Mäskäwdä çığa torğan inde Rusiäneñ törle töbäklärendä yäşäwçe küpçelek tatarlarğa tanış bulğan “Tatarskie novosti” ğazetasınıñ soñğı sanı dönyä kürde. Ğäzetä könläşerlek tiraj - 56 meñ danä basıla xäzer. Şulay ğäzetänı uquçılar yıraq Seberdä dä bar ikän. Mäs'älän, ğäzetänıñ soñğı sanında, Kemerov ölkäsendäge millättäşlärebezneñ ictimağıy eşläre xaqında da xäbärlär uqıy alabız. Monısı xaqında soñıraq, ä xäzer küzätüne ğäzetänıñ berençe bitennän başlıyq äle. Berençe bit ul ğäzetänıñ tışlığı da. Soñğı yıllarda ğazetä üzeneñ tışlığına zur itep, tanılğan millättäşlärebezneñ fotoräsemnären birä başladı. Soñğı sannıñ tışlığında Ayya İbrahimowa bu yılnıñ iñ stillle Mäskäw qızı dip yazılğan häm Ayyanın fotoräseme dä birelgän. Anıñ belän äñgämä ğäzetänıñ 11 bitendä basılğan. Kem soñ ul iñ tanılğan Mäskäw qızı? Ayya İbrahimowağa 17 genä yaş. Bıyıl ul “Miss Moskva” dip atalğan maturlıq konkursında qatnaşıp, “Miss stil” digän isemgä iä bulğan ikän. Ul Mäskäw gumanıtar universitetınıñ reklama bülegendä uqıy. Häm iñ qızığı, Ayya ibrağimowa tanılğan cırçı Renat İbrağimovnıñ qızı da ikän äle. Ayya belän bulğan äñgämä yazılğan bittä anıñ dusları häm äti änise belän töşkäye fotoräsem dä basılğan.
Ğäzetänıñ ikençe bitendä Ramil Şakirovnıñ “Yevraziäneñ obyektiv tarixın bäyän itärgä waqıt citte” digän mäkäläse, “Yevraziä ideyäläre häm Lev Ğumilevnıñ fänni mirası” dip atalğan Qazanda uzğan fänni konferensiä turında söyli. Ul konferensiädä Qazaxstan prezidentı Nursoltan Nazarbayıv ta qatnaşqan häm mäqälä yanında Tatarstan prezidentı Mintimer Şäymiev, anıñ säyäsi kiñäşçese Rafayıl Xäkimov häm Nursoltan Nazarbayıv belän töşkän fotoräsem dä urın alğan. Mäqälädä Lev Ğumilenıñ äsärennän ber özek birelgän. Ul bolay yañğırıy: “Belep torığız ul ğorur isem! Yalğan fän, säyäsät, başqa şundıy kon'yüktura öçen tügel, xaqıyqat öçen min urıs keşese ğömerem buyı tatarlarnı yaladan yaqladım. Alar bezneñ qanıbızda, bezneñ tarixıbızda, bezneñ telebezdz, bezneñ dönyanı toyıp belüyebezdä” digän Lev Ğumilev tatarlar turında. Şul uq bittä iğtibarnı cälep itkän tağı ber mäkälä “Millätne saqlawnıñ eçke toyımlawı” dip atala. Anı Yıvraziä aqdemiäseneü äğzä qorrespondentı Yoldız Xaliullin yazğan. Mäkälä bügenge şartlarda tatar telen saqlaw turında.
Ğazetanıñ öçençe bitendä yüridik fännär doktorı, professor Taliä Xäbriewa belän äñgämä basılğan. Häm ul äñgämä “Milli mädäni möxtäriät tatarlarğa närsä birä?” dip atala. Taliä Xäbriewağa sorawlarnı curnalist Golnaz Xayrullina birgän. Bu äñgämä, Tatarstannan çitä yäşäwçe Milli mädäni möxtäriätlär oyışqan töbäklärdäge millättäşlärebezgä säyäsi yaqtan da , iktisadi yaqtan da bik qızıqlı bulır dip uylıym. Çönki professor Taliä Xabriewa bu oyışma xaqında yürist bularaq añlatma birä.
Ğazetanıñ dürtençe bitenä Rusiäneñ törle töbäklärendä yäşäwçe millättäşlärebezdän alınğan xäbärlär basılğan. Biredä Samara, Yekaterinbur, Tübän Novgorod, Ästerxan, xattä Kemerovo ölkäseneñ Osinnikov digän şähärennän alınğan xäbärlär, fotoräsemnär belän tanışırğa bula. Biredä dä millättäşlärebez küp ikän, alar “Duslıq” dip atalğan oyışma buldırğannar. Häm Kemerovo ölkäse ğubernatorı Aman Tuleyevnıñ yärdäme xaqında da belderälär. Ğazetanıñ bişençe bite Sabantuylar estafetası dip atala. Biredä basılğan mäklälär Federäl , Baltik buyı, Germaniädä häm Mäskäwdä ütkän Saban tuylar turında söyli. Şulay uq här töbäk Saban tuyınnannan fotoräsemnär dä basılğan. Ğazetanıñ altınçı bite “Bez möselmannar” digän baş astında birelgän. “Qüät bir sin xakimiät yulınnan barırğa” dip atalğan tatarça yazılğan mäkälä Tatarstan möftie Ğosman xäzrätneñ änise Räşidä abıstaynıñ 80 yäşlege uñayınnan yazılğan. Räşidä abıstay möfti änise genä tügel, din turındağı kitap autorı bularaq ta bilegele şäxes. Biredä dä şulay uq Räşidä abıstaynıñ ğäilä fotoräseme dä basılğan. Mäkäläneñ autorı Elmira Hädiä.
Kitapnıñ 12 bitendä “Arxivlar närsä xaqında däşmi” dip atalğan qonqursqa birelgän yazma, uzğan ğasır başında Twer ölkäsendä yäşägän mulla Xösäyen Seid Borxan turında. Mäqälä bik qızıqlı şäxes yazmışı xaqında. Said Borxan mulla 1909 yıldan 1914 yılğa qädär Twerdağı kavaleriä uçiliçasında islam dine uqıtuçısı bulıp eşlägän. Xattä 1915 yılda patşa xökümäte tarafınnan altın medal belän büläklängän. Rewolyutsiädän soñ bu mulla da başqa din ähelläre yazmışın urtaqlaşa. 65 yäşlek Säid Borxan mulla Stalin repressiäläre waqıtında Arxangelskiyğa ozatıla. Törmä dokumentlarına qarağanda 1933 yılda wafat bula. Läkin anıñ qäbere äle xaman da bilegele tügel dip autor. Mäkäläne Twerc şähärennän Färit Batırğäreyev yazğan.
Ğazetanıñ 13 bitenä tanılğan ädäbi tenqıytçe, tärcemäçe, ğäzetäda eş qına “Mäskäwdä tatar sänğäte häm ädäbiätı” digän temğa mäkäläläre belän qatnaşuçı Wil Ğäneyev belän äñgämä basılğan. Şul uq bittä Wil Ğänievnıñ Xäsän Tufan häm Nil Yüziev belän töşkän fotoräseme dä urınştırılğan. Ğäzetänıñ 14 bitendä august ayında tuğan tanılğan şäxeslär xaqında mäğlümätlär birelgän. Şularnıñ berse Rawil xäzrät Ğaynetdin, añar bıyıl 45 yaş tula.
15 bittä Kievta ütkän “Kiev sanduğaçı” dip atalğan qonqurstan reportac basılğan. Ğazetada şulay uq tatarlarğa qağılğan törle reklamalar da urın alğan. Şularnıñ berse yaş tatar ğäilälärenä bik qızıqlı bulır dip uylıym. Mäsälän, 2497 sanlı tatar etnomädäni yünäleşendä tärbiä häm uqıtu alıp baraçaq balalar baqçası 2 yäştän zurraq bulğan balalarnı qabul itä başlağan. Bu balalar baqçası şulay uq tärbiäçelär, häm başqa xezmätkärlär dä qabul itüye turında yazğan. Balalar baqçası mödire Ruşaniä Muxametşina häm anda baqçanıñ telefonı da adresı da kürsätelgän .Bu baqça Mäskäwdä tatar etnomedäniäte yünäleşendä eşläwçe ikençe balalar baqçası bulaçaq. Bu baqça Lyüblino rayonında, tatar Etnomädäniäte yünäleşendä eşläwçe mäktäptän yıraq bulmağan cirgä urnaşqan. Tatarlar öçen tağı ber qızıqlı reklama. “İxlas” oyışması Qazanğa ekskursiälär oyıştıra başlağan. Alar 30 augusta şähär könendä maxsus eksqursiä oyıştıraçaqları xaqında xäbär itälär.
Näzifä Kärimova, Mäskäw
Näzifä Kärimova, Mäskäw
