Cancalnıñ qısqaça tarixı bolay, xörmätle tıñlawçılar. Amerikan prezidentı Bush uzğan yıl üzeneñ yullama çığısında, Ğiraqqa qarşı köç qullanu kiräklegen dälilläp, Bagdadnıñ Afrikada, atap äytkändä Niger digän ildä uran satıp alu niätläre turında belderä. Elekke amerikan diplomatı, zamanında Afrikanıñ Gabon ilendä ilçe bulıp eşlägän Joseph Wilson, New York Times gäzitendä bu belderüne yalğan dip atıy. Alay ğına tügel, monı isbatlaw öçen, Küzläw İdaräse isemennän maxsus Nigerğa barıp qayta. Prezident yullamasın äzerläwçelär xata kitkänen tanığaç, mäsälä xäl itelgän şikelle bulla. Ämmä, beraz waqıt uzuğa ber Amerikan gäzitendä tanılğan jurnalist Robert Novaknıñ mäqäläse dönya kürä. Anda Joseph Wilsonnıñ xatını Küzläw İdaräsendä eşli digän mäglümät kiterelä. Eş şunda ki, Amerikada, CİA agentınıñ isemen açu cinäyät sanala, monıñ öçen xättä 10 yılğa qädär törmä qaralğan.
İñ çetereklese şul, Novak üz mäqäläsendä Aq Yortnıñ yuğarı räsmienä tayana. Mäqälä yül ayına, cäyge yal waqıtına turı kilde. Şuña mikän, cın cancal äle genä başlandı. Washington Post gäzite uzğan yäkşämbe sanında, bu waqiğanı Ğiraq suğışın tänqitlärgä cör''ät itkän Joseph Wilsonnan üç alu, häm başqalar öçen sabaq dip atadı. Opozitsiädäge demokratlar xäzer bu cinäyät näticäsendä Wilsonnıñ, qoral inspektorı bulıp eşlägän xatını ğına tügel, ä anıñ törle illärdäge çığanaqları da qurqınıç astında dip çañ suğa. Misal öçen senator Charles Schummer:
Audio (Charles Schummer)
"Waşingtonda 20 yıldan artıq eşläp, minem mondıy tübänçelek kürgän yuq ide. Bu xäl üzgä fikerne bastıruçılarnıñ yıraqqa kitä aluwın kürsätä."
Qayber xäbärlärgä qarağanda yäşeren mäglümätneñ açıluwu artında Bushnıñ säyäsi kiñäşçese Karl Rove tora. Kiçä Aq Yornıñ matbuğat wäkile Scott McClennan jurnalsitlar aldında cawap totıp, monı kire qağırğa tırıştı:
Audio (Scott McClennan)
"Prezident şul fikerdä, ägär andıy xäl bulğan bulsa, monı Yustitsiä ministrlığı centekläp tikşerergä tieş. Mondıy yäşeren mäglümätneñ açıluwı ul bik citdi närsä."
Ämmä Demokratlar, şul isäptän, kiläse saylawlarda Bushqa qarşı köräşergä cıyınğan Howard Dean häm elekke NATO generalı Wesley Clark yustitsiä ministrına ğına ışanmıyşa, bäysez tikşerü ütkärergä çaqıra.
Waşington Post yazuınça, Novaqnıñ mäqäläse dönya kürer aldınnan, Aq Yortnıñ ike räsmie 6 tanılğan jurnalistnı, şul isäptän Novaknı, Wilson xatını turında mäglümät bastırırğa öndägän. Düşämbedä CNN telekanalında ütkän söyläşüdä qatnaşqan Novak bolay dide:
Audio (Robert Novak)
"Bush administratsiäsennän berkem dä mine yül aıynda monı bastırırğa soramadı. Min administartsiäneñ ber yuğarı räsmie belän Wilsonnıñ säfäre turında äñgämä ütkärdem. Ul miña anıñ xatını CİAda eşläwen, häm bu säfär artında toruın äytte. Şunı uq soñnan ikençe ber räsmi qabatladı."
Jurnalist etikasına tayanıp, Novak üzeneñ çığanaqların açmayaçağın belderä. Qalğan 5 jurnalist Aq Yorttan şundıy märäcägät bulıun raslamadı da, kire qaqmadı. Bu cancal artında kem toruwı älegä bilgesez. Ämmä ul tiz arada ğına tınmas sıman.
Ali Gilmi, Praga
İñ çetereklese şul, Novak üz mäqäläsendä Aq Yortnıñ yuğarı räsmienä tayana. Mäqälä yül ayına, cäyge yal waqıtına turı kilde. Şuña mikän, cın cancal äle genä başlandı. Washington Post gäzite uzğan yäkşämbe sanında, bu waqiğanı Ğiraq suğışın tänqitlärgä cör''ät itkän Joseph Wilsonnan üç alu, häm başqalar öçen sabaq dip atadı. Opozitsiädäge demokratlar xäzer bu cinäyät näticäsendä Wilsonnıñ, qoral inspektorı bulıp eşlägän xatını ğına tügel, ä anıñ törle illärdäge çığanaqları da qurqınıç astında dip çañ suğa. Misal öçen senator Charles Schummer:
Audio (Charles Schummer)
"Waşingtonda 20 yıldan artıq eşläp, minem mondıy tübänçelek kürgän yuq ide. Bu xäl üzgä fikerne bastıruçılarnıñ yıraqqa kitä aluwın kürsätä."
Qayber xäbärlärgä qarağanda yäşeren mäglümätneñ açıluwu artında Bushnıñ säyäsi kiñäşçese Karl Rove tora. Kiçä Aq Yornıñ matbuğat wäkile Scott McClennan jurnalsitlar aldında cawap totıp, monı kire qağırğa tırıştı:
Audio (Scott McClennan)
"Prezident şul fikerdä, ägär andıy xäl bulğan bulsa, monı Yustitsiä ministrlığı centekläp tikşerergä tieş. Mondıy yäşeren mäglümätneñ açıluwı ul bik citdi närsä."
Ämmä Demokratlar, şul isäptän, kiläse saylawlarda Bushqa qarşı köräşergä cıyınğan Howard Dean häm elekke NATO generalı Wesley Clark yustitsiä ministrına ğına ışanmıyşa, bäysez tikşerü ütkärergä çaqıra.
Waşington Post yazuınça, Novaqnıñ mäqäläse dönya kürer aldınnan, Aq Yortnıñ ike räsmie 6 tanılğan jurnalistnı, şul isäptän Novaknı, Wilson xatını turında mäglümät bastırırğa öndägän. Düşämbedä CNN telekanalında ütkän söyläşüdä qatnaşqan Novak bolay dide:
Audio (Robert Novak)
"Bush administratsiäsennän berkem dä mine yül aıynda monı bastırırğa soramadı. Min administartsiäneñ ber yuğarı räsmie belän Wilsonnıñ säfäre turında äñgämä ütkärdem. Ul miña anıñ xatını CİAda eşläwen, häm bu säfär artında toruın äytte. Şunı uq soñnan ikençe ber räsmi qabatladı."
Jurnalist etikasına tayanıp, Novak üzeneñ çığanaqların açmayaçağın belderä. Qalğan 5 jurnalist Aq Yorttan şundıy märäcägät bulıun raslamadı da, kire qaqmadı. Bu cancal artında kem toruwı älegä bilgesez. Ämmä ul tiz arada ğına tınmas sıman.
Ali Gilmi, Praga