«Amerika Quşma Ştatları Ğiraqqa qarşı suğış başladı», «Ğiraq bombalarğa totıldı», «Suğış mantıyğı tınıçlıq mömkinlegen ciñde». Tatarstan matbuğatı äle genä başlanıp kitkän suğışqa menä şundıy bäyä birde.
Watanım Tatarstan gäzite moña qädär kürsätmägän batırlıq kürsätep, räsmi fiker belderülär belän genä çiklänmiçä, möstäqil çığış yasadı. Nigäder gäzit xäbärçese Asia Yunısovanıñ çığışı Sovet zamannarın xäterlätte. “Qoyaş çığıp kilgän waqıtlarda, bar cihan tınıp qalğanda, äkiättägedäy Bağdad uramnarınıñ tınıçlığın amerikannarnıñ qanatlı raketaları bozdı”- dip başlıy ul üzeneñ räncü xisläre belän suğarılğan yazmasın. Suğış başlanu säbäplären dä avtor üzençä añlata. “Möselman qanunnarı belän tereklek itep yatuçı, censi azğınlıqtan, xämer räxätlegennän waz kiçep, Xoday birgän tabiği baylıqlarğa şökrana qılıp, xalqın keşeçä yäşätä aluçı Saddam Xösäin rejimı amerikalılarğa oşamıy başladı”, - digän fikerdä tora ul. Alayda avtor Saddamnıñ diktator ikänen tanıy. Xalıq fikeren gäzit xäbärçese bolay sürätli:
Bütännär fikere Amerikanı qızıqsındırmıy. Alay da anı beldermi qalırğa xaqıbız yuq. İrtän eşkä çığıp kitkändä, östäldä yatqan Аргументы и факты gazetasınıñ berençe bitendäge räsemgä küzem töşte. Anda Farsı qultığınıñ xaritası fonında qanatlı raketa räweşendä Amerika prezidentı George Bush süräte yasalğan. Kiçtän kürgän sürät belän irtän kürgän surät arasında ayırma bar. Minem bäläkäy onığım Buşnıñ mañğayına yämsez mögez yasap, «durak» dip yazıp quyğan. Bu da xalıq fikere. Cir şarınıñ iñ näni grajdannarı, XXI ğasırda üzlärenä tigän ğömerne matur itep yäşärgä xaqı bulğan keşe fikere...
Bälkem şuşı yazma tä’sirendä Mintimer Şäymievnıñ belderüe dä, şulay uq, sovet ruxında qabul iteläder. Mäğlüm bulğança, ul Ğiraqqa qarşı suğışnı Karl Marx fikerlärenä tayanıp bäyäläde, “çın kapitalizm şulay räximsez bula” dide. Rusiä prezidentınıñ qırıs belderüe häm Tatarstan prezidentınıñ şuşı çığışı küpçelek räsmi gäzitlärdä basıldı.
Şunıñ belän bergä gäzitlärdä tatar zıyalıları arasında barğan tartqalaş ta çağılış taptı. Suğış bulmasa da, xällär kierenke. Bälkem taraflar berläşü kiräklegen añlağandır. Şähri Qazan gäzitendä tatar zıyalılarınıñ berläşü forumın ütkärü turında xäbär basılğan.
Rabit Batullanıñ «Tatar nigä betä?» digän mäqälälär şälkemendä dä berdämsezlek mäsäläläre kütärelä. Rabit Batullanıñ bu xezmäte belän ütkän atnada tanıştıra başlağan idek inde. Казанские ведомости gäzitendä atna däwamında anıñ berniçä kisäge dönya kürde. «Tatar nigä betä?» digän yazmanıñ ikençe häm öçençe kisägendä ul tatar ädäbiäteneñ xäzergä xälenä tuqtala. Aqsaqallar qatlamı yuqqa çıqtı, kommunistlar zamanında aqsaqallar fikere belän isäpläşälär ide, xäzer yuq, qayçandır tatar zıyalıları yäşägän tarixi yortlar cimerelä, dip açınıp yaza ul. “Tatarlarnıñ dürtençe kütäreleşe bulırmı?” digän soraw quya avtor, häm üze ük “Belmim!” dip cawap birä. 90-nçı yıllarda bulğan yañarış mömkinlegen axmaqlıq, täkäbberlek, xoquqi nadanlıq yuqqa çığardı, dip sanıy Rabit Batulla. Millät 5 şart bulğanda ğına üsä ala dip, ul alar rätenä ğailäne, balalar baqçasın, mäktäpne, yuğarı uqu yortın, däwlät telen häm dinne kertä. Xäzerge köndä bolarnıñ berse dä üsep citlegep betmägän: din ternäklänep kenä kilä, mäktäp häm yuğarı uqu yortı yuq. Telneñ däwlät tele bulğanı da yuq, şulay itep berdänber yul – ğailä qala. Zur ädiplär dä sovet zamannarında säyäsi basım arqasında yuqqa çıqtı, dip suqrana avtor, läkin şul uq waqıtta “bar äle, bar tatar xalqın yaqlawçı ädip-deputatlar” dip söyenep quya. Menä anıñ yazmasınnan ber özek:
Allağa şöker, tatar xalqın yaqlıy torğan köçlär bar äle. Ul – ädiplär-deputatlar. Alar az, läkin alar inde ışanıçlı köç. Sänğät häm ädäbiät keşeläre arasında tözüçe zur köç bar äle. Alar talantlı, läkin ictimaği tormışta bik passiv. Miña qalsa, Tatarstanda talantlı yazuçılar, şağirlär, muzıkantlar häm teatr ähellärennän torğan häm tatar kongressı, deputatlar, häm älbättä prezident belän aktiv xezmättäşlek itüçe cämğiät tözärgä kiräk. Miña qalsa, icadi köçlärneñ berläşüe, Tatarstanğa üzenä dä kiräk.- digän täqdim kertä Rabit Batulla.
Nigä tatarlar yäşägän töbäklärdä tatar ädäbiäte häm mädäniäte könnären ütkärmäskä, nigä diasporada sälätle tatar balaların barlamasqa, nigä alarnı fänni yaqtan öyränmäskä ?- digän sorawlar quya avtor. Ul şulay uk, tatar telen onıtqan, urıs telendä söyläşüçe tatarlar mäsäläsen dä kütärä. Alarnı etärmäskä çaqıra:
Rus telle tatarlarnıñ tuğan telen belmäwlärendä alarnıñ ğäyebe yuq. Alar üz xalqınıñ problemalarına yaqınayırğa tırışa, tarixın, telen öyränergä teli. Ämma qayberäwlär üzläreneñ dorfa mönäsäbäte belän alarnı urtaq eşebezdän çitkä etep cibärä. Urıs telle millättäşlärebez ike ut arasında torıp qalırğa mäcbür. Tatarlar alarnı urıs dip atıy, urıslar öçen alar barıber tatar bulıp qala. Ber kem öçen dä ser tügel, urıs telle tatarlar cämğiätneñ zur ber qatlamın alıp tora. Alar belemle, zıyalı, bu qatlam belän sanlaşmaw – kim digändä aqılsızlıq. Üz milläteneñ tarixına yaqınayırğa telägän urıs telle tatarlarnı etep cibärep, bez tağın ber doşmannı buldırabız.
Bez tatarlarda, naçar eşe belän dan qazanırğa telägän Gerostrat kompleksı, digän bäyä birä Rabit Batulla häm Baqi Urmançı süzlären kiterä:
“Tatarlar, ägär sez berdäm millät bulırğa telisez ikän, ber beregezgä yala yağunı, mişär, keräşen, başqort häm çuaşlarnı ber bersenä qarşı qotırtunı taşlağız. Bu tatarlarnı ğına tügel, böten Rusiäne selketä”- dip äytkän bulğan Baqi Urmançı. Rabit Batulla üz çığışın şul süzlär belän tämamlıy. Казанские ведомости xäbär itkänçä, 26 martta Rabit Batulla üzeneñ 65 yäşen bilgeläp ütä.
Şunıñ belän bergä matbuğatta bu atnada tatar telen öyränügä häm milli bitle pasportlarğa qarşı yazmalar küp buldı. Вечерняя Казань gäziteneñ sişämbe sanında, mäsälän, milli bitsez pasportlarnıñ betüen, alarnıñ sanı çiklängän buluın, här teläüçegä citmäw mömkinlegen quyırttı. Şuşı uk temanı yaqtırtuğa e-kazan.ru digän internet säxifäse kilep quşıldı, bu säxifädä «Normal pasportlar betkän» dip isemlängän yazma bastırdı. Время и деньги gäzite dä, bu ığı-zığıdan çittä qalmadı, şuşı mäsälägä açıqlıq kertergä teläde. Läkin gäzit tieşle oyışmadan mäglümät alğaç, çınlıqta milli bitläre bulmağan pasportlarnıñ kiräk qädär külämdä buluın açıqlağan. Gäziteñ bu xäl turında çığarğan näticäse kötelmägänräk buldı. Yäğni pasportlarnı tapşıru tiräsendäge ığı-zığını milli bitle pasportlarnı mömkin qädär kübräk birderergä telägän respublika xakimiätläre quptarğan imeş. Moña qädär Вечерняя Казань gäziteneñ däwlät yaqlı säyäsät ütkärüen belmägän idek. Şuşı uq basmanıñ, çärşämbe sanında, dönya kürgän yazma da, alay uylarğa mömkinlek birmi. Gäzit xäbärçese “Tatar telen uqıtuğa qarşı bulıp, mäxkämäläşep yörgän Xapugin eşennän soñ närsä üzgärde soñ?” digän soraw quya. Üzgäreşlär bar, dip söyenä-söyenä xäbär itä gäzit. Qazanda urıs gimnaziäläre açıla başlağan, läkin qızğanıçqa qarşı, anda tatar tele uqıtılmıy dip sanalsa da, barıber bu fän kerä. Urıs telenä qarağanda barı tik 2 säğätkä genä azraq
Mädäni comğa gäzitendäge yazmalarğa qarağanda Tatarstan deputatlarınıñ moña qädär bulmağan aktivlığın küräbez. Bu atnalıqta Däwlät Şurası räise urınbasarı Robet Miñnullin belän söyläşü, kommisiä räise Razil Wälievnıñ yazuçı Fänis Yarullin belän ütkärgän külämle äñgämäse, deputat Rinat Xarisnıñ rejisser Marsel Salimcanov turında istälekläre dönya kürde. Saylawlar yaqınlaşu belän deputatlarnıñ yözlären gäzitlärdä yışraq kürerbez äle dip farazlap bula. Rabit Batulla da üzeneñ külämle mäqäläsendä ädip-deputatlar turında süz yörtkändä şuşı şäxeslärne küz aldında totqandır möğäen. Alay da Razil Wälievnıñ «Küzgä-küz qarap» digän säxifädä dönya kürgän häm Fänis Yarullin belän ütkärgän äñgämäse qızıqsınu uyata. Äñgämä yäşlek yılların iskä töşerüdän başlana, zamança texnika temasına da qağılıp kitä, mäsälän, Fänis Yarullin teldän yaza torğan kompyuterdan baş tartmas idem dip äytep quya, qullar xälsezlänä di. Fänis Yarullin dönyağa keçkenä genä fatirnıñ täräzäsennän tügel, ä keşe küñele aşa qarıym dip sere belän urtaqlaşa. Könenä anıñ öyenä 3-4 keşe kilep kitä, xätta 30 keşe cielğan çaqlar da bulğalıy. Fänis ağağa bu könnärdä 65 yäş tula, ul tormışnıñ açısın da, töçesen dä kürgän. Şuña da Räzil Wäliev annan tormış mäğnäse turında sorap quya:
“Yäşäw mäğnäse keşelärgä kiräkle, üzeñneñ küñeleñne birep eşlägän eşter ul. Üz ğömereñdä berniçä keşene şatlandırırlıq qına eş eşli alsañ da, ğömereñ zıyanğa uzmağan, dimäk. Bez qayçaq bar dönyanı bäxetle itmäkçe bulabız. Läkin bu yalğış fiker, böten dönyanı bäxetle itä alırday keşe yuq, minemçä. Härkem üzeneñ qulınnan kilgän eşne eşläsä, yaqınnarın bäxetle itärgä tırışsa -- şuldır inde ul yäşäwneñ mäğnäse.”- dip cawap birä yazuçı Fänis Yarullin.
Şulay itep atna matbuğatında ruxi häm fizik, qorallı suğış teması da, şunıñ belän bergä yäşäw mäğnäse turındağı uylanular da iğtibar üzägendä buldı.
Küzätüneñ axırında Söyembikä jurnalında dönya kürgän yazmalarğa da küz salıyq. Mart sanı mäşhür xatın-qızlarğa, analarğa bağışlandı. Jurnalnıñ tışlıq bitendä cırçı Rezedä Ğalimovanıñ fotosuräte basılğan. «Säkinä – küñel tınıçlığı» dip isemlängän äñgämä uquçılarğa ayıruça qızıqlı bulır. Jurnal uquçılar xatların ciep, Säkinä xanım belän äñgämä qorğan, jurnal uquçıların qızıqsındırğan sorawlar birgän. Qız çağındağı xıyallar da, ir xatını, ana bulğanda tuğan xıyallar da tormışqa aşqan ikän anıñ. Kiemnärne ul ayırım modelyer häm tegüçedä tekterä, maşina yarışlarında qatnaşqan ulları öçen bik qayğıra, häm böten äbilär kebek ük, onıqlarnı balalarğa qarağanda kübräk yarata.
Jurnalda şulay uk, Robet Miñnullinnıñ üzeneñ änisenä Gölcäwhär xanımğa bağışlanğan yazması urnaştırğan. Şul yazma Robet äfändeneñ änise ulına yazğan xatlardan tora. Anda 1970-86 yıllarda yazılğan xatlar tuplanğan. Yazma ğailä fotoräsemnäre belän bizälgän.
Şunda uq jurnalnıñ daimi avtorı Saimä İbrahimovanıñ 75 yıllığına bağışlanğan «Şäp yeget sin, Saimä» digän äñgämä urnaştırılğan. Jurnalda şulay uq Piterburdağı Yosıpovlar sarayı häm anıñ borınğı xucabikäse Zinaida Yosıpova turında yazma, xatının yuğaltqan ir atnıñ sağışı, wafat rejisser Damir Siracievnıñ änise belän äñgämä, Törkiägä kitkän Qazan qızınıñ şuşı il turında yazmaları urın alğan. Şunda uq, tanılğan artistka İslamiä Mäxmütova ğailä serlären aça. Anıñ Xälil äfände belän tuyı Kremleneñ Spas manarasında bula ikän, ä şuşı mäclestä qunaqlar aşağan aşnı zur kästrül belän peşerep, trolleybusta alıp kilgännär. “Şuşı şulpanıñ xuş isennän trolleybustağı xalıqnıñ niçek yılmayışqanın kürsägez ide sez” -, di İslamiä Mäxmütova Söyembikä jurnalında.
Bikä Timerova, Qazan
Watanım Tatarstan gäzite moña qädär kürsätmägän batırlıq kürsätep, räsmi fiker belderülär belän genä çiklänmiçä, möstäqil çığış yasadı. Nigäder gäzit xäbärçese Asia Yunısovanıñ çığışı Sovet zamannarın xäterlätte. “Qoyaş çığıp kilgän waqıtlarda, bar cihan tınıp qalğanda, äkiättägedäy Bağdad uramnarınıñ tınıçlığın amerikannarnıñ qanatlı raketaları bozdı”- dip başlıy ul üzeneñ räncü xisläre belän suğarılğan yazmasın. Suğış başlanu säbäplären dä avtor üzençä añlata. “Möselman qanunnarı belän tereklek itep yatuçı, censi azğınlıqtan, xämer räxätlegennän waz kiçep, Xoday birgän tabiği baylıqlarğa şökrana qılıp, xalqın keşeçä yäşätä aluçı Saddam Xösäin rejimı amerikalılarğa oşamıy başladı”, - digän fikerdä tora ul. Alayda avtor Saddamnıñ diktator ikänen tanıy. Xalıq fikeren gäzit xäbärçese bolay sürätli:
Bütännär fikere Amerikanı qızıqsındırmıy. Alay da anı beldermi qalırğa xaqıbız yuq. İrtän eşkä çığıp kitkändä, östäldä yatqan Аргументы и факты gazetasınıñ berençe bitendäge räsemgä küzem töşte. Anda Farsı qultığınıñ xaritası fonında qanatlı raketa räweşendä Amerika prezidentı George Bush süräte yasalğan. Kiçtän kürgän sürät belän irtän kürgän surät arasında ayırma bar. Minem bäläkäy onığım Buşnıñ mañğayına yämsez mögez yasap, «durak» dip yazıp quyğan. Bu da xalıq fikere. Cir şarınıñ iñ näni grajdannarı, XXI ğasırda üzlärenä tigän ğömerne matur itep yäşärgä xaqı bulğan keşe fikere...
Bälkem şuşı yazma tä’sirendä Mintimer Şäymievnıñ belderüe dä, şulay uq, sovet ruxında qabul iteläder. Mäğlüm bulğança, ul Ğiraqqa qarşı suğışnı Karl Marx fikerlärenä tayanıp bäyäläde, “çın kapitalizm şulay räximsez bula” dide. Rusiä prezidentınıñ qırıs belderüe häm Tatarstan prezidentınıñ şuşı çığışı küpçelek räsmi gäzitlärdä basıldı.
Şunıñ belän bergä gäzitlärdä tatar zıyalıları arasında barğan tartqalaş ta çağılış taptı. Suğış bulmasa da, xällär kierenke. Bälkem taraflar berläşü kiräklegen añlağandır. Şähri Qazan gäzitendä tatar zıyalılarınıñ berläşü forumın ütkärü turında xäbär basılğan.
Rabit Batullanıñ «Tatar nigä betä?» digän mäqälälär şälkemendä dä berdämsezlek mäsäläläre kütärelä. Rabit Batullanıñ bu xezmäte belän ütkän atnada tanıştıra başlağan idek inde. Казанские ведомости gäzitendä atna däwamında anıñ berniçä kisäge dönya kürde. «Tatar nigä betä?» digän yazmanıñ ikençe häm öçençe kisägendä ul tatar ädäbiäteneñ xäzergä xälenä tuqtala. Aqsaqallar qatlamı yuqqa çıqtı, kommunistlar zamanında aqsaqallar fikere belän isäpläşälär ide, xäzer yuq, qayçandır tatar zıyalıları yäşägän tarixi yortlar cimerelä, dip açınıp yaza ul. “Tatarlarnıñ dürtençe kütäreleşe bulırmı?” digän soraw quya avtor, häm üze ük “Belmim!” dip cawap birä. 90-nçı yıllarda bulğan yañarış mömkinlegen axmaqlıq, täkäbberlek, xoquqi nadanlıq yuqqa çığardı, dip sanıy Rabit Batulla. Millät 5 şart bulğanda ğına üsä ala dip, ul alar rätenä ğailäne, balalar baqçasın, mäktäpne, yuğarı uqu yortın, däwlät telen häm dinne kertä. Xäzerge köndä bolarnıñ berse dä üsep citlegep betmägän: din ternäklänep kenä kilä, mäktäp häm yuğarı uqu yortı yuq. Telneñ däwlät tele bulğanı da yuq, şulay itep berdänber yul – ğailä qala. Zur ädiplär dä sovet zamannarında säyäsi basım arqasında yuqqa çıqtı, dip suqrana avtor, läkin şul uq waqıtta “bar äle, bar tatar xalqın yaqlawçı ädip-deputatlar” dip söyenep quya. Menä anıñ yazmasınnan ber özek:
Allağa şöker, tatar xalqın yaqlıy torğan köçlär bar äle. Ul – ädiplär-deputatlar. Alar az, läkin alar inde ışanıçlı köç. Sänğät häm ädäbiät keşeläre arasında tözüçe zur köç bar äle. Alar talantlı, läkin ictimaği tormışta bik passiv. Miña qalsa, Tatarstanda talantlı yazuçılar, şağirlär, muzıkantlar häm teatr ähellärennän torğan häm tatar kongressı, deputatlar, häm älbättä prezident belän aktiv xezmättäşlek itüçe cämğiät tözärgä kiräk. Miña qalsa, icadi köçlärneñ berläşüe, Tatarstanğa üzenä dä kiräk.- digän täqdim kertä Rabit Batulla.
Nigä tatarlar yäşägän töbäklärdä tatar ädäbiäte häm mädäniäte könnären ütkärmäskä, nigä diasporada sälätle tatar balaların barlamasqa, nigä alarnı fänni yaqtan öyränmäskä ?- digän sorawlar quya avtor. Ul şulay uk, tatar telen onıtqan, urıs telendä söyläşüçe tatarlar mäsäläsen dä kütärä. Alarnı etärmäskä çaqıra:
Rus telle tatarlarnıñ tuğan telen belmäwlärendä alarnıñ ğäyebe yuq. Alar üz xalqınıñ problemalarına yaqınayırğa tırışa, tarixın, telen öyränergä teli. Ämma qayberäwlär üzläreneñ dorfa mönäsäbäte belän alarnı urtaq eşebezdän çitkä etep cibärä. Urıs telle millättäşlärebez ike ut arasında torıp qalırğa mäcbür. Tatarlar alarnı urıs dip atıy, urıslar öçen alar barıber tatar bulıp qala. Ber kem öçen dä ser tügel, urıs telle tatarlar cämğiätneñ zur ber qatlamın alıp tora. Alar belemle, zıyalı, bu qatlam belän sanlaşmaw – kim digändä aqılsızlıq. Üz milläteneñ tarixına yaqınayırğa telägän urıs telle tatarlarnı etep cibärep, bez tağın ber doşmannı buldırabız.
Bez tatarlarda, naçar eşe belän dan qazanırğa telägän Gerostrat kompleksı, digän bäyä birä Rabit Batulla häm Baqi Urmançı süzlären kiterä:
“Tatarlar, ägär sez berdäm millät bulırğa telisez ikän, ber beregezgä yala yağunı, mişär, keräşen, başqort häm çuaşlarnı ber bersenä qarşı qotırtunı taşlağız. Bu tatarlarnı ğına tügel, böten Rusiäne selketä”- dip äytkän bulğan Baqi Urmançı. Rabit Batulla üz çığışın şul süzlär belän tämamlıy. Казанские ведомости xäbär itkänçä, 26 martta Rabit Batulla üzeneñ 65 yäşen bilgeläp ütä.
Şunıñ belän bergä matbuğatta bu atnada tatar telen öyränügä häm milli bitle pasportlarğa qarşı yazmalar küp buldı. Вечерняя Казань gäziteneñ sişämbe sanında, mäsälän, milli bitsez pasportlarnıñ betüen, alarnıñ sanı çiklängän buluın, här teläüçegä citmäw mömkinlegen quyırttı. Şuşı uk temanı yaqtırtuğa e-kazan.ru digän internet säxifäse kilep quşıldı, bu säxifädä «Normal pasportlar betkän» dip isemlängän yazma bastırdı. Время и деньги gäzite dä, bu ığı-zığıdan çittä qalmadı, şuşı mäsälägä açıqlıq kertergä teläde. Läkin gäzit tieşle oyışmadan mäglümät alğaç, çınlıqta milli bitläre bulmağan pasportlarnıñ kiräk qädär külämdä buluın açıqlağan. Gäziteñ bu xäl turında çığarğan näticäse kötelmägänräk buldı. Yäğni pasportlarnı tapşıru tiräsendäge ığı-zığını milli bitle pasportlarnı mömkin qädär kübräk birderergä telägän respublika xakimiätläre quptarğan imeş. Moña qädär Вечерняя Казань gäziteneñ däwlät yaqlı säyäsät ütkärüen belmägän idek. Şuşı uq basmanıñ, çärşämbe sanında, dönya kürgän yazma da, alay uylarğa mömkinlek birmi. Gäzit xäbärçese “Tatar telen uqıtuğa qarşı bulıp, mäxkämäläşep yörgän Xapugin eşennän soñ närsä üzgärde soñ?” digän soraw quya. Üzgäreşlär bar, dip söyenä-söyenä xäbär itä gäzit. Qazanda urıs gimnaziäläre açıla başlağan, läkin qızğanıçqa qarşı, anda tatar tele uqıtılmıy dip sanalsa da, barıber bu fän kerä. Urıs telenä qarağanda barı tik 2 säğätkä genä azraq
Mädäni comğa gäzitendäge yazmalarğa qarağanda Tatarstan deputatlarınıñ moña qädär bulmağan aktivlığın küräbez. Bu atnalıqta Däwlät Şurası räise urınbasarı Robet Miñnullin belän söyläşü, kommisiä räise Razil Wälievnıñ yazuçı Fänis Yarullin belän ütkärgän külämle äñgämäse, deputat Rinat Xarisnıñ rejisser Marsel Salimcanov turında istälekläre dönya kürde. Saylawlar yaqınlaşu belän deputatlarnıñ yözlären gäzitlärdä yışraq kürerbez äle dip farazlap bula. Rabit Batulla da üzeneñ külämle mäqäläsendä ädip-deputatlar turında süz yörtkändä şuşı şäxeslärne küz aldında totqandır möğäen. Alay da Razil Wälievnıñ «Küzgä-küz qarap» digän säxifädä dönya kürgän häm Fänis Yarullin belän ütkärgän äñgämäse qızıqsınu uyata. Äñgämä yäşlek yılların iskä töşerüdän başlana, zamança texnika temasına da qağılıp kitä, mäsälän, Fänis Yarullin teldän yaza torğan kompyuterdan baş tartmas idem dip äytep quya, qullar xälsezlänä di. Fänis Yarullin dönyağa keçkenä genä fatirnıñ täräzäsennän tügel, ä keşe küñele aşa qarıym dip sere belän urtaqlaşa. Könenä anıñ öyenä 3-4 keşe kilep kitä, xätta 30 keşe cielğan çaqlar da bulğalıy. Fänis ağağa bu könnärdä 65 yäş tula, ul tormışnıñ açısın da, töçesen dä kürgän. Şuña da Räzil Wäliev annan tormış mäğnäse turında sorap quya:
“Yäşäw mäğnäse keşelärgä kiräkle, üzeñneñ küñeleñne birep eşlägän eşter ul. Üz ğömereñdä berniçä keşene şatlandırırlıq qına eş eşli alsañ da, ğömereñ zıyanğa uzmağan, dimäk. Bez qayçaq bar dönyanı bäxetle itmäkçe bulabız. Läkin bu yalğış fiker, böten dönyanı bäxetle itä alırday keşe yuq, minemçä. Härkem üzeneñ qulınnan kilgän eşne eşläsä, yaqınnarın bäxetle itärgä tırışsa -- şuldır inde ul yäşäwneñ mäğnäse.”- dip cawap birä yazuçı Fänis Yarullin.
Şulay itep atna matbuğatında ruxi häm fizik, qorallı suğış teması da, şunıñ belän bergä yäşäw mäğnäse turındağı uylanular da iğtibar üzägendä buldı.
Küzätüneñ axırında Söyembikä jurnalında dönya kürgän yazmalarğa da küz salıyq. Mart sanı mäşhür xatın-qızlarğa, analarğa bağışlandı. Jurnalnıñ tışlıq bitendä cırçı Rezedä Ğalimovanıñ fotosuräte basılğan. «Säkinä – küñel tınıçlığı» dip isemlängän äñgämä uquçılarğa ayıruça qızıqlı bulır. Jurnal uquçılar xatların ciep, Säkinä xanım belän äñgämä qorğan, jurnal uquçıların qızıqsındırğan sorawlar birgän. Qız çağındağı xıyallar da, ir xatını, ana bulğanda tuğan xıyallar da tormışqa aşqan ikän anıñ. Kiemnärne ul ayırım modelyer häm tegüçedä tekterä, maşina yarışlarında qatnaşqan ulları öçen bik qayğıra, häm böten äbilär kebek ük, onıqlarnı balalarğa qarağanda kübräk yarata.
Jurnalda şulay uk, Robet Miñnullinnıñ üzeneñ änisenä Gölcäwhär xanımğa bağışlanğan yazması urnaştırğan. Şul yazma Robet äfändeneñ änise ulına yazğan xatlardan tora. Anda 1970-86 yıllarda yazılğan xatlar tuplanğan. Yazma ğailä fotoräsemnäre belän bizälgän.
Şunda uq jurnalnıñ daimi avtorı Saimä İbrahimovanıñ 75 yıllığına bağışlanğan «Şäp yeget sin, Saimä» digän äñgämä urnaştırılğan. Jurnalda şulay uq Piterburdağı Yosıpovlar sarayı häm anıñ borınğı xucabikäse Zinaida Yosıpova turında yazma, xatının yuğaltqan ir atnıñ sağışı, wafat rejisser Damir Siracievnıñ änise belän äñgämä, Törkiägä kitkän Qazan qızınıñ şuşı il turında yazmaları urın alğan. Şunda uq, tanılğan artistka İslamiä Mäxmütova ğailä serlären aça. Anıñ Xälil äfände belän tuyı Kremleneñ Spas manarasında bula ikän, ä şuşı mäclestä qunaqlar aşağan aşnı zur kästrül belän peşerep, trolleybusta alıp kilgännär. “Şuşı şulpanıñ xuş isennän trolleybustağı xalıqnıñ niçek yılmayışqanın kürsägez ide sez” -, di İslamiä Mäxmütova Söyembikä jurnalında.
Bikä Timerova, Qazan