Accessibility links

Кайнар хәбәр

Rusiä xalqınıñ zur öleşe ber atnadan ütäçäk Duma saylawları belän qızıqsınmıy


Duma saylawlarına ni barı ber atna qalıp bara. Ämmä Rusiädä ütkärelgän soñğı fiker beleşülär şunı kürsätä: xalıqnıñ zur öleşe saylaw aldı kompaniäse belän qızıqsınmıy, bu saylawlarğa bitaraflıq kürsätä. Monıñ säbäbe närsä dä soñ?

Bu könnärdä Rusiädä ütkärelgän fiker beleşülärneñ isäbe-xisabı yuq. Kübese nigezdä tege yäki bu partiäneñ küpme tawış cıyaçağın açıqlarğa tırışa. Barı tik yaña oyışqan VTSİOM-A dip atalğan üzäk mäsälägä kiñräk qaraş täqdim itä. Bu üzäkneñ belgeçläre Rusiäneñ 40 töbägendä 1600 keşene soraştırğan. Kemgä tawış birergä cıyınasız, dip tügel, ä ğömümän, saylawlar belän ni däräcädä qızıqsınasız, dip. Näticälär berençe qaraşqa şaqqatırlıq. Cawap birgännärneñ 70 protsentı saylawlar belän bik az qızıqsına, yä bötenläy qızıqsınmıy. Ni barı 6 protsentı saylaw aldı kompaniäsen qızıqsınu belän küzätüwen äytkän. VTSİOM-A üzägeneñ citäkçese, tanılğan sotsiolog Yuri Levada Azatlıqqa birgän äñgämäsendä, bu sannarğa ğäcäplänäse yuq, dide:

Audio (Yuri Levada)

"Bu saylawlardan berkem dä qızıq närsä kötmi. İl belän idarä itüçelär arasında, alarnıñ säyäsätendä bernindi üzgäreş kötelelmi, monı xärkem belä."

1996nçı yıl saylawlarında Yeltsin belän komunistlar arasında köçle qarşılıq bar ide. Komunistrlarnıñ qaytuwın telämäwçelär, Yeltsinnı önäp betermäsälär dä, anıñ öçen tawış birergä mäcbür buldı. Döres, komunistrlar bügen dä ikençe urında, Kreml taraflı Berdäm Rusiäneñ ayağına basıp kilä, ämmä bügen 1996nçı yıldağı şikelle qarşılıq yuq. Mäskäwneñ Strategik tikşerenülär institutı başlığı Andrei Piantkovski süzlärençä, bu qarşılıqnıñ bulmawı prezident Vladimir Putin alıp barğan säyäsätneñ näticäse bulıp tora. Yeltsin, xakimiätne ber üzäkkä tuplağan konstitutsiä yazğan bulsa, Putin reformaları bu eşne ğämälgä quydı. Federatsiä Şurası üzeneñ bäysezlegen yuğalttı, Duma isä östän töşerelgän qararlarğa piçät suğıp utıruçı oyışmağa äylände:

Audio (Andrei Piantkovski)

"Keşelär Dumanıñ 4 yıl niçek eşlägän kürä. Putinnıñ "idarä itelgän demokratiä" konsepsiäse tulısınça tormışqa aştı. Dumada säyäsi tormış yuq, ul tawış birep utıruçı maşinağa äylände. Federatsiä Şurasınıñ da yuq itelüwen iskä alsañ, qanun çığaru buını yuqqa çığarıldı, ul başqarma xakimiätneñ ber bülegenä äylände diärgä bula."

Rusiä gäzitläreneñ säyäsi partiälär namzätlär isemlegendä urınnarın bay eşquarlarğa sata dip yazuları saylawçılarda bar närsä aldan xäl itelgän digän toyğı qaldıra. Piantkovski süzlärençä küplär Stalinnıñ 70 elek yıl äytkän, "alarnıñ niçek taşış birüwe möxim tügel, bezneñ niçek sanawıbız möxim" digän süzlären iskä töşerä:

Audio (Andrei Piantkovski)

VTSİOM-A üzäge yasağan açışlarnıñ berse – cawap birgännärneñ 12 protsentı teledebatlarda xakimiät taraflı Berdäm Rusiä namzätläre üzlären yaxşıraq kürsätte, dip sanıy. Çınbarlıqta Berdäm Rusiä teledebatlarda bötenläy qatnaşmıy, anıñ urınına prezident isemen häm administrativ resurs qullana. Yuri Levada fikerençä, bu strategiä şaqtıy otışlı bulıp çıqtı, saylawçılar partiäneñ asılın tikşerep tormıy, läkin anıñ prezident belän bäyle buluın iskä alıp aña tawış birergä äzer. Putinnıñ reitinğı isä yuğarı bulıp qala, ä Xodorkovski qulğa alınğannan soñ, 73 protsenttan başqa sımaslıq 82gä äylände:

Audio (Yuri Levada)

"Bu waqiğa prezidentnıñ däräcäsen tağı da kütärde. Xalıqnıñ zur öleşe Yukos häm Xodorkovskiğa qarşı xöcümne xupladı, çönki bay keşelärne yaratmıylar, häm alarğa belderelgän här ğäyepläwgä ışanalar."

Şulay itep fiker beleşülär şunı kürsätä, saylawçılrnıñ kübese Duma saylawların möxim dip sanamıy, häm saylawlardan berni kötmi. Ä menä kiläse yıl prezident saylawları, belgeçlär fikerençä, küpkä qızığraq bula ala. Putinnıñ ciñep çığaçağı şik uyatmıy aınsı, läkin Yukos tiräsendäge xällärdän soñ opozitsiädäge partiälär ere biznes belän berläşep ber köçle namzät täqdim itergä mömkin. Bu isä Rusiäneñ sünä barğan sülpän säyäsätenä beraz äwzemlek östärgä mömkin.

Ali Gilmi, Praga
XS
SM
MD
LG