Qazanda ütkän 2004 yılda 73 meñ milek operatsiäse yasalğan. Yäğni, şul qädär sanda milek satılğan yä satıp alınğan. Bolarnıñ zur küpçelege fatir bazarına qarıy. 2003 yıl isä 56 meñ milek satu-alu operatsiäse eşlängän bulğan. Dimäk, Qazanda ütkän yıl, başqa yıllarğa qarağanda, xalıq fatirlarnı kübräk satıp alğan digän süz. Ä Tatarstanda, başqa töbäklär belän çağıştırğanda, milek xaqı çağıştırmaça oçsız bulıp kilde. Ütkän çığarılışlarıbızda bez älege mä’sälä turında söyläşkän idek. Tik kvartirlar bazarı turında ber çığarılışta ğına söyläp beterü mömkin tügel. İkençedän, texnik säbäplär arqasında, älege çığarılış Tatarstanda tulısınça yañğıramadı.
Dimäk, Qazandağı fatir bazarı turında. İñ täwdä süzne rubrigıbıznıñ daimi avtorı Aygöl Nurlığa biräbez.
Min Qazannıñ Mäskäw rayonında yäşim. İnde ber yartı yıl çaması İdel buyı rayonında bulğanım yuq ide. Bu könnärdä İKEYA kibetenä Pavluxin uramı buyınça barırğa uyladım. Yul buyında yaña tözelgän yortlarnıñ, kibetlärneñ maturlığına qarap soqlandım. Älbättä, buş cirlär dä şaqtıy äle. Bu urın B kvartalı itep atala. Anda injener äzerleklären buldıru öçen Xalıqara tözekländerü häm üseş bankınnan zaymnar alındı. Näticädä yaña injener kommunikatsiäse, yullar, cirneñ vertikal' planirovkası eşlände. Bu yaña şähär, monda här närsä yaña: arxitektur da, tözeleş texnologiäse dä, bizäleş tä.
Yulımnı däwam itäm. İnde küz iäläşkän ğädäti “xruşevkalar”, Ramstor kibete, Ciñü prospektı häm Azino. Bu da yaña şähär. Läkin anda küp qatlı panel' yortlar. Xalıq telendä bu “yoqlaw rayonı” dip yörtelä. Qazanlılarnıñ küpçelege monda yäşi - 30 meñläp ğailä. Niçek uylıysız, bu ike rayonnı närsä berläşterä? “Tuzğan toraqnı beterü häm iske toraq rayonnarın rekonstruksiäläw” programması.
Bu programmanıñ 9 yıllıq näticäse beläsezme nindi buldı? 4117 iske toraq yortlarda yäşäwçelär 276 yaña, böten uñaylıqları bulğan yortlarğa küçerelde. İnjenerlıq kommunikatsiäläre 60 km ozınlığında suzıldı.
Qazan häm qazanlılar öçen tuzğan toraq programması bäyäläp betergesez buldı. Ğömer buyı iske toraqlarda, tuzğan rayonnarda, baraklarda yäşägän distä meñlägän qazanlı böten uñaylıqları bulğan yaña yäşäw urınnarına tiende. Bügen inde Qazannıñ yöze üzgärde. Elekkege trusçobalar urınına yaña elitar yortlar tözelä.
Şul qädär toraq tözelde ki, Qazanda, telägän xaqqa häm zäwıqqa toraq satıp alıp bula xäzer.
Tuzğan toraqnı beterü programması arqasında Qazan märkäze tanımaslıq bulıp üzgärde. Xäzer anda bertösle binalar, qiäfätsez uramnarnı kürep bulmıy inde. Monda fransuz balkonnarı, xikmätle terrasalar belän tözelgän mähabät binalarnı kürep bula. Nigezdä bu yortlar sıyfatlı qızıl kirpeçtän tözelgän, eçe märmär häm granit belän bizälgän.
Räxmät Aygöl.
Çınlap ta, Tatarstanda tuğız yıl buyına tuzğan toraqnı beterü buyınça prezident programması eşläde. Älege programma arqasında, tuzğan toraqlardan, 50 meñ çaması ğailä böten uñaylıqları bulğan yaña fatirlarğa tiende. Älbättä, bu şähär üzägendä tügel, ä yaña kvartallarda. Prezident programması tuzğan toraqlar urını satılıp, kergän keremgä yaña fatirlar tözüne ğämälgä kertmäkçe ide. Häm bu şulay buldı diärgä dä bula. Fatirlar tözep satuçı şirkätlär tuzğan toraq beterelep barılğan üzäktä yaña, elitlı toraq tözep satalar.
Aygöl Nurlı däwam itä.
Eşquarlıqnıñ bu törendä eşläwçe firmalar, bina tözep kenä qalmıy, ä anı üzläre proyektlaw da, sata da häm ekspluatatsiäli. Şähär eçendä şähär diärseñ. Bu toraq kompleksları: maşina quyar öçen parkovqa yäki garaj, sportzal häm basseyn, kibet häm maturlıq salonnarın üz eçenä ala. Alarnıñ ber kv.metrı 18дән alıp 35 meñ sumğa tora. İke bülmäle fatirnıñ ğomumi mäydanı 80 alıp 100 kv metrga xätle. Biş bülmäle fatir isä 300 kv metr täşkil itä. Mäsälän, Qazan üzägendäge Nekrasov häm Mayakovskiy uramnarı kiseşkän cirdä urnaşqan yorttağı 86 kv metr täşkil itkän 2 bülmäle fatir 1 million 720 meñ sum täşkil itä.
Döres, soñğı waqıtta keçkenäräk külämle fatirlar da tözi başladılar. Bu fatirlarnı tözü barışında, öleşläp aqça kertep tä satıp alıp bula.
Oçsızraq xaqqa, läkin şulay uq yaña bulğan fatirlarnı Azinodan satıp alıp bula. Läkin bu Qazannıñ üzäge tügel inde. Şulay uq, “iske fatirlar bazarı” digän töşençä dä bar. Yäğni inde keşelär yäşägän fatirnı satıp alu. Läkin, belgeçlär, iske fatir satıp alıp, anı remontlaw, yañasın satıp alğanğa qarağanda qimmätkä töşä dilär.
Daimi avtorıbız Aygöl Nurlı buldı.
Qazanda fatirlar başqa töbäklärgä qarağanda oçsızraq digän idek tapşıruıbız başında. Monıñ şulay ikänen qazanda fatir satu-alu bazarında eşläwçe rieltor firmaları da raslıy. Belgeçlär monı, älege dä bayağı tuzğan toraqnı beterü programması arqasında şulay buldı dip añlatalar. Yäğni, tuzğan toraqta yäşäwçe 50 meñläp ğailä buşlay yaña fatirlarğa küçep, yäşi başladı. Näq menä buşqa fatir birelü, Tatarstandağı fatirlarnıñ xaqın oçsızraq totarğa yärdäm itte dilär.
Tatarstanda 2005 yılda tuzğan toraqnı beterü programması ütälde. Läkin monıñ belän äle xökümät xalıqnı fatirlar belän tä'min itüdän tuqtadı digän süz tügel. Tatarstanda sotsial ipoteka ğämälgä kerde. Yäğni, öleşçä aqça tüläp fatir alu, annarı, şul fatirda yäşägändä, qalğan summanı az-azlap tüläp beterü.
Alğa kitkän illärdä buşqa fatir alu digän töşençä ğomumän yuq. Rusiädä bu sotsializm çorınnan qalğan küreneş. Küplär xäterlider, ul waqıtlarda, toraqlar xökümätneke sanala ide, anda yäşäwçelär anı sata da, alıştıra da almıy. Barı tik kooperativ kvartirlar tözelä başlağaç qına, fatir satu-alu mömkinlege açıla başlıy. Xäzer şäxsi milek çorı. Fatir alu-satutabiği küreneş, çalbar yäki kolbasa alğan kebek. Barı tik cayıñ ğına bulsın. Qazanda da telägän urınnan, telägän külämdä fatir satıp ala alasıñ. Kesä şärifläreñ mömkinlek birsä, üzäktäge elitlı fatirlar satıla, alay bulmasa, şähär çitendä azraq oçsızraqqa satıp alalasıñ. Kimendä, iske fatir satıp alıp bula. Fatir säwdäse belän şöğellänüçe şirkätlär Qazanda kön sayın ürçep bara, dimäk fatir bazarı kiñäyä digän süz. Räfis Cämdixan , Aygöl Nurlı
