Sovetlar Berlege cimerelgännän birle Kievtän Pragağa, Bakudan Bratislavağa qädär prezident,premyerlär könbatışta meditsina yardäme ezli. V.Yuşçenko sonğı misal ğına.Yuşçenkonıñ çit ilgä kitüe Ukrainadağı sälämätlek saqlau sisteması belän tügel ä cirle tabiplarğa ışanıç bulu bulmawı belän bäylängän. Carnegieneñ Mäskäw Üzägennän Aleksey Titkov süzlärençä(audio)
Ğomumän alğanda Rusiädä meditsina xezmätläre xätta Rusiä elitası öçen tämin itelgän xezmätlärne dä küzdä totqanda könbatışta yuğarıraq dip qarala. Rusiädä nindider ölkälärdä yasalğan operatsiälär yuğarı däräcädä bulsa da , Rusiädä meditsina könbatışnıñ küpçelek meditsina üzäkläre belän yarışa almıy. Çit illärdä däwalanu xäzer märxüm bulğan Häydär Aliyev, Çexieneñ eleke prezidentı Vaslav Havel yäki Slovakiäneñ eleke premyere Rudolf Schusterneñ ğömerlären ozayttı. Bratislavada tabiplar berniçä kön tämam yalğış däwalap ülergä citkäç premyer Schusternı Avstriädä İnsbruckqa cibärde. Bu xäl Slovakiädä post-kommunistik sälämätlek saqlaw sistemasınıñ xäle turında skandalğa säbäp buldı. Çexiäneñ eleke prezidentı V:Havel dä Pragada yartı üpkäse kisep alınğannan soñ 2yılda ütmi yañadan İnsbruckta operatsiägä yatqan ide. Havelneñ sekretarı Yakub Hladik ul ğädättä çek tabipların qullana ämma xästa bulsa Avstriägä bara dip äytte . Şulay da Havelneñ yış qına çit ildäge tabiplarğa yörüe Pragada çek sälämätlek saqlau sisteması turında soraular quyıluına säbäp bula .Ämma andıy soraular eleke kommunistik illärdä ber dä xuplanmıy .Törkmänstan prezidentı Saparmurat Niyazov çit illärgä yış çığıp yöremäsä dä, ul alman doktorlarına kürenä, ämma ul turıda ber kem dä söylämi.Üzbäkstan prezidentı 2003nçe yılnıñ ğıynuarında cämäğätçelek küzennän yuğalğan ide.Anıñ xästä buluı turında imeş mimişlär yöresä dä,çit il mätbuğatı anıñ Germaniädä däwalanuın xabär itte. Şulay da Karimovnıñ press üzägennän Oybek Kimsanbayev ilbaşınıñ Germaniädä däwalanğan buluın kire qaqtı. Kimsanbayev Karimov tik üzbäk tabiplarına ğına kürenä dip radiobızğa äytte.Citäkçelär älbättä meditsina xezmäteneñ sıyfatına ähämiät birä ämma tağı da möhimräge watandaşlar citäkçeneñ sälämätlek problemaların öyrenmäskä tieş. Titkov Bu turıda bolay di(audio)
älbättä, andıy qurqınıç bar.Ämma mäğlümätneñ az bulsa da könbatış klinikalarınnan da çitkä çığıp taraluı ixtimal .
Ämma qayber urınnarda mäğlümätneñ çitkä çığu ixtimalä yuq . Andıy urınnarnıñ berse : Ankarada Gülxanä xärbi akademisä. Şunlıqtandır bik küp BDB citäkçeläre şunda däwalanıp kitä. Alardan berse Xäydär Aliyev ide. Şuşı xärbi xästäxänägä kemneñ kerep çıqqanı bik siräk işetelä. Akademiä süzçese radiobızğa(audio)
xastaxenädä komandirlar bar. jurnalistlar klinikağa tügel ä sorawların alarğa birergä tieş di
Komandirlar isä mäğlümät birü öçen abruylı xästälärdän başta röxsät alırğa tieş.Serlelek küpkenä citäkçelär öçen borçılu . Naçar sälämätlek cämäğätçelek öçen dä säyäsi köndäşlär öçen dä zäğiflek bula ala . V.Putin post sovet çorında in sälämät citäkçe bulıp tora. Titkov Rusiä cämäğätçelegeneñ Putinneñ nindi tabiplar qullanuı turında ber fikre dä yuq di. Havel sekretarı sälämätlek här kemneñ şäxsi eşe disä dä prezident, ilbaşınıñ sälämätlege şäxsi eş digän fiker belän här kem kileşmi .Carnegie Endowmentnıñ Mäskäw üzägennän Titkov bolay di(audio)
BDB illäre watandaşları citäkçeläreneñ çit ildä däwalanuına, yuğarı däräcädäge citäkçeneñ çit ildä yortlar satıp aluı, yäki balaların çit ildä uqıtu belän çağıştırğanda normal praktika dip qarıy, ayruça anı köndäşlär säyäsi şantaj itep tä qullana almıy.
Üzäk Aziäneñ qayber citäkçeläre misal öçen Tacikstan prezidentı Mäskäwdä däwalana
färidä xämit
Ni öçen elekke kommunistik il citäkçeläre däwalanırğa çit ilgä yöri?
Şimbä könne Venada tabiplar Ukrainada opozitsiäneñ prezidentlıqqa namzäte V.Yuşçenko dioksin belän ağulanğan dip belderde. Şulay itep Yuşçenkonıñ aylardan birle säyer çire turındağı spekulativ fikerlär tuqtaldı. Ämma eşneñ qızığı şunda xabär Kievtän tügel ä Venadan kilde.Çönki Yuşçenko meditsina yardäme ezläp Venağa kitkän ide.Yuşçenko wağıygäse eleke komminist dönyası citäkçeläreneñ çit il şifaxanälärendä yardäm ezläwlären iskä töşerä. Ni öçen alar şulay eşli, post sovet sälämätlek saqlau sisteması eşkä yaramıymı? Ällä citäkçelär watandaşlarınıñ üzläreneñ sälämätlege turında çınbarlıqnı belülären telämime ?