Soñğı un yıl eçendä, xakimiattä äle Bill Clinton torğanda häm bigräk tä İran citäkçelegenä reformaçıl prezident Möxämmäd Xatami kilgäç Quşma Ştatlar belän İran arasındağı mönäsäbätlär yaxşıru yağına taba awışqan ide. Läkin 2002-nçe yılnıñ ğinwarında respublikan prezident Bush İrannı, Ğiraq häm Tönyaq Koreä belän bergä "zolım küçäre" dip atalğan törkemgä kertkännän soñ aralar tağın şaqtıy kiyerenkelände. Soñğı könnärdä Waşington Tähranğa säyäsi basımın tağın da arttırdı, bu üz çiratında ike yaq arasında xärbi qarşılıq ixtimalı arta digän qurqular çığuğa säbäp buldı. Prezident Bush tirälege İran belän sülpän aralaşu säyäsätennän waz kiçep, islam respublikasın xäzer açıqtan-açıq, üzendä atom qoralları buldırırğa tırışuda häm äl-Qai''däneñ İranda sıyınu tapqan tarafdarlarına qarşı tieşle çaralar kürmäwdä ğäyepli. Amerikan citäkçelegeneñ qayber kürenekle wäkilläre, ayırım alğanda däwlät sekretare Colin Powell, Quşma Ştatlar üzeneñ İran säyäsäten üzgärtmäde dip belderä.
Audio, Colin Powell
"Bezneñ İranğa qarata säyäsätebez üzgärmäde. Bez alarnıñ terror eşçänlegen yaqlawın xuplamıybız. Bez şulay uq inde yıllar däwamında, alarnıñ üzendä atom qüwäten buldırırğa tırışuwın da xuplamağanıbıznı açıqtan-açıq belderep tordıq, bezneñ şuşı säyäsätebez mäğlüm, häm şuña kürä min anıñ, xäzer törle imeş-mimeşlär yörgän däräcädä üzgärüwe xaqında berni dä belmim" di amerikan däwlät sekretare Powell. Läkin şuşı ike il arasındağı täräqqiatne küzätep barğan belgeçlär, prezident Bush Tähranğa basımnı arttıru säyäsäten sayladı digän fikerdä tora. Clinton zamanında Däwlät İminlege Şurasında eşlägän James Lindsay uylawınça, Aq yort xäzer "qatı qul" säyäsäteneñ İran belän eş itkändä faydalıraq buluwına ışana.
Audio, James Lindsay
"Kürenep tora ki, Tähranğa basımnı arttıru amerikan administratsiäse mänfäğätendä, çönki Tähran üze basım näticäsendä kündämräk buluwın kürsätä" di James Lindsay. Läkin ul şuña da iğtibar itä, Quşma Ştatlar probleması şunda ki, nindi genä köçle basım yasamasın qayber ölkälärdä ul barıber İrannıñ amerikannar belän tulı xezmättäşlegenä ireşmäyäçäk. Tähran äl-Qai''däneñ üzendä sıyınu tapqan qayber suğışçıların qorban itärgä riza bulsa da, anıñ atom programması mäs''äläsendä Waşington basımına birelüwe häm programmasınnan waz kiçüwe ikele. Başqa ber belgeç, Quşma Ştatlar başqalasında urnaşqan Cato institutında eşläwçe Ted Galen Carpenter monı bolayraq añlata.
Audio, Ted Carpenter
"Quşma Ştatlarnıñ mömkin doşmannarı, yäğni bu oçraqta iranlılar, Amerikanıñ Serbiä häm Ğiraqqa qarşı nindi çaralar kürüwen qarap tordı, häm alar üzläre, älbättä, andıy xälgä qalırğa telämi. Bu üzennän-üze atom qoralına iä bulu niäten uyata" di Carpenter. Yäğni İran şunı kürä ki, Quşma Ştatlar üz atom qoralı bulmağan Ğiraq häm Serbiägä qarşı ber dä ikenlänmi suğış başladı, ä menä andıy qoralğa iä buluda şiklänelgän Tönyaq Koreägä qarata ul azraq höcümçän säyäsät alıp bara. Şulay itep İran, Amerikağa qarşı torunıñ berdänber çarası itep üzendä atom qoralın buldırunı kürä ala. Waşingtonnan işetelgän yanawlarnıñ menä şundıy näticäse dä bula ala dip kisätä belgeçlär.
Kärim Kamal, Praga.
Audio, Colin Powell
"Bezneñ İranğa qarata säyäsätebez üzgärmäde. Bez alarnıñ terror eşçänlegen yaqlawın xuplamıybız. Bez şulay uq inde yıllar däwamında, alarnıñ üzendä atom qüwäten buldırırğa tırışuwın da xuplamağanıbıznı açıqtan-açıq belderep tordıq, bezneñ şuşı säyäsätebez mäğlüm, häm şuña kürä min anıñ, xäzer törle imeş-mimeşlär yörgän däräcädä üzgärüwe xaqında berni dä belmim" di amerikan däwlät sekretare Powell. Läkin şuşı ike il arasındağı täräqqiatne küzätep barğan belgeçlär, prezident Bush Tähranğa basımnı arttıru säyäsäten sayladı digän fikerdä tora. Clinton zamanında Däwlät İminlege Şurasında eşlägän James Lindsay uylawınça, Aq yort xäzer "qatı qul" säyäsäteneñ İran belän eş itkändä faydalıraq buluwına ışana.
Audio, James Lindsay
"Kürenep tora ki, Tähranğa basımnı arttıru amerikan administratsiäse mänfäğätendä, çönki Tähran üze basım näticäsendä kündämräk buluwın kürsätä" di James Lindsay. Läkin ul şuña da iğtibar itä, Quşma Ştatlar probleması şunda ki, nindi genä köçle basım yasamasın qayber ölkälärdä ul barıber İrannıñ amerikannar belän tulı xezmättäşlegenä ireşmäyäçäk. Tähran äl-Qai''däneñ üzendä sıyınu tapqan qayber suğışçıların qorban itärgä riza bulsa da, anıñ atom programması mäs''äläsendä Waşington basımına birelüwe häm programmasınnan waz kiçüwe ikele. Başqa ber belgeç, Quşma Ştatlar başqalasında urnaşqan Cato institutında eşläwçe Ted Galen Carpenter monı bolayraq añlata.
Audio, Ted Carpenter
"Quşma Ştatlarnıñ mömkin doşmannarı, yäğni bu oçraqta iranlılar, Amerikanıñ Serbiä häm Ğiraqqa qarşı nindi çaralar kürüwen qarap tordı, häm alar üzläre, älbättä, andıy xälgä qalırğa telämi. Bu üzennän-üze atom qoralına iä bulu niäten uyata" di Carpenter. Yäğni İran şunı kürä ki, Quşma Ştatlar üz atom qoralı bulmağan Ğiraq häm Serbiägä qarşı ber dä ikenlänmi suğış başladı, ä menä andıy qoralğa iä buluda şiklänelgän Tönyaq Koreägä qarata ul azraq höcümçän säyäsät alıp bara. Şulay itep İran, Amerikağa qarşı torunıñ berdänber çarası itep üzendä atom qoralın buldırunı kürä ala. Waşingtonnan işetelgän yanawlarnıñ menä şundıy näticäse dä bula ala dip kisätä belgeçlär.
Kärim Kamal, Praga.