Accessibility links

Кайнар хәбәр

Rusiä räsmiläre İran belän xezmättäşlek turında qarşılıqlı belderülär yasıy


Kiläse atnada Xalıqara Atom Energiä Agentlığı İrannıñ atom programmasın tikşerügä bağışlanğan utırış ütkärä. İğtibar üzägendä Rusiäneñ İran belän xezmättäşlege toraçaq. Quşma Ştatlar, İran Rusiädän alğan texnologiäne atom qoralı yasaw öçen qullanırğa mömkin dip borçıla häm ike ilneñ bu ölkädä xezmättäşlegenä tänqit belderä. Räsmi Mäskäw, ber yaqtan Waşingtonnıñ borçıluwın urtaqlaşsa, ikençe yaqtan xezmättäşlekne tuqtatırğa cıyınmawı turnda belderülär yasıy.

Ğiraq suğışı betkännän soñ Buş administratsiäseneñ Ğiraq kürşese İranğa iğtibarı bermä-ber arttı. Waşington Tährannı Äl-Qaiädä äğzaların sıyındıruda häm dä yäşeren räweştä atom qoralı östendä eşläwdä ğäyepli. Amerikan räsmiläre fikerençä, İran, Büşär şähärendä tözelgän atom stansiäse texnologiäsen häm andağı urannı qoral citeşterü öçen qullanırğa mömkin. Rusiä yärdäme belän tözelgän bu stansiä 2005-tä eşkä kereşergä tieş. Quşma Ştatlar şuşı xezmätäşlekne tuqtatırğa, yä hiçyğı, xalıqara kontrol astına quyarğa taläp itä. Ozaq yıllar buyına Mäskäw Waşingtonnıñ bu tänqiten kire qağıp kilde. Ämmä 11 kön elek Peterburda ütkän sammitta Rusiä prezidentı Vladimir Putin Amerikanıñ borçıluwın urtaqlaşuın belderde. Britan premierı Tony Blair süzlärençä, ikençe könne Evianda ütkän 8-lek sammitında Putin, İran, Xalıqara Atom Energiä Agentlığı belän östämä protokol tözegençe, Rusiä atom exportın tuqtatıp toraçaq, digän süzlär äytkän.

Läkin soñraq, Rusiäneñ tışqı eşlär ministrlığı, Putinnıñ süzläre döres tärcemä itelmägän, Tähran östämä prtokolnı imzalıymı-yuqmı, Rusiä Bäşärdäge eşen däwam itäçäk, digän belderü yasadı. Ministrlıq wäkile Aleksandr Yakovenko süzlärençä, Rusiä atom qaldıqların İrannan çığaru turında kileşü imzalayaçaq, häm şul citkän. Ministr urınbasarı Georgi Mamedov isä, Waşingtonnıñ basımın säwdä mänfägätläre, Rusiäne İran bazarınnan qısıp çığaru niäte belän añlattı.

Rusiä räsmiläreneñ şuşı ber-bersenä qarşı kilgän diplomatik belderüläre artında närsä yata soñ? Rusiä İran mäsäläsendä pozitsiäsen üzgärtergä cıyınamı, ällä bu pozitsiä üzgärmi, ä Mäskäw barı tik waqıt suzırğa telime?Aziä belgeçe, Mäskäw jurnalistı Sergei Blagov bu sorawğa bolay cawap birä:

Audio (Sergei Blagov): "Älege qarşılıqlı belderülär Rusiä citäkçeläreneñ İran mäsäläsenä barı tik iqtisadı küzlektän qarawların kürsätä. Ozaq möddätle strategiä turında uylawçı kürenmi."

Blagov süzlärençä, mondıy ısul Rusiäneñ xäzerge citäkçelegenä bik xas. Äytik, belgeçlär bu - Rusiäneñ strategik mänfägätlärenä qarşı kilä dip kisätügä qaramastan, Qıtayğa zamança xärbi texnologiä satıldı. Blagov fikerençä, 800 million dollarlıq Büşär kontraktı da, berniçä yıldan Rusiäneñ baş bäläsenä äylänergä mämkin:

Audio (Sergei Blagov): "Küz aldına kiteregez: berniçä yıldan İrannıñ atom qorallı xärbi karabları Kaspi diñgezendä yöri di. Bu – Amerika tügel, Rusiä öçen problema bulaçaq."

Londondağı Strategik tikşerenülär institutında Rusiä belgeçe Oksana Antonenko fikerençä, Atom Energiä ministrlığı häm başqalarnıñ köçle basımı astında buluğa qaramastan, Putin axır çiktä bareber Quşma Ştatlar häm Britaniä yağın alaçaq. Ä bügenge Rusiädä, ministrlıqlar da, başqalar da, prezident fikerenä qarşı bara almıy. Ägär inde Mäskäw Tährannı östämä protokolğa qul quyarğa mäcbür itä alsa, bu anıñ ikelätä ciñüwe bulaçaq:

Audio (Oksana Antonenko): "Ägär Mäskäw Tährannı östämä protokolğa qul quydıra alsa, Rusiä ike frontta ciñäçäk: ber yaqtan, Ğiraq suğışı arqasında London häm Waşington belän bozılğan mönäsäbätlären yaxşırta, ikençe yaqtan İran belän mönäsäbätlären saqlap qala."

Xalıqara Atom Energiä Agentlığınıñ İranğa bağışlanğan utırışı 16-17nçe Yünnärdä Venada ütäçäk.

Ali Ğilmi, Praga
XS
SM
MD
LG