Koalitsiä köçläre uzğan töndä arilleriä, hawa höcümnäre belän Ğiraqnıñ xäbri pozitsiälären utqa totqannan soñ comğa irtäsendä AQŞ häm Britaniä cir öste ğäskärläre Ğiraqnıñ könyağındağı çül buylap taraldı. Xärbi maşinalar utların yandırmıyça, yulnı qarañğıda kürü cihazları yardämendä tönyaqqa, Ğiraqnıñ üzägenä taba xäräkät itte. Deutsche Press agentlığı belderüençä, tanklar häm xärbi maşinalar Ğiraq çigendä säğätenä 40-lap çaqrım tizlek belän xäräkät itkän. Ğiraqqa kergän ğäskärlär üzläre belän 5-7 könlek azıq häm su aldı dip xäbär itelä. AQŞ ofitserları äytüençä, könyaqta Ğiraq ğäskärläre belän atışlar da bulğan. Ämma Ğiraq armiäse Tönyaqqa taba xäräkät itüçe koalitsiä köçlärenä ällä ni qarşılıq kürsätmi. Qarşılıq bulğan urınnarğa AQŞ xärbi boralarqları çaqırılıp ul Ğiraq pozitsiäläre tiz arada hawa höcümnäre belän yomşartılğan.
Uzğan töndä Bağdadtağı yaña şartlawlardan tış, Reuter agentlığı xäbärçese Ğiraqnıñ, Farsı qultığınnan 80-läp çaqrımda, Küwäyt çigenä yaqın urnaşqan Basra şähäre yünäleşendä köçle şartlaw tawışları işetelde, şartlaw utları kürende dip belderde. Anıñ äytüençä bu şartlawlar pänceşämbedägedän küpkä quätleräk bulıp kürengän. Reuter xäbärçese, şulay uq, Basra yünäleşendä AQŞnıñ awır bombalaw oçqıçları tawışı işetelde häm hawa höcümenä qarşı artilleriä utları kürende dip tä xäbär itte.
Äl-Cäzirä televidenie xäbärçese comğa irtäsendä Ğiraqnıñ tönyağında, Törkiä çigennän 100-läp çaqrımda urnaşqan Mosul şähärendä şartlawlar buldı dip belderde. Britaniä ofitserı Associated Press agentlığına çik buyındağı Umm Qasr port-şähäre äle dä Ğiraq ğäskärläre qulında dip belderde. Elegräk bu turıda qarşılıqlı xäbärlär kilgän ide. Şulay da, Britaniä xärbiläre äytüençä, Comğa könne şähär koalitsiä qulına küçär dip kötelä. Umm Qasr portı alınğannan soñ Ğiraqqa qarşı suğışuçı ğäskärlärgä Farsı qultığınnan yardäm kiterü küpkä ciñeläyäçäk.
Ul arada koalitsiä köçläreneñ berençe yuğaltuları turında xäbärlär kilä. AQŞ xärbiläre äytüençä, Küwäyttä, Ğiraq çigennän 16 çaqrımlap könyaqta AQŞnıñ xärbi boralağı töşep cimerelgän, näticädä andağı 4 amerikan häm 12 britan soldatı hälak bulğan. Bu hälakätneñ säbabe älegä tögäl mäğlüm tügel, şulay da bu doşman utı näticäse tügel, bäxetsezlek oçrağı dip isäplänelä. Elegräk Ğiraq Küwäyt çigendä Amerikanıñ 2 boralağı töşep utırırşa mäcbür bulğan ide. Alarnıñ berse, Ğiraqlılar qulına eläkmäsen öçen amerikan oçqıçları tarafınnan tiz arada yuq itelde. Dönya televidenieläre Ğiraqtağı koalitsiä köçläre häm Ğiraq xärbiläre turında comğa irtäsendä, pänceşämbe belän çağıştırğanda, sürätlärne mulraq birsä dä, turıdan-turı bäreleşlär älegä kürenmäde.
AQŞ räsmiläre äytüençä, cir öste ğäskärläreneñ xäräkäte, häm uzğan töndäge yaña bombalawlar salqanu ministrı Donald Rumsfeld kisätkän kiñküläm höcümneñ başlanuın añlatmıy. Ber räsmi äytüençä, bolar barısı da äle äzerlek kenä. Säddam Xösäyenneñ häm anıñ 2 ulınıñ xäzer qayda buluı turında xäbärlär yuq. Washington Post gazetı, Bush administratsiäsendäge, iseme atalmağan yuğarı räsmineñ süzlärenä tayanıp, pänceşämbe irtäsendäge raketa höcüme waqıtında Säddam häm ulları Bağdadtağı bunkerında bulğan dip sanala dip yazıp çıqtı.
Ğiraqta xärbi çaralar barğanda dönyanıñ törle illärendä suğışqa qarşı demostratsiälär ütte. Pänceşämbe könne Quşma Ştatlarnıñ berniçä şähärendä dä şundıy uq demonstratsiälär buldı. Alarda distälärçä meñ keşe qatnaştı. San Fransiskodağı demonstratsiädä politsiä meñnän artıq, Filadelfiädä 100-läp keşene qulğa aldı. Waşingtonda yözlärçä keşe irtän häm kiç qayber maşina yulların yaptı. New Yorkta da demontratsiäçelär şundıy ğämällär oyıştırdı. Şul uq waqıtta Amerikanıñ küp kenä şähärlärendä Ğiraqtaqğı AQŞ ğäslärlärenä teläktäşlek çaraları da ütte.
Ğiraqqa qarşı höcümnärneñ ikençe öleşe başlanu turında xäbärlär kilgännän soñ, Wall Streetta aksiälärneñ bäyäläre arta başladı. Biredä töp kürsätkeç bulğan Dow Jones çirek protsentqa üste.
Quşma Ştarlar Ğiraqnıñ 1 milliard 740 million dollarlıq finans baylıqların üz qulına aluı turında belderde. Amerikanıñ 20-läp bankındağı bu baylıqlar New York Federal Rezerv Bankındağı ber xisapqa küçerelä. AQŞ xökümäte äytüençä, bu baylıqlarnıñ ber öleşe suğıştan soñ Ğiraqnı tözekländerü eşlärenä bireläçäk.
Comğada Yewropa Berlege citäkçeläre Ğiraq krizisı turında söyläşülärne däwam itärgä cıyına. Atnakiçtä alar Brüssel’dä Ğiraqqa aşığıç humanitar yardäm öçen 20 million yewro birü turında kileşte. Comğada tağın 100 million yewro birü turında kileşener dip kötelä. Yewropa Komissiäse prezidentı Romano Prodi Ğiraqta wäzğiät bik tiz naçarayırğa, tiz arada yözlärçä meñ qaçaq barlıqqa kilergä mömkin dip belderde. Yewropa Berlege Ğiraq krizisı turında urtaq fikergä kilä almasa da, andağı humanitar krizisnı buldırmawda BMO töp rol’ne ütärgä tieş digän urtaq möräcäğät qabul itte.
Waşington Ğiraqnıñ 3 diplomatın ildän çığarıp cibärüe turında belderdep, başqa illärdän dä üzlärendäge Ğiraq ilçeleklären yabunı häm Säddam wäkillären kitärgä mäcbür itüne soradı.
Berläşkän Millätlär Oyışmasındağı Ğiraq ilçese Möxämmät Addouri General’ Sekretar’ Kofi Annanğa AQŞ citäkçelegendäge bu höcüm xalıqara qanunnarnı boza dip xat yulladı. Ğiraq häm BMO İminlek Şurası äğzası bulğan Süriä İminlek Şurasında Ğiraqqa qarşı höcümnär mäs’äläsen qarawnı yañartırğa tırışa dip xäbär itelä.
BMO General’ Sekretare Kofi Annan İminlek Şurasınnan, Ğiraqnıñ neft’ öçen azıq-tölek humanitar programmasın üz kontrolenä tapşırunı soradı. BMO räsmiläre äytüençä, Humanitar eşlär idaräse Ğiraqqa aşığıç humanitar yardäm öçen kiläse atnada 1 milliard dollar sorarğa cıyına.
Naif Aqmal, Praga
Uzğan töndä Bağdadtağı yaña şartlawlardan tış, Reuter agentlığı xäbärçese Ğiraqnıñ, Farsı qultığınnan 80-läp çaqrımda, Küwäyt çigenä yaqın urnaşqan Basra şähäre yünäleşendä köçle şartlaw tawışları işetelde, şartlaw utları kürende dip belderde. Anıñ äytüençä bu şartlawlar pänceşämbedägedän küpkä quätleräk bulıp kürengän. Reuter xäbärçese, şulay uq, Basra yünäleşendä AQŞnıñ awır bombalaw oçqıçları tawışı işetelde häm hawa höcümenä qarşı artilleriä utları kürende dip tä xäbär itte.
Äl-Cäzirä televidenie xäbärçese comğa irtäsendä Ğiraqnıñ tönyağında, Törkiä çigennän 100-läp çaqrımda urnaşqan Mosul şähärendä şartlawlar buldı dip belderde. Britaniä ofitserı Associated Press agentlığına çik buyındağı Umm Qasr port-şähäre äle dä Ğiraq ğäskärläre qulında dip belderde. Elegräk bu turıda qarşılıqlı xäbärlär kilgän ide. Şulay da, Britaniä xärbiläre äytüençä, Comğa könne şähär koalitsiä qulına küçär dip kötelä. Umm Qasr portı alınğannan soñ Ğiraqqa qarşı suğışuçı ğäskärlärgä Farsı qultığınnan yardäm kiterü küpkä ciñeläyäçäk.
Ul arada koalitsiä köçläreneñ berençe yuğaltuları turında xäbärlär kilä. AQŞ xärbiläre äytüençä, Küwäyttä, Ğiraq çigennän 16 çaqrımlap könyaqta AQŞnıñ xärbi boralağı töşep cimerelgän, näticädä andağı 4 amerikan häm 12 britan soldatı hälak bulğan. Bu hälakätneñ säbabe älegä tögäl mäğlüm tügel, şulay da bu doşman utı näticäse tügel, bäxetsezlek oçrağı dip isäplänelä. Elegräk Ğiraq Küwäyt çigendä Amerikanıñ 2 boralağı töşep utırırşa mäcbür bulğan ide. Alarnıñ berse, Ğiraqlılar qulına eläkmäsen öçen amerikan oçqıçları tarafınnan tiz arada yuq itelde. Dönya televidenieläre Ğiraqtağı koalitsiä köçläre häm Ğiraq xärbiläre turında comğa irtäsendä, pänceşämbe belän çağıştırğanda, sürätlärne mulraq birsä dä, turıdan-turı bäreleşlär älegä kürenmäde.
AQŞ räsmiläre äytüençä, cir öste ğäskärläreneñ xäräkäte, häm uzğan töndäge yaña bombalawlar salqanu ministrı Donald Rumsfeld kisätkän kiñküläm höcümneñ başlanuın añlatmıy. Ber räsmi äytüençä, bolar barısı da äle äzerlek kenä. Säddam Xösäyenneñ häm anıñ 2 ulınıñ xäzer qayda buluı turında xäbärlär yuq. Washington Post gazetı, Bush administratsiäsendäge, iseme atalmağan yuğarı räsmineñ süzlärenä tayanıp, pänceşämbe irtäsendäge raketa höcüme waqıtında Säddam häm ulları Bağdadtağı bunkerında bulğan dip sanala dip yazıp çıqtı.
Ğiraqta xärbi çaralar barğanda dönyanıñ törle illärendä suğışqa qarşı demostratsiälär ütte. Pänceşämbe könne Quşma Ştatlarnıñ berniçä şähärendä dä şundıy uq demonstratsiälär buldı. Alarda distälärçä meñ keşe qatnaştı. San Fransiskodağı demonstratsiädä politsiä meñnän artıq, Filadelfiädä 100-läp keşene qulğa aldı. Waşingtonda yözlärçä keşe irtän häm kiç qayber maşina yulların yaptı. New Yorkta da demontratsiäçelär şundıy ğämällär oyıştırdı. Şul uq waqıtta Amerikanıñ küp kenä şähärlärendä Ğiraqtaqğı AQŞ ğäslärlärenä teläktäşlek çaraları da ütte.
Ğiraqqa qarşı höcümnärneñ ikençe öleşe başlanu turında xäbärlär kilgännän soñ, Wall Streetta aksiälärneñ bäyäläre arta başladı. Biredä töp kürsätkeç bulğan Dow Jones çirek protsentqa üste.
Quşma Ştarlar Ğiraqnıñ 1 milliard 740 million dollarlıq finans baylıqların üz qulına aluı turında belderde. Amerikanıñ 20-läp bankındağı bu baylıqlar New York Federal Rezerv Bankındağı ber xisapqa küçerelä. AQŞ xökümäte äytüençä, bu baylıqlarnıñ ber öleşe suğıştan soñ Ğiraqnı tözekländerü eşlärenä bireläçäk.
Comğada Yewropa Berlege citäkçeläre Ğiraq krizisı turında söyläşülärne däwam itärgä cıyına. Atnakiçtä alar Brüssel’dä Ğiraqqa aşığıç humanitar yardäm öçen 20 million yewro birü turında kileşte. Comğada tağın 100 million yewro birü turında kileşener dip kötelä. Yewropa Komissiäse prezidentı Romano Prodi Ğiraqta wäzğiät bik tiz naçarayırğa, tiz arada yözlärçä meñ qaçaq barlıqqa kilergä mömkin dip belderde. Yewropa Berlege Ğiraq krizisı turında urtaq fikergä kilä almasa da, andağı humanitar krizisnı buldırmawda BMO töp rol’ne ütärgä tieş digän urtaq möräcäğät qabul itte.
Waşington Ğiraqnıñ 3 diplomatın ildän çığarıp cibärüe turında belderdep, başqa illärdän dä üzlärendäge Ğiraq ilçeleklären yabunı häm Säddam wäkillären kitärgä mäcbür itüne soradı.
Berläşkän Millätlär Oyışmasındağı Ğiraq ilçese Möxämmät Addouri General’ Sekretar’ Kofi Annanğa AQŞ citäkçelegendäge bu höcüm xalıqara qanunnarnı boza dip xat yulladı. Ğiraq häm BMO İminlek Şurası äğzası bulğan Süriä İminlek Şurasında Ğiraqqa qarşı höcümnär mäs’äläsen qarawnı yañartırğa tırışa dip xäbär itelä.
BMO General’ Sekretare Kofi Annan İminlek Şurasınnan, Ğiraqnıñ neft’ öçen azıq-tölek humanitar programmasın üz kontrolenä tapşırunı soradı. BMO räsmiläre äytüençä, Humanitar eşlär idaräse Ğiraqqa aşığıç humanitar yardäm öçen kiläse atnada 1 milliard dollar sorarğa cıyına.
Naif Aqmal, Praga