Accessibility links

Кайнар хәбәр

Bushnıñ Afrika säfäre häm Liberiägä tınıçlıq saqlaw saqlaw köçläre cibärü mäs''äläse


Düşämbe kiçendä AQŞ perzidentı George Bush Afrika illärenä 5 könlek säfärgä çığa. Älege säfär Könbatış Afrika ile Liberiädä wäzğiät kiskenläşkän häm biregä AQŞ tınıçlıq saqlaw köçläre cibärü mäs''äläse kön üzägenä kilep basqan çaqqa turı kilä. Bush Liberiägä barırğa cıyınmıy. Ämma anıñ xalıqara tınıçlıq saqlaw mäs''äläsenä qaraşınıñ saylawlar aldınnan yasağan çığışlarınnan ayırıluı küzätelä.

5 kön eçendä ul Senegal, Könyaq Afrika Respublikası, Botswana, Uganda häm Nigeriädä bulaçaq. Soñğı waqıtta Bush Afrika mäs''älälärendä aktivlığın arttırıp bu qitğada AİDS yäğni SPİDqa qarşı 15 milliard dollarlıq plan täqdim itte häm citäkçelek eşlären yaxşı alıp barğan yarlı illärgä yardämne arttıru mäs''äläsen kütärde.

Uzğan atnada prezident Liberiädä tınıçlıq urnaştıru öçen barlıq mömkinleklärne dä öyränüe turında belderde. Liberiädä ğisyançılar belän prezident Charles Taylor köçläre arasında 3 atna buyı qatı bäreleşlär bulıp başqala Monroviada yözlärçä keşe keşe ülgännän soñ xalıqara cämäğätçelek tä, Liberiälelär üzlräre dä Waşingtonnan biredä tınıçlıq urnaştırırğa yardäm itüne soradı.

Älegä Bush tınıçlıq saqlaw köçläre cibärü turında qarar qabul itmäsä dä, Liberiädäge wäzğiätne öyränü öçen bügen başqala Monroviägä 12 xärbi belgeç kilde. Biredäge AQŞ ilçese John Blaney alar qaçaqlarnıñ nindi şartlarda buluın beleşäçäk dide:

AUDİO: Bez bu törkemne qaçaqlar bulğan törle urınnarğa alıp baraçaqbız, alarnıñ ixtiaçların häm nindi şartlarda buluın kürsätäçäkbez.

Liberiägä yardäm soraw möräcäğätlärenä prezident Bushnıñ şulay tiz arada iğtibar kürsätüe qayber tänqitçän küzätüçelärne ğäçäpländergän adım buldı. Alar bu uñaydan Bushnıñ 2000 yıldağı saylaw aldı kampaniäsen iskä alalar.

Ul çaqta Bush elekke Prezident Bill Clintonnı Somali, Haiti häm Kosovo kebek cirlärgä tınıçlıq saqlaw köçläre cibärgän öçen waq-töyäk humanitar eşlär belän mawığuda ğäyepläp kiläçäktä barı tik Amerika mänfäğätläre öçen bik möhim bulğan oçraqlar belän genä şöğellänergä wäğdä birgän ide. Liberiäne isä, beryarım ğasır elek Amerikada azat itelep kiterelgän elekke qollar tarafınnan oyıştırılğan il bulsa da, Amerika mänfäğätläre öçen möhim il dip äytep bulmıy.

Bosniä suğışın tuqtatqan Deyton kileşüen äzerläwdä qatnaşqan elekke AQŞ diplomatı, humantirar intervensiä mäs''äläläre belgeçe John Shattuck nihayät humanitar intervensiäne Bush administratsiäse dä añlıy başladı di:

AUDİO: Minemçä, humanitar intervensiä mäs''äläsen häm Salqın Suğıştan soñğı çorda bar dönyanı borçıp kilgän keşe xoquqları suğışları mäs''äläsen nihayät Bush administratsiäse dä añlıy başladı. Minemçä Ğiraq täcrbiäse alarnı 2000-nçe yılda prezident känäfie öçen köräşkändä Bush iğtibar itmägän närsälärgä xäzer kübräk iğtibar birergä mäcbür itä.

Uzğan atnada Prezidentnıñ däwlät iminlege kiñäşçese Condoleezza Rice Bushnıñ humanitar intervensiälär mäs''äläsenä qaraşı üzgärüen belderep, Waşington Könbatış Afrikada da totrıqlılıq buldırırğa teli dide:

AUDİO: Andağı humanitar wäzğiätne yaxşırtu öçen çaralar kürergä kiräk. Häm, minemçä, bez 11 Sentäbr waqıyğalarınnan soñ, andıy totrıqsızlıq artuğa yul quyunıñ terrorçılıq çığanaqları artuğa kiterüen dä añladıq.

Uzğan distä yıldan artıq çorda Liberiädäge watandaşlar suğışında yözlärçä meñ keşe hälak bulıp, 3 millionlı Liberiä xalqınıñ öçtän ber öleşe yortların qaldırıp kitägä mäcbür buldı.

Uzğan atnada Bush däwlät sekretare Colin Powelldan BMO general'' sekretare Kofi Annan belän bergäläp Liberidä tınıçlıq urnaştıru strategiäsen äzerläwne soradı. Älegä Waşington Liberiägä tınıçlıq saqlaw köçläre cibärü turında qaraq qabul itmäde. Ämma AQŞ xärbiläre äytüençä, Liberiä öçen törle plannar äzerlänä. Qayberäwlär biredäge AQŞ ilçelegen saqlaw öçen 50 keşelek törkem cibärüne täqdim itsä, ikençe beräwlär xalıqara tınıçlıq saqlaw köçläreneñ ber öleşe itep 2 meñ xärbi cibärü turında süz alıp bara. Amerikan xärbiläre äytüençä, tınıçlıq urnaştırğannan soñ alar Liberiädän kitärgä telilär.

Ämma Liberiägä tınıçlıq köçläre cibärü ciñel bulmayaçaq. Xäzer amerikan xärbiläre bolay da bik küp urınnarğa taralğan. Äfğänstanda häm anıñ tiräsendä 10 meñläp, Ğiraqta 150 meñläp xärbi törle çaralarda qatnaşa. Pxenyannıñ atom programmasına bäyle kierenkelek kiçerüçe Könyaq Koreada da 37 meñläp amerikan xärbie tora.

Naif Aqmal, Praga.
XS
SM
MD
LG