitanda NATOnıŋ tınıçlıq saqlau kөçlәre urnaştıru planına, bu NATOnı üzeneŋ regionnan çitkә alıp baraçaq dip qarşı çıqqan ide. Annan başqa qayber Yevropa illәre NATO saqlanu oyışması hәm ul bu üzençәlegen saqlap qalırğa tieş digәn fikerdәlәr. Rimdәge Amerikan Uiversitetı professorı James Waltsonnıŋ fikerençә, Tөrkiәne saqlau өçen çaralar kürü saqlanu maqsәten küz aldında totsa da, bu Ğıraqqa qarşı suğış әzerleklәre belәn bәyle bulğannıqtan, monı blokadalağan illәr Tөrkiәne qorallandıru hөcüm xarakterında digәn fikerdәlәr.
Audio
"Şuşı өç ilneŋ politik maqsәte suğışnı xәzer başlamau."
Jane Information Group digәn xәrbi nәşriәtneŋ belgeçe Çarls Heyman da NATO üzeneŋ saqlanu oyışması üzençәlegen üzgәrter dip uylamıy . Şulay uq NATO terrorizmğa qarşı kөrәşü өçen cihazlanmağan hәm moŋa әzer dә tügel. Menә şul sәbәple dә, AQŞ qısqa mөddәtle maqsәtlәrenә ireşә өçen NATO ağzaları belәn ayırım ayırım xezmәttәşlek urnaştırunı ciŋelerәk hәm mәğkülerәk kürә başladı bulsa kirәk.
Fәrit Idelle, Praga
Audio
"Iŋ mөhime suğış buldırmau. Bezneŋ sәyәsәt şuŋa yünәlgәn. Nindi dә bulsa real politikada da , iminlek doktrinası da bezne suğış xalıqara politikanıŋ normal kәreneşe dip künderә almıy."
Üz nәvbәtendә AQŞ NATO urtaq fikergә kilmәgәn xәldә dә, Tөrkiә өçen xәrbi plannı ğәmәlgә quyu dәvam itәçәk dip belderde. Bu inde berektәşlek berdәm xәrәkәt itmәgәn xәldә dә, AQŞ, fikerdәşe bulğan illәr belәn Tөrkiәneŋ saqlanuın oyıştıra başlayaçaq digәn süz. Bu NATOdağı berençe fiker ayırmalığı dip tә әytep bulmıy. Mәsәlәn 2001-nçe yılda Afganistandağı terrorçılarğa qarşı xәrbi kampaniә başlağanda, AQŞ NATOnı yardәmgә çaqırmadı, tik xәrbi hәm logistik yardәm mәsәlәsendә ayırım illәr belәn kileşte. Moŋa 1999-nçe yılğı Kosovo krizisı sәbәp bulğan ide. Serbiәgә qarşı kampaniәdә tөp yөk AQŞ cilkәsenә tөşkәn bulsa da, NATOda qarar birü ber tauıştan bulırğa tieşlege arqasında , xәrbi kampniәne başlatu ozaqqa suzılğan ide. Lәkin, berektәşlek aldında tik protseduran ozaqqa suzılu problemması ğına tormıy. Berektәşlektәge Yevropa illәreneŋ qayberlәre üz regionnan çittәge xәrbi aktivlıqqa qatnaşırğa telәmilәr. Afganistan kampaniәse vaqıtında, Fransiә NATO general sekretarı Robertsonnıŋ suğıştan soŋğı Afgansitanda NATOnıŋ tınıçlıq saqlau kөçlәre urnaştıru planına, bu NATOnı üzeneŋ regionnan çitkә alıp baraçaq dip qarşı çıqqan ide. Annan başqa qayber Yevropa illәre NATO saqlanu oyışması hәm ul bu üzençәlegen saqlap qalırğa tieş digәn fikerdәlәr. Rimdәge Amerikan Uiversitetı professorı James Waltsonnıŋ fikerençә, Tөrkiәne saqlau өçen çaralar kürü saqlanu maqsәten küz aldında totsa da, bu Ğıraqqa qarşı suğış әzerleklәre belәn bәyle bulğannıqtan, monı blokadalağan illәr Tөrkiәne qorallandıru hөcüm xarakterında digәn fikerdәlәr.
Audio
"Şuşı өç ilneŋ politik maqsәte suğışnı xәzer başlamau."
Jane Information Group digәn xәrbi nәşriәtneŋ belgeçe Çarls Heyman da NATO üzeneŋ saqlanu oyışması üzençәlegen üzgәrter dip uylamıy . Şulay uq NATO terrorizmğa qarşı kөrәşü өçen cihazlanmağan hәm moŋa әzer dә tügel. Menә şul sәbәple dә, AQŞ qısqa mөddәtle maqsәtlәrenә ireşә өçen NATO ağzaları belәn ayırım ayırım xezmәttәşlek urnaştırunı ciŋelerәk hәm mәğkülerәk kürә başladı bulsa kirәk.
Fәrit Idelle, Praga