Üzeneñ ğädäti yoğıntısı cäyelgän illärdä tä''sire kimi baruına kirtä quyu tırışlıqların Mäskäw 2005-nçe yılda da däwam itäçäk dip farazlıy "Eurasia View" basması. Anıñ fikerençä, bu elekke sovet respublikalarınıñ qayberlären berläştergän küpsanlı xalıqara oyışmalar, berleklär yardämendä alıp barılaçaq. Ämma şaqtıy ğına belgeç, prezident Putinneñ Bäysez däwlätlär berdämlege illären ber-bersenä tağın da tığızraq bäylärgä aşqınuı Rusiäne avtoritar xakimiatlärne yaqlawğa ğına kiterä ala dip isäpli. Bu bigräk tä Üzäk Aziä illärenä qarıy, ä Rusiäneñ andağı qatı qul idarälärenä üzenä kürä teräkkä äylänüe Mäskäwneñ üz mänfäğätlärenä qarşı kilä, çönki Rusiä üzen potensial'' totrıqsızlıqqa bäyläp quya bulıp çığa. Üzäk Aziädäge xökümätlär hiç kenä dä totrıqlı demokratiägä tayanmıy, bigräk tä Üzbäkstanda dip yaza "Eurasia View". Soñğı 14 ay eçendä Mäskäwdäge yuğarı citäkçelek Gruziä wä Ukrainanıñ kisken räweştä Könbatışqa borıluına şahid buldı. Şuşı geopolitik uñışsızlıq Rusiä başqalasınıñ Bocra yulı eçendä köçle açu häm rizasızlıq uyattı. Putin idaräse xäzer Rusiäneñ quldan ıçqına barğan yoğıntısın töbäkara xezmättäşlekne nığıtu aşa saqlap qalmaqçı. Şul maqsatta Mäskäw Bäysez däwlätlär berdämlege, Euraziä İqtisadi berdämlege, Kümäk İminlek kileşüe oyışması kebek küpsanlı häm törle berläşmälärne faydalanmaqçı. Älegä qädär alarnıñ kübese qäğäzdä genä yäşäp kilde, zur şawşu häm ömetlär bağlaw belän ireşelgän kileşülär ğämälgä quyılmadı. 28-nçe dikäberdä Rusiäneñ tışqı eşlär ministrlığı räsmi Mäskäwneñ BDB-däge kürşeläre belän ikeyaqlı da, küpyaqlı da kileşülär däräcäsendä tığızraq bäyläneşlär urnaştırırğa teläwe turında maxsus belderü iğlan itte. Monıñ Ukrainadağı xällär uñayınnan yasaluı mömkin. Saylawlarda Viktor Yuçenkonıñ ciñüe häm anıñ üz säyäsätendä kübräk Könbatışqa qararğa cıyınuı Mäskäw tırışlığı belän tözelgän Urtaq İqtisadi kiñlek yazmışın şik astına quyğan ide. Ukrainadan tış Belarus'', Qazaqstan häm Rusiä kergän şuşı kiñlekne qoru 2003-nçe yıl başında iğlan itelde. Şunnan birle aña mäğnäle eştälek birü eşläre bik aqrın bardı. Kievtäge waqiğälärdän soñ Ukrainanıñ Urtaq İqtisadi kiñlek kiläçäge belän qızıqsınuı tağın da kimede diärgä bula. Yuçenko wäkilläre bu xaqta fiker alışularnı däwam itärgä teläwen äytsä dä, alarnıñ bu süzläre bik ruxlandırğıç yañğıramıy. Şulay itep, qayber illärneñ demokratik mömkinleklärne faydalanıp Mäskäwdän borıluı sürätendä Rusiä citäkçelege üz xakimiate öçen borçılğan, avtoritar idarä urnaştırğan rejimnar belän yaqınayunı saylıy ala. Häm küzätüçelär, Putinneñ andıy säyäsäte isä ilne yaña geopolitik uñışsızlıqlarğa, Rusiäneñ xalıqara mäydanda tämam üze genä qaluına kiterä ala dip kisätä. "Eurasia View" säxifäsendä menä şundıyraq fikerlär äytelä.
Kärim Kamal
Kärim Kamal