2001-nçe yılnıñ ğinwarında xakimiätkä kilgännän birle şaqtıy waqıt uzsa da prezident Bush adminsitratsiäse Waşingtonnıñ İranğa qarata säyäsäten açıq itep bilgelämäde. Küzätüçelär fikerençä, Aq Yorttağı kügärçennär häm Pentagondağı laçınnar arasında bülengän administratsiä İran belän niçek eş itärgä ikänlege turında äle qarar qabul itmägän. New Yorktağı Columbia Universitetı professorı, İran belgeçe Gary Sick ta şundıy fikerdä:
AUDİO: Min xäzergä Quşma Ştatlarnıñ İranğa qarata süz säyäsätennän başqa nindider säyäsäte bardır dip uylamıym.
Bush adminsitratsiäse demonstratsiäçelärgä teläktäşlek beldersä dä, älegä İranda xakimiät almaştıru mäs''äläsen kütärüdän tıyılıp tora. Uzğan yäkşämbedä dä Bush ruxi teläktäşlek belderü belän genä çiklände:
AUDİO: Bu - xalıqnıñ İranda ireklek teläwen belderä başlawı. Häm min monı uñay bäyälim.
Ämma Tähran öçen mondıy ruxi teläktäşlek tä Waşingtonnı İrannıñ eçke eşlärenä tıqşınuda ğäyepläw öçen citä qaldı. Tähran şulay uq, Waşingtonnıñ kire qağuına qaramastan Quşm Ştatlarnı demonstratsiäçelärgä matdi yardäm kürsätüdä dä ğäyepläp kilä.
Soñğı waqıtta Waşingtonda İranğa qarata qatıraq säyäsät alıp baru mäs''äläsen kütärügä Tährandağı demonstratsiälär genä säbäpçe tügel. Başqa ber säbäp - İrannıñ atom programması moñarçı uylanılğannan küpkä köçleräk buluı açıqlandı. İran üzeneñ atom qorılmalarınıñ atom qoralları yasaw öçen qullanılmawın, barı tik tınıç maqsatlarda ğına eşläwen açıqlarğa teläwçe BMO belgeçlärenä centekleräk tikşerü ütkärü mömkinlege birüdän baş tarta, häm andıy tikşerü öçen kamil atom texnologiäläre birüne taläp itä.
Citmäsä, xäzer Ğiraqnıñ ike yağında da, Äfğänstanda da Ğiraqta da Amerikan ğäskärläre tora.
Elekke Prezident Ronald Reagannıñ Däwlät İminlege Şurası äğzası, Miçigan Universitetı professorı, İran belgeçe Raymond Tanter İrandağı xakimiätne almaştırırğa kiräk dip sanıy:
AUDİO: Minemçä, diplomatik basım fayda kitermäyäçäk. Bush administratsiäse anda xakimiät almaştıru säyäsäten alıp barırğa tieş. Ämma xakimiät almaştıru anda Tönyaqtan kilgän 4-nçe cir öste diviziäseneñ Könyaqtan kilgän 3-nçe cir öste diviziäse häm Könbatıştan kilgän diñgez pexotasınıñ oçraşuı digänne añlatmıy. İran Ğiraq tügel.
Tanter AQŞ Ğiraqta urnaştan Xalıq Möcähetdinnäre Oyışmasına yardäm itärgä tieş, ul oyışma çik aşa İran xakimiätenä qarşı höcümnär oyıştıra alırğa tieş di. Ämma bu oyışma Ğiraqtağı AQŞ köçläre belän atışlarnı tuqtatu kileşüe nigezendä qoralsızlandırılğan häm ğömümän ul Däwlät Departamentınıñ terrorçı oyışmalar isemlegenä kerä.
AQŞ Kongressında isä İrandağı tınıç demokratik oppozitsiäne yaqlaw arta bara. Anda İrandağı oppozitsiägä 50 million dollarlıq yardäm kürsätü mäs''äläse kütärelä. Tanter mondıy yardämne dä xuplıy:
AUDİO: Studenlarğa süzdän kübräk yardäm kiräk. Alar demonstratsiälär öçen yäşeren tayanıçqa moxtac. Alarğa faks maşinaları, internet, dokumentlarnı kübäytü, xökümät yaqlı änsarlarğa qarşı toru öçen aqça kiräk. Ägär dä aqça birelmäsä demonstratsiälär betäçäk.
Ämma demonstratsiäçelärgä matdi yardäm kürsätü bik näzberek mäs''älä häm Däwlät Departamentı matdi yardäm kürsätelmi dip täqrarlıy.
Columbia Universitetı professorı Sick ägär dä AQŞ administratsiäse İrandağı oppozitsion xäräkätkä nıqlıraq yardäm kürsätergä äzer tügel ikän, xätta alarğa teläktäşlek tä beldermäskä tieş dip sanıy. 1991-nçı yılda Farsı qultığı suğışınnan soñ Waşington Ğiraqtağı şiğilarnı Säddam Xösäin xakimiätenä qarşı kütärelergä ruxlandırğan ide. Ämma kütäreleş başlanğannan soñ AQŞ alarğa yardäm itmäde häm Säddam xakimiäte alarnı qatı çaralar belän bastırıp meñnärçä ğisyançını üterde. Sick şul uq xäl İranda da qabatlanırğa mömkin di.
Başqa qayber küzätüçelär fikerençä, Waşingtonnıñ İrandağı demokratik xäräkätkä matdi yardäm kürsätüe tiskäre näticä genä biräçäk häm İrandağı qatı qul tarafdarlarına demonastratsiälärne bastırunı tıştan yanağan qurqınıçqa qarşı çaralar kürü bularaq aqlaw mömkinlege biräçäk.
Küzätüçelärneñ başqa ber öleşe, xätta Waşington oppozitsiägä yardäm itsä dä, İrandağı xakimiät aldağı 3 yılda ğına cimerelmäskä mömkin, ä ul çor eçendä tähran atom qoralları yasap ölgerä ala dip isäpli. Alar fikerençä, Quşma Ştatlar İrannıñ atom qoralları yasaw urınnarına höcümnär oyıştırırğa äzer torırğa tieş.
Naif Aqmal, Praga.
AUDİO: Min xäzergä Quşma Ştatlarnıñ İranğa qarata süz säyäsätennän başqa nindider säyäsäte bardır dip uylamıym.
Bush adminsitratsiäse demonstratsiäçelärgä teläktäşlek beldersä dä, älegä İranda xakimiät almaştıru mäs''äläsen kütärüdän tıyılıp tora. Uzğan yäkşämbedä dä Bush ruxi teläktäşlek belderü belän genä çiklände:
AUDİO: Bu - xalıqnıñ İranda ireklek teläwen belderä başlawı. Häm min monı uñay bäyälim.
Ämma Tähran öçen mondıy ruxi teläktäşlek tä Waşingtonnı İrannıñ eçke eşlärenä tıqşınuda ğäyepläw öçen citä qaldı. Tähran şulay uq, Waşingtonnıñ kire qağuına qaramastan Quşm Ştatlarnı demonstratsiäçelärgä matdi yardäm kürsätüdä dä ğäyepläp kilä.
Soñğı waqıtta Waşingtonda İranğa qarata qatıraq säyäsät alıp baru mäs''äläsen kütärügä Tährandağı demonstratsiälär genä säbäpçe tügel. Başqa ber säbäp - İrannıñ atom programması moñarçı uylanılğannan küpkä köçleräk buluı açıqlandı. İran üzeneñ atom qorılmalarınıñ atom qoralları yasaw öçen qullanılmawın, barı tik tınıç maqsatlarda ğına eşläwen açıqlarğa teläwçe BMO belgeçlärenä centekleräk tikşerü ütkärü mömkinlege birüdän baş tarta, häm andıy tikşerü öçen kamil atom texnologiäläre birüne taläp itä.
Citmäsä, xäzer Ğiraqnıñ ike yağında da, Äfğänstanda da Ğiraqta da Amerikan ğäskärläre tora.
Elekke Prezident Ronald Reagannıñ Däwlät İminlege Şurası äğzası, Miçigan Universitetı professorı, İran belgeçe Raymond Tanter İrandağı xakimiätne almaştırırğa kiräk dip sanıy:
AUDİO: Minemçä, diplomatik basım fayda kitermäyäçäk. Bush administratsiäse anda xakimiät almaştıru säyäsäten alıp barırğa tieş. Ämma xakimiät almaştıru anda Tönyaqtan kilgän 4-nçe cir öste diviziäseneñ Könyaqtan kilgän 3-nçe cir öste diviziäse häm Könbatıştan kilgän diñgez pexotasınıñ oçraşuı digänne añlatmıy. İran Ğiraq tügel.
Tanter AQŞ Ğiraqta urnaştan Xalıq Möcähetdinnäre Oyışmasına yardäm itärgä tieş, ul oyışma çik aşa İran xakimiätenä qarşı höcümnär oyıştıra alırğa tieş di. Ämma bu oyışma Ğiraqtağı AQŞ köçläre belän atışlarnı tuqtatu kileşüe nigezendä qoralsızlandırılğan häm ğömümän ul Däwlät Departamentınıñ terrorçı oyışmalar isemlegenä kerä.
AQŞ Kongressında isä İrandağı tınıç demokratik oppozitsiäne yaqlaw arta bara. Anda İrandağı oppozitsiägä 50 million dollarlıq yardäm kürsätü mäs''äläse kütärelä. Tanter mondıy yardämne dä xuplıy:
AUDİO: Studenlarğa süzdän kübräk yardäm kiräk. Alar demonstratsiälär öçen yäşeren tayanıçqa moxtac. Alarğa faks maşinaları, internet, dokumentlarnı kübäytü, xökümät yaqlı änsarlarğa qarşı toru öçen aqça kiräk. Ägär dä aqça birelmäsä demonstratsiälär betäçäk.
Ämma demonstratsiäçelärgä matdi yardäm kürsätü bik näzberek mäs''älä häm Däwlät Departamentı matdi yardäm kürsätelmi dip täqrarlıy.
Columbia Universitetı professorı Sick ägär dä AQŞ administratsiäse İrandağı oppozitsion xäräkätkä nıqlıraq yardäm kürsätergä äzer tügel ikän, xätta alarğa teläktäşlek tä beldermäskä tieş dip sanıy. 1991-nçı yılda Farsı qultığı suğışınnan soñ Waşington Ğiraqtağı şiğilarnı Säddam Xösäin xakimiätenä qarşı kütärelergä ruxlandırğan ide. Ämma kütäreleş başlanğannan soñ AQŞ alarğa yardäm itmäde häm Säddam xakimiäte alarnı qatı çaralar belän bastırıp meñnärçä ğisyançını üterde. Sick şul uq xäl İranda da qabatlanırğa mömkin di.
Başqa qayber küzätüçelär fikerençä, Waşingtonnıñ İrandağı demokratik xäräkätkä matdi yardäm kürsätüe tiskäre näticä genä biräçäk häm İrandağı qatı qul tarafdarlarına demonastratsiälärne bastırunı tıştan yanağan qurqınıçqa qarşı çaralar kürü bularaq aqlaw mömkinlege biräçäk.
Küzätüçelärneñ başqa ber öleşe, xätta Waşington oppozitsiägä yardäm itsä dä, İrandağı xakimiät aldağı 3 yılda ğına cimerelmäskä mömkin, ä ul çor eçendä tähran atom qoralları yasap ölgerä ala dip isäpli. Alar fikerençä, Quşma Ştatlar İrannıñ atom qoralları yasaw urınnarına höcümnär oyıştırırğa äzer torırğa tieş.
Naif Aqmal, Praga.