Xalıq fikeren beleşü 2003-nçe yılnıñ azaqları bel''n 2004-nçe yılnıñ başlarında böten Russiädä 16 belän 26 yäşendäge rus yäşüsmerläre arasında ütkärelgän. Anıñ näticäläre qotoçqıç. 16 belän 19 yäş arasındağı 10 yäşüsmerneñ dürtese radikal millätçe törkemnärne yaqlıy. Fikere soralğannarnıñ 37 protsentı radikal patiä häm xäräkätlärne yaqlauın , altı protsentı andıy törkemnäräg kerü belän qızıqsınuın beldergän. Ul ğına tügel 16-19 yäştägelärneñ unnan berse tülängän xäldä, milli eçtälekle pogromlarda qatnaşırğa äzer toruın da äytkän. Ğomumän alğanda, soñğı yıllarda Russiäneñ ere ähärlärendä ksenofobik häcümnär yışaydı. Höcüm obyektı bulıp afrikan häm aziä illärennän kilgän studentlar, xätta diplomatlar häm Üzäk Aziä belän Kaukazdan kilgän sävdägärlär tora. Şuşı vaqiğälärneñ soñğısı ber atna elek Mäskävdä buldı Skinheadlär 27 yäşlek afğan tabibı Abdul Karimnı qıynadılar häm ul Çärşämbe könne xastaxanödö vafat buldı. Anı xatını rus häm öç aylıq qızı bar. Tabipnıñ dustı Nuriyar Abdulla preziudent Putin häm Mäskäv märe monı belergä häm Russiädä yäşävçe çit il keşelären häm rus bulmağannarnı saqlau öçen çaralar kürergä tielär dip belderde. Mart urtalarında San Peterburgta 21 yäşlek Siriäle student futbol huligannarı tarafınnan etü näticäsendä metro vagonı astına elägep hälak bulğan ide. Bu aynıñ başlarında şuluq şähärdä 9 yäşlek taçik qızı Kurşadä Sultanova äyenä qaytqanda Russiä-ruslarğa dip qıçqırığan skinheadlär tarafınnan bıçaqlanıp üterelde. Fevral azağında Gvinea-Bissaudan ber student Voronejda bıçaqlanu näticäsendä ülde. Xalıq fikeren beleşü häm soñğı vaqıtlardağı insidentlar Russiädä rus milätçelegeneñ üsä baruın kürsätä. Populist säyäsätçelär dä mon qıulandıra. Dikäber ayındağı parlament saylaularında millätçer partiälär här biş tauışnıñ bersen aluğa ireştelär. Prezident Putin ber yaqtan, Hitlerneñ tuğan köne yaqınlaşqan sayın yäsiä başqa oçraqlarda rasistik höcümnärne xökem itep söyli. Läkin, ikençe yaqtan Çeçnä suğışın yaqlattıru öçen rus millätçelegen qıulandıra häm köçländerä. San Petersburg universitetınıñ sotsial öyränülär İnstitutı ütkärgän fiker beleşüneñ näticäse monıñ cimeşlären kürsätä. Läkin, alar ğorurlanırlıq tügel, ä borçılırlıq. Prezident Putin bügen Qazanda kilgän xäldä, "Ruslarğa Qazanda yäşäv ciñel meni?" digän süzlären qabatlar ide mikän ?
Färit İdelle, Praga.
Färit İdelle, Praga.