Accessibility links

Кайнар хәбәр

Suğışnı mөğcizә genә tuqtata ala. Ul sirәk bulğannıqtan dөnyanı qaraŋğı kөnnәr kөtә.


AQŞ prezidentı Buşnıŋ Ğıraq prezidentı Saddam Xosәingә hәm anıŋ ullarına ildәn çığıp kitü өçen tanığan mөddәtneŋ tuluına berniçә sәğәt vaqıt qaldı. Saddam hәm Bagdat şuşı ultimatumnı kire qaqqanna soŋ, AQŞ hәm Britaniәneŋ Ğıraqqa qarşı suğış başlauın mөğcizә genә tuqtata ala. Ә mөğcizәlәr bik sirәk bula. Dөnyanı qaraŋğı kөnnәr kөtә.

Berençe oçraqta qaraŋğılıqqa Ğıraqta bombalaunıŋ qorbanı bulaçaq ğailәlәr, şulay uq nindi genә taraftan bulmasın suğışta qatnaşıp ta hәlak bulaçaq xәrbilәrneŋ ğailәlәre kümelәçәk. Xәzer inde süz suğışnı buldırmau tügel, ә qorbannar hәm ziannı kimetü turında ğına bula ala. Küp nәrsә Saddamnıŋ pozitsiәsennәn bәyle bulaçaq. Өç senario tәqdim itep bula. Berençedәn, Saddam AQŞnıŋ üz xәrbilәre arasında qorbannar sanın çikәv өçen xәzerge prezidentnıŋ әtise Buşnıŋ 1991-nçe yılda Bagdatqa kerüdәn totlıp qalğanın, şuluq sәbәptәn, prezident Klintonnıŋ Somaliәdәn ğәskәrlәren çığaruın belә. Şul sәbәple ul amerikannar yağınnan qorbannarnıŋ küp buluı өçen hәr tөrle qorallar hәm bәlkim ximik hәm biologik qorallar qullanaçaq hәm Bagdat tirәsendә qızu qorallı bәreleşlәr bulaçaq. Amerikannar arasaında qorbannarnıŋ küp buluı, amerikan cәmağәtçelegeneŋ prezident Buşqa suğışnı tuqtatuı өçen basım yasauına kiterәçәk digәn fikerdәn çığıp xәrәkәt itә ala. Ikençe senario bu- Saddam suğıştan elek diplomatik sәxnәdәge qızu bәxәslәrne küz aldında totıp, AQŞnıŋ nindider ber külәmdә diplomatik izolәtsiәdә toruın kürep, tөp әhәmiәtne Bagdatnı saqlauğa yünәlderәçәk. Qarşılıq kürsәtü ozaqqa suzılğan xәldә, xalıqara basım AQŞnı xәrbi aktivlığın tuqtatuına etәrәçәk dip uyliy. Üzen amerikan agressiәseneŋ qorbanı buluın kürsәtü өçen ul massa külәm yuq itü qoralların qullanmayaçaq. Өçençe senarioğa kürә, Saddam Xosәin yәşәp qalu yәsiә xakimiәten saqlap qalu өçen ber nindi dә mөmkinlekneŋ bulmauın kürep, qulındağı barlıq qorallar hәm xәrbi kөç belәn amerikannarğa taşlanaçaq. Bu oçraqta ike yaqtan da qorbannar sanı küp bulaçaq. Әlbәttә, bolar tik senario ğına , suğış çınbarlığı bөtenlәy başqa bula ala. Suğışnıŋ külәgәse Ğıraqqa ğına tügel, ә barlıq illәrgә tөşәçәk. Suğışnıŋ başlanuı belәn moŋa qarşı çıqqan kөçlәr, dairәlәr, xөkümәtlәr, cәmağәt oyışmaları tik torırğa tieşlәrme soŋ? Mәğlüm bulğança suğışnıŋ berençe qorbanı xәqiqәt bula. Menә әytep kitkәn kөçlәr, monı buldırmas өçen eşlәrgә xәqiqәtneŋ, çüldә, xarabәlәrdә kümelep yuğalmauı өçen tırışırğa tieşlәr. Suğış yәisә qorallı konfliktlar vaqıtında xәrbilәr dә, xөkümәtlәr dә, yuğaltular hәm tınıç xalıq arasındağı qorbannar turında tulı hәm obyektiv mәğlümәt birü belәn qızıqsınmıylar. Çeçnәdәge berençe hәm ikençe suğışta küpme tınıç xalıqnıŋ hәlak bulğanı әle dә bilgesez. 1991-nçe yıldağı berençe Ğıraq suğışında da tınıç xalıqtan küpme keşeneŋ hәlak bulğanı mәğlum tügel. Bu san Ike meŋ 500 belәn 200 meŋ arasında üzgәrә. Suğışta berençe oçraqta xәrbilәr tügel, ә tınıç xalıq hәlak bula. Moŋa Çeçnә, Ğıraq qına tügel, ә Panama da misal bulıp toa. 1989-nçe yılda Panamada prezident Orteganı çitlәtü operatsiәse vaqıtında 23 xәrbi üterelgәn bulsa, tınıç xalıqtan 200 belәn 600 arasında keşe hәlak bulğan. Bu mәrtәbә dә başqaça bulır dip әytü өçen sәbәp yuq. Suğış suzılğan sayın qorbannar sanı artaçaq. Şul sәbәple suğış ozaqqa suzlımasın ide dip әytәse kilә.

Fәrit Idelle, Praga.
XS
SM
MD
LG