Tatarstannıñ Konstitutsion mäxkämäsendä latin imlası mäs’äläse qaraldı

Tatarstan Konstitutsion mäxkämäseneñ düşämbe, 24nçe noyäber könne uzğan utırışı respublikanıñ Däwlät Şurasınıñ Fän, mäğärif häm milli mäs’älälär buyınça daimi komissiäseneñ zapros-soraw xatı nigezendä cıyıldı. Deputat Razil Wäliev citäkli torğan älege komissiä Mäxkämägä Tatarstannıñ töp qanunınıñ 4nçe häm 7nçe matdäläreneñ berençe öleşlären añlatıp birüne sorıy. Ayırım alğanda, Konstitutsion mäxkämäneñ utırışında soraw xatı cibärgän komitet isemennän deputat Razil Wäliev, Däwlät Şurasınıñ deputatı Midxät Qormanov, Tatarstannıñ Ministrlar Kabinetı, Prezident Apparatı, Yuğarı mäxkämä häm Prokuratura wäkilläre qatnaştı. Şulay uq anda respublikanıñ Keşe xoquqları buyınça wäkile Räşid Wäğizov häm ike ekspert – ğalimnär Mirfatix Zäkiev häm Fähimä Xisamova çaqırılğannar ide. Utırışnı Konstitutsion mäxkämäneñ räise Säyfixan Näfiev açıp cibärde. Ul şulay uq bar qatnaşuçılarnı mäxkämäneñ qırıs tärtipläre belän tanıştırdı, ä räiskä utırğan kileş kenä cawap birgän Razil äfändegä şayartu räweşendä genä bulsa da, xätta şeltä dä belderde. Annan soñ süz Razil Wälievkä birelde. Ul mäxkämä äğzälären üzläreneñ soraw xatınıñ eçtälege belän tanıştırdı. Şunısı qızıq, älege mäxkämäneñ tarixında berençe bulıptır, ul respublikanıñ ike däwlät telen ixtiram itsäm dä, qarala torğan mäs’älä tatar teleneñ yazmışına bäyle dip tatarça çığış yasadı.

Bügenge utırışta latinğa küçüne tıyğan federal` qanunnıñ konstitutsiäçellege mäs’äläsenä qağılmıyça, xörmätle mäxkämädän Tatarstan Konstitutsiäneñ 4nçe häm 8nçe matdäläreneñ, älege matdälärneñ nigezlämäläre tatarstan däwlät telen bilgeläw elementı bularaq latin imlası nigezendä tatar alfavitın buldıru öçen xoquqi nigez bulu bulmawın açıqlaw häm älege mäs’äläneñ fäqät Tatarstan respublikası qaramağındağı bulu öleşendä añlatma birüne sorıy.

Respublika Däwlät Şurası zaprosınıñ mäğnäsenä töşengäç, süzne ekspert-ğalimnärgä birdelär. Alar çiratlaşıp telneñ häm däwlät teleneñ ayırmalığı, imla däwlät teleneñ atributikası bulamı yuqmı, ber ük tel ike törle imlada yazılıp yäşi alamı digän sorawlarğa cawap birdelär. Alarnıñ fänni cawaplarınıñ bar eçtälege belän sezne tanıştırıp tormıybız. Şunısın ğına işetteräse kilä. Ekspertlarnıñ ikese dä kirill imlası tatar teleneñ tabiği söylämen beteräçäk, ber ük grafikada ike tel üseş ala almıy, didelär. Alar şulay uq, Konstitutsion mäxkämä äğzäläreneñ östämä sorawlarına da cawap birdelär.

Axırda mäxkämä räise utırışta qatnaşqan küzätüçelärgä süz birde. Respublikanıñ Ministrlar Kabinetı häm Prezident Apparatı wäkilläre Däwlät Şurası deputatlarınıñ zaprosı belän kileştelär. Yuğarı mäxkämä äğzäse, bezneñ qaramaqta mondıy eşlär bulğanı yuq, sez bu xaqta bernärsä dä äytä almıybız, dip cawap birde. Ä menä Tatarstannıñ Prokuratura wäkile isä, sez bügen qarağan mäs’älä barı tik federal qanunnar häm Rusiä Konstitutsiäse nigezendä genä xäl itelä ala, sez alarnı xäl itä almıysız, dip belderde. Gärçä, zaprosta barı tik Tatarstan konstitutsiäsenä añlatma birü genä soralsa da. Keşe xoquqları buyınça wäkil Räşid Wäğizov ta tatar xalqı üz teleneñ yazmışın üze xäl itärgä tieş, bezne Rusiä keşe xoquqların yaqlawçılar da xuplıylar, dide. Şunıñ belän Konstitutsion Mäxkämä räise, bez üz qararıbıznı yabıq räweştä çığaraçaqbız, dip älege utırışnı tämamladı. Älege qarar iğlan itelgäç, bez sezne anıñ belän tanıştırırbız.

Gölnaz İlgizär