Konferensiäne G. İbrahimov isemendäge tel, ädäbiät häm sänğät institutı belän Bötendönya tatar kongressı Başqarma komitetı oyıştırdı. Äytergä kiräk, tikşereläçäk barlıq mäs'älälär dä tatar millätenä qarasa da, programma barı urıs telendä genä birelgän ide. Monı oyıştıruçılar uñaysızlanıp bulsa kiräk, törle şähärlärdän kilgän urıs ğalimnäre añlasın öçen şulay eşlände dip aqlanırğa tırıştı. Törle töbäklärdän çınnan da qunaqlar kilgän ide. Mäsälän, Tömännän, Novosibirskidan, Ufadan, Mäskäwdän. Ämma alar barısı da tatarlar ide. Çığışlarnıñ da küp öleşe urıs telendä bulğannı isäpkä alsaq, tatar mäs’äläsen qabattan rusça tikşerelde dip äytep bula.
Konferensiäne açıp cibärgän G. İbrahimov isemendäge tel, ädäbiät häm sänğät institutı direktorı Nurmöxämmät Xisamov älege cıyılışnı cäy könne tatar milläteneñ berdämlegenä bağışlap uzdırılğan konferensiäneñ däwamı, dide. Häm monda 50dän artıq çığış bulaçağın assızıqladı.
Plenar utırışta berençe çığış yasağan Fännär akademiäse prezidentı Mansur Xäsänov milli xalıqlar ber yaqtan global'läşü ikençe yaqtan üz milli qimmätlären saqlap qalu çorında dip belderde. Soñğı yıllarda milli üseş öçen törle fänni tikşerenülär uzuın häm alarnıñ şaqtıy uñışlı buluın da äytte. «Ämma bezgä tatarlar küpläp yäşägän töbäklärdä tikşerülär uzdıru zarur häm anıñ öçen kiñqırlı belgeçlärne, mäsälän sotsiologlarnı, fälsäfäçelärne cälep itärgä kiräk», - dide Mansur Xäsänov. Akademik Mirfatıx Zäkiev Rusiä Yevropa Şurasına kergäç milli azçılıqnı täşkil itkän xalıqların saqlayaçaqbız dip äytte. Bez xäzer tatar milläten san yağınnan kimetmäskä, sıyfat yağınnan yaxşırtırğa burıçlı. Elekke can isäben alu waqıtında bez xalıqnı arttıru öçen yögerep yörmi idek, ä tatar xalqı sanı şaqtıy üsä ide. Uzğan yılğı san alu waqıtında isä tatarlar sanı bik azğa ğına üste. Monda isä tatar kongressınıñ da ğäyebe zur. Härwaqıt berdämlek turında süz alıp bardılar. Äyterseñ tatar xalqı qoyılıp ğöşergä torğan millät. Zur cıyılışlar uzdıru kiräk ide, ä alar ütkärelmäde, dide Mirfatıx Zäkiev. Ägär Mirfatıx Zäkiev tatar xalqı azğa ğına arttı dip söyläsä, ğalim Xatıyp Miñneğulov Bötendönya tatar kongressı Başqarma komitetı räise Rinat Zakirovqa «Bezneñ tatar xalqı 300 meñ sanın yuğalttı. Bu ni säbäptän» digän soraw belän möräcäğät itte. Kongress başlığı isä tatarlarnıñ sanı kübräk Başqortstanda kimüen belderde. «Älegä räsmi räweştä massaküläm mäğlümat çaralarında tatarlarnıñ tögäl sanı äytelmäde. Äytelgäç Bötendönya tatar kongressı federal' orğannarğa da, başqa cirlärgä dä üz däğwäsın belderäçäk», - dide Rinat Zakirov. Ni qızğanıç konferensiäneñ oyıştıruçısı kongress bulsa da, Rinat Zakirov üz notığınnan soñ cıyılıştan çığıp kitte. Şuña Mirfatıx Zäkievneñ kongress isemenä äytelgän tänqitlären işetmäde. Ä konferensiä köne buyı däwam itte.Plenar utırıştan soñ qatnaşuçılar Tel beleme, ädäbiätqa kereş, fol'klor häm sänğät seksiälärenä bülenep eşlädelär. Alarda Başqortstannan professor Radik Sibägätov, Tömännän filologiä fännäre doktorı Xalisä Alişina, Mäskäwdän Galiya Barannikova häm başqalar üz töbäklärendäge tatarlar turında şaqtıy iğtibarğa layıqlı çığışlar yasadılar.
Landış Xarrasova.
