. Prezident Putin 129 yıldan soñ Russiäneñ berençe citäkçese bularaq patşa kebek qarşı alındı. Gärçä annan elegeräk, SSSR prezidentı Gorbaçev häm Russiä prezidentı Yeltsin Londonğa vizit yasap patşa bikäneñ qulın qıssalar da. alarnıñ vizitları dävlät vizitı dip xisaplanmadı. Britaniädä dävlät vizitı yasalğanda, xuca patşa bikä bula. Ğädättä dävlät vizitı yılına ike märtäbä genä bula . Däğvätnamälär patşa Bikä isemennän cbärelsä dä, kemne çaqırunı premier minister häm tışqı eşlär ministerlege xäl qıla. Härber vizit Sişämbedän alıp Comğağa qädäre suzıla häm qunaqlar Bakingxam Sarayında, Windsor nığıtmasında yaki Edinborodağı Holyroodhouse Sarayında qalalar. SSSR häm Russiä citäkçelärennän bu xörmät prezident Putingä eläkte. Ul Bakinxam Sarayinda qalaçaq. Britaniä belän Russiä häm soñğaraq SSSR arasındağı mönäsäbätlär Britan patşası näselennän bulğan Nikolay İkençeneñ häm ğailäsenneñ bolşeviklar tarafınan üterelüe belän salqınayğan ide. İke aradaşı cepşü Britan patşa bikäsenneñ 1994-nçe yılda prezident Yeltsinneñ çaqıruına esasän Mäskävgä vizitı belän başlandı. Putinneñ xakimiätkä kilüe belän mönäsäbätlär yaxşırdı, xätta Blair belän dusarça mönäsäbätlär urnaştı dip tä äyterg bula. Läkin, Ğıraq suğışı şuşı mönäsäbätlär öçen sınau buldı. Britaniä şartsız AQŞnı yaqlağanda, Russiä Fransiä belän Germaniä tarafın tottı. Läkin, şulay da ike ilneñ urtaq mänfäğätläre az tügel. Putin Ğıraqnı tözekländerü mäsäläsendä Russiägä öleş çığarırğa teli. Blair Russiä bazarlarna küberäk ütep kerergä teli. Ğıraq suğışınnan soñ ike il arasındağı mönäsäbätlär yaxşıra töşsä dä, problemmalar da yuq tügel. Russiäneñ İran belän atom reaktorı ölkäsendäge xezmättäşlege Britaniäne borçıy. Annan başqa deputatlar häm keşe xoquqların yaqlau oyışmaları Blairğa Çeçnädä keşe xoquqlaınıñ bozıluın xökem itüe öçen basım yasıylar. Human Rights Watch Blairğa cibärgän xatında Çeçnädä keşe xoquqlarınıñ torışı yaxşırmıy , ä kiresençö naçarlana. Xökmät statistikası anda här könne urtaça alğanda ike keşeneñ ezsez yuğaluın kürsätä. Britaniä Russiäneñ iñ möhim parnerlarınıñ berse . Sezneñ bu mäsäläne kütärep çığuığız meñnärçä çeçeneñ tormışın uñayğa üzgärtä ala dielgän. Ämnisti İnternationalnıñ Britaniädäge direktorı Kate Allen dä Putinneñ Britaniägä vizitı xalıqara säxnädä zurıraq rol uynau telägen çağıldıra ikän, ul çaqta Russiä Russiädä , şul sanda Çeçnädä ğadellek häm xoquqnıñ xökem sörüen buldırırğa tieş dip belderde. Putinneñ vizitına Çeçnä konfliktı ğına tügel, ä bäysez media östennän kontrol urnaştıruı, döreseräge anı aqırınlap yuqqa çığaruı da külägä täşerä. Vizit aldınnan ğına TVS äfirgä çığaudan tuqtaldı. Räsmi añlatma nindi genä bulmasın, küpkenä küzätüçelär bu adım dikäber ayında parlament, kiläse yılnıñ mart ayında prezident saylaularınan alda bäysez informatsiä çaraların avızlıqlau digän bäyä birälär. Putin belän Blair Pänceşämbedä genä qısqa vaqıtqa oçraşaçaqlar. İnde şuşı oçraşuda üzara ekonomik mäsälälär, suğıştan soñğı Ğıraq, İran kebek mäsälälärneñ tikşereläçägen küz aldında totqanda, Çeçnä häm Russiädä media ireklege mäsälälärenä küp vaqıt qalmas kebek. Blair bu temalarğa da qağılırmı-qağılğan xäldä nindi kiskennektä, anısı älegä bilgesez. Läkin, bu mäsälälär kütärelgän xäldä dä, bu Russiä infromatsiä organnarında telgä alınırmı, alınğan xäldä dä niçek digän sorauğa da älegä cavap birep bulmıy. Läkin, ber närsä açıq, Russiä vatandaşlarınıñ küpçelegen, keşe xoquqları da, Çeçnä suğışı da tügel, ä Rusisäneñ zur dävlät buluı küberäk qızıqsındıra. Şul säbäple Putinneñ Britaniägä dävlät vizitı, anıñ patşa bikä belän bergä patşalıq karetasında utıruı, Russiäne super dävlät itep kürergä telävçelärne qänäğätländerer häm şulay itep Putingä dä kiläse saylaularda ciñep çığuına yardäm itär.
Färit İdelle, Praga.
Färit İdelle, Praga.