Teoriädä yäkşämbe könge saylaularnıñ näticäse prezident Putingä liberal ekonomik reformalar ütkärü, öçençe märtäbä saylanu öçen konstitutsiäne üzgärtü mömkinlegen birä. Läkin, ikençe yaqtan reformalarn yaqlap kilgän partiälärneñ berse dä Dumağa kerä almadı. Duma ekonomikanı liberralştıru öçen basım yasar dip kätep bulmıy. Millätçelärneñ prioritetı başqa. Xodorkovskiy qulğa alınıp, anıñ aksiäläre tuñdırılğanan soñ, alar Putinnän başqa oligarxlar belän dä şulay uq eşläsen, alarnıñ mal-mölkäten konfiskatsiäläp xalıqqa taratsın dip taläp itälär. Älbätä, bu investitsiäne üterü häm ekonomik üseşne yuqqa çığaru bulır ide. Ämma ikençe yaqtan prezidentqa liberal häm irekle bazar säyäsäten yaqlauçı partiälärneñ Dumağa kerä almauları säbäple, andıy säyäsät alıp baru qıyınılaşaçaq. Eçke säyäsätkä kilgändä, Putin ilne yuğarıdan idarä itelgän demokratiägä yäğni irekleklär qısılğan sistemağa taba alıp barırğa telägän xäldä, Dimada qarşılıq kürsätü bulmayaçaq kebek. Läkin, ul ilne liberal demokratiägä yünältkän xäldä Dumada qıyınlıqlarğa oçrayaçaq. Ğomumn alğanda Putin monı teli dip tä äytep bulmıy. Şul säbäple prezident kebek Duma da media ireklegen yäisä denokratik xoquqlarnıñ advokatı bulaçaq dip kötep bulmıy. Duma Çeçnä suğışı turında prezidentnıñ başın qatırmayaçaq häm tışqı säyäsätkä dä tıqşınmayaçaq. Läkin, Dumadağı radikal millätçelär elekke sovet respublikalarında Russiäneñ täsiren urnaştırunı taläp itäçäklär. Ä inde alarnıñ basımına baş iyü AQŞ häm Könbatış illäre belän xezmättäşlekkä zian kiterer ide. Şul säbäple Putin yaña Dumada bik zur küpçelekkä iä bulsa da, anıñ belän här vaqıt eş itü ciñel bulaçaq dip tä äytep bulmıy. Gärçä, oppzoitsiädäge säyäsmännärneñ saylaularda yuğaltuları säbäple kiläse prezident saylaularında köndäş bulırlıq şäxes kürenmäsä dä, Putin yaqın kiläçäktä ağımdağı säyäsätkä nindi dä bulsa zur üzgäreşlär kerter yaki xäzerdän ük konstitutsiäne üzgärtü eşenä kereşer dip äytep bulmıy. Putin bügen üze dä konstitutsiäne üzgärtügä qarşı buluın belderde. Läkin, kiläse yılğı prezident saylaularında ciñep çıqqan xäldä, häm moña ber kem dä şik beldermi, anıñ ikençe möddät tulır aldınnan yañadan saylanu öçen fikeren üzgärtüe mömkin. Älbättä, konstitutsiäne bälkim tik prezidentlıq möddäte säbäple genä tügel, ä başqa säbäplärdän dä üzgärtergä kiräk bulıp çığa ala. Bigeräk tä subyektlar , alarnıñ xoquqları mäsäläsendä. Läkin, prezident saylaularına qädäre Putinneñ säyäsätendä dä, başqa mäsälälärdä dä zur üzgäreşlär bulmas kebek.
Färit İdelle, Praga.
Färit İdelle, Praga.