Ğiraqta küpçelek xalıqnıñ fäqirlektä ğömer kiçerüwen kürgän amerikannar xäzer bu xätle aqça anda qayan kilgän soñ digän sorawğa cawap ezli. Atna-un kön elek kenä Bagdadnıñ ber cirendä 650 million dollar aqça tutırılğan tartmalar tabılğan ide. Xäzer isä amerikan ğäskäriläre tağın ike urında tentülär ütkärgän waqıtta näq şundıy uq xäzinägä tap buldı. Ber cirdä yalğan diwar artında yänä 650 millionlap dollar, ä ikençesendä, xäywan tota torğan urında 100 million caması dollar tabıldı. Tentülär elek xakimiattä utırğan Baath partiäse häm respublikan gvardiäse ähelläre torğan yortlarda ütkärelgän bulğan. Ämma kem genä bulmasın, tabılğan aqçanıñ küläme şundıy ki, Ğiraq şartlarına ul bötenläy turı kilmi. Ğadi keşe anda yılına yaqınça 2 meñ dollar ğına qazana, amerikannar tapqan aqçanı isä bu oçraqta aña 400 meñ yıl däwamında tuplarğa kiräk bulır ide. Quşma Ştatlardağı Notre Dame Universitetı professorı, şikle aqçalarnıñ ezenä töşü mäs’äläsendä Waşingtonda finans ministrlığı belän dä xezmättäşlek itkän Jimmy Gurule Ğiraqta tabılğan aqça külämen iskitmäle zur dip bäyäli.
Audio
“Bu iskitmäle zur küläm. Häm älbättä, iñ şiklese şul, anıñ niçek itep yäşerelüwe. Minemçä, ägär dä kemgä dä bulsa berär närsäne ayıruça nıq yäşerergä kiräk bulmasa ul yartı milliardtan artıq dollarnı alay diwar artına qaçırıp quymas ide. Aqçanıñ qaydan kilüwen, häm älbättä anı qanunsız yullar aşa qazanunı yäşerü kiräk bulğandır” dip uylıy professor Gurule. Bu xätle aqçanıñ qaydan kilüwe çınnan da zur ser bulıp qala. Tikşerüçelär anıñ İordaniä üzäk bankınnan alınğan ber milliard dollarnıñ ber öleşe bulu ixtimalın qarıy. Los Angeles Times basması mäğlümatına qarağanda, aqça Bank of Jordan dip yazılğan qalay tartmalarda bulğan. Ägär dä bu çınnan da şulay ikän, dimäk äle qalğan 200 million dollarnıñ da qayda buluwın açıqlıysı bar digän süz. Läkin tieşle dokumentları bulmağan aqçanıñ qaydan kilüwen açıqlıysı bik awır dip belderä finans belgeçläre. Bügenge köndä bar dönya buylap äyläneştä 600 milliard dollar yöri, şularnıñ 55 protsentı, yäğni küpçelege Amerika Quşma Ştatlarınnan çittä. Şikle aqçanıñ qaydan, nindi finans oyışmadan kilüwe açıqlanğan oçraqta da, anıñ niçek tuplanuwın belüwe hiç mömkin tügel. Ber mömkinlek bulıp, elekke Ğiraq räsmiläreneñ dollarlarnı, Berläşkän Millätlär qaramağında ğämälgä quyılğan “Azıq öçen neft” programmasınnan aluwı tora. İkençe ixtimal, aqça Ğiraq neften yäşeren räweştä İordaniägä satudan kilä ala. Bügenge köndä Ğiraqta andıy yäşerelgän aqçalarnı ezläw däwam itä, amerikan wäkilläre äytüwençä, alar barısı da ilne torğızu öçen buldırılğan maxsus qaznada tuplanaçaq. Şunısı da bar, dollarlarnıñ küpmeder öleşe amerikan ğäskäriläreneñ kesälärendä dä qala ala, anda inde 6 xärbi bu uñaydan qulğa alındı, alar 900 meñ dollar urlawda ğäyeplänä.
Kärim Kamal, Praga.
Audio
“Bu iskitmäle zur küläm. Häm älbättä, iñ şiklese şul, anıñ niçek itep yäşerelüwe. Minemçä, ägär dä kemgä dä bulsa berär närsäne ayıruça nıq yäşerergä kiräk bulmasa ul yartı milliardtan artıq dollarnı alay diwar artına qaçırıp quymas ide. Aqçanıñ qaydan kilüwen, häm älbättä anı qanunsız yullar aşa qazanunı yäşerü kiräk bulğandır” dip uylıy professor Gurule. Bu xätle aqçanıñ qaydan kilüwe çınnan da zur ser bulıp qala. Tikşerüçelär anıñ İordaniä üzäk bankınnan alınğan ber milliard dollarnıñ ber öleşe bulu ixtimalın qarıy. Los Angeles Times basması mäğlümatına qarağanda, aqça Bank of Jordan dip yazılğan qalay tartmalarda bulğan. Ägär dä bu çınnan da şulay ikän, dimäk äle qalğan 200 million dollarnıñ da qayda buluwın açıqlıysı bar digän süz. Läkin tieşle dokumentları bulmağan aqçanıñ qaydan kilüwen açıqlıysı bik awır dip belderä finans belgeçläre. Bügenge köndä bar dönya buylap äyläneştä 600 milliard dollar yöri, şularnıñ 55 protsentı, yäğni küpçelege Amerika Quşma Ştatlarınnan çittä. Şikle aqçanıñ qaydan, nindi finans oyışmadan kilüwe açıqlanğan oçraqta da, anıñ niçek tuplanuwın belüwe hiç mömkin tügel. Ber mömkinlek bulıp, elekke Ğiraq räsmiläreneñ dollarlarnı, Berläşkän Millätlär qaramağında ğämälgä quyılğan “Azıq öçen neft” programmasınnan aluwı tora. İkençe ixtimal, aqça Ğiraq neften yäşeren räweştä İordaniägä satudan kilä ala. Bügenge köndä Ğiraqta andıy yäşerelgän aqçalarnı ezläw däwam itä, amerikan wäkilläre äytüwençä, alar barısı da ilne torğızu öçen buldırılğan maxsus qaznada tuplanaçaq. Şunısı da bar, dollarlarnıñ küpmeder öleşe amerikan ğäskäriläreneñ kesälärendä dä qala ala, anda inde 6 xärbi bu uñaydan qulğa alındı, alar 900 meñ dollar urlawda ğäyeplänä.
Kärim Kamal, Praga.