Elek Saddamnıñ Baath partiäse bülekçäse urnaşqan şuşı binanı tözekländerügä amerikannar 163 meñ dollar aqça birgän ide, xörmätle tıñlawçılar. Xäzer anda Zäynäp äl-Hawraa isemendä xatın-qız xoquqları üzäge eşliäçäk, Paul Bremer izge şähär sanalğan Karbalağa şunı açu öçen kilgän ide, älege üzäktä xatın-qızlar hönäri ostalıqların kamilläşterep, kiräk oçraqlarda üzläreneñ säyäsi xoquqları turında mäğlümat ala ala. Tantanağa cıyılğan yaqınça yözläp xatın qarşında Bremer, alarnıñ üzlärenä işarä itep, "sezdäge sälät häm mömkinleklärne kürgän härkem xatın-qızlar yulındağı kirtälärneñ Ğiraq häm bar ğäräp dönyasınıñ üseşe häm täräqqiate yulında da kirtä bulıp toruın añlıy" dip belderde häm üze citäklägän waqıtlı idaräneñ kiläçäktä dä Ğiraq xatın-qızları xoquqların yaqlayaçağın wäğdä itte. Amerikannar bu ölkädä çınnan da zur plannar belän yöri. Şularnıñ iñ qıyuı, Ğiraqnıñ waqıtlı konstitutsiäse ölgesenä kertelgän täqdimder möğaen. Şunıñ nigezendä ilneñ yaña parlamentı Milli Mäclestä urınnarnıñ 40 protsentı xatınnarğa birelergä tieş. Ğiraq öçen bu bik kisken täqdim, xätta amerikannar bilgelägän Waqıtlı idarä şurasında da moña bik citdi qaramıylar. Anda, xatın-qız xoquqları turındağı süzlärne konstitutsiädä beraz kimetergä kiräk digän fiker kiñ taralğan. Läkin soñğı süzneñ barıber amerikannar äytäçägen onıtmasqa kiräk, waqıtlı konstitutsiä ğämälgä anı Paul Bremer imzalağaç qına keräçäk. Ä Karbalada yasağan çığışına qarağanda ul hiç kenä dä ğäräp irlärennän işetelgän tänqitne isäpkä alırğa cıyınmıy. Cıyılğan xalıqqa Bremer, Berläşkän Millätlär oyışması ütkärgän ber tikşerenü näticälärenä işarä itep, ğäräp dönyasındağı küp kenä ruxi wä iqtisadi problemalar anda xatın-qızlarğa qarata naçar möğämälä buluı belän añlatıla dip belderde. "Ğäräp dönyası üzen, xalqınıñ yartısındağı icadilıqtan häm eşçänlektän mäxrüm itä" dide Quşma Ştatlarnıñ Ğiraqtağı waqıtlı xakime Paul Bremer. Anıñ şuşı süzläre Waşingtonnıñ Ğiraqta kiñräk höcüm başlap cibärüenä bäyle. Düşämbe könne Bremer Karbalada tağın ber qızıqlı häm ifrat ta möhim belderü belän çıqtı. Ul, ildäge qayber dini wä säyäsi ähellärneñ islamnı waqıtlı konstitutsiä nigeze itep alu tırışlıqlarına yul quymayaçağın äytte. Waqıtlı idarä şurasınıñ xäzerge räise, qadimi sönni ruxanie Möhsin Ğäbdelxämit ilneñ yaña waqıtlı konstitutsiäse, alay ğına da tügel, bar xoquqi sisteması şäriğätkä nigezlänergä tieş dip beldergän ide. Xäbärçelär Bremerdan, bu şulay bula qalsa ni eşliäçäksez dip sorağaç ul, "bezneñ qaraş mäğlüm, min imzalamıy torıp bu berqayçan da qanun ğämälen almayaçaq" digän cawap qaytardı. Ğiraqtağı xoquqi sistemanı şäriğätkä nigezlänep qorudan berençe çiratta ildäge xatın-qız törkemnäre şürli. Alar fikerençä, bu möselman xatınnarınıñ xoquqların çikläwgä kiterä ala. Şuşı ay başında Quşma Ştatlar kongressındağı Wäkillär palatasınıñ 45 äğzası prezident Bushqa maxsus xat yullap, anı Ğiraq xatın-qızları xoquqların saqlawğa öndägän ide. Amerikannar monı xäzer, ildäge yuğarı xakimiatne ğiraqlılarnıñ üzlärenä qaytarğançı ğına eşli ala. Bu isä kiläse yünneñ azağına bilgelängän.
Kärim Kamal, Praga
Kärim Kamal, Praga