“Aulaq öy”neñ bu çığarılışın bez ana tele mä’säläsenä bağışlarğa buldıq. Nik disägez, berençedän, 21 fevral'' könne Xalıqara Ana tele köne bilgeläp ütelä. Mondıy möhim datanı iskä almıyça kitep bulmıy bit inde. İkençedän, ana tele, tatar tele turında xäzer bik yış yazalar, söyläşälär. Şularnıñ kübesendä yäşlär, alarnıñ telne belüläre, döresräge — belmäwläre, ana telendä söyläşergä telämäwläre tänqitlänä. Şuña da, Azatlıq radiosınıñ Qazan studiäsenä bez bügen yäşlärne qunaqqa çaqırdıq. Şähär yäşlären. Tatar telle möxit bulmağan şähärdä, tatar tele az qullanılğan cirdä tuıp üskän, läkin tatar telen inqär itmägän yäşlärne. Läkin, başta, Qazanda yäşäwçe, tatar telen belep tä, añarda söyläşmägän yäşlärneñ fikeren tıñlap qarıyq äle. Alar ni öçen tatarça söyläşmilär ikän.
Bu yäşlärneñ fikerlären Al''bina Zäynulla beleşte.
Yäşlärneñ tuğan teldä söyläşmäwe nigezdä rus mäktäplär, institut, rusça aralaşuçı dus-işlär belän bäyle bulıp çıqtı. Qayberäwlär tatar telen naçar belgängä kürä oyalıp söyläşmilär häm näticädä tuğan teldän çitläşep baralar. Yäşlärdän bez alar öçen östenlek aluçı tellär xaqında da soraştırdıq. Kübese öçen ul ingliz tele. Bu törkemgä alar şulay uq rus, alman tellären kerttelär. Qızğanıç ki, tuğan telne genä iskä töşerüçe bulmadı. Ä xäzer, studiädäge qunaqlarıbız belän tanışıp kitik. Tanılğan internetçı Şamil Biktaş häm yäş jurnalist Gölnaz Şäyxetdinova. Alar alda yañğırağan yäşlär tarafınnan äytelgän fikerlärne añlarğa tırışıp, tatar teleneñ prestijın, däräcäsen niçek kütärü turında söyläşälär. Söyläşüne Räfis Cämdixan alıp bara.
R.C. Min bu oçraqta, älege söyläşüne alıp barırğa telim, şähär şartlarında tatar tele digän temağa. Şähärlärdä şaqtıy küp tatar mäktäpläre, gimnaziäläre açıldı, şuña qaramastan, unbiş yıl waqıt ütte, , tatar teleneñ däräcäsen kütärer öçen däwlät üzeneñ xälennän kilgänne eşli kebek inde. Läkin uramnarda tatar telendä söyläşkän yäşlär bik az kürenä. Ni öçen bu şulay?Ş.B. Elektän inde, xätta sovet çorınnan, Tatarstannıñ bäysez bulğan waqıtınnan da, yäşlärneñ aralaşu tele urıs tele bulğan. Qazan yäşläre tatar telen belmägän. Anı äle unbiş yıl däwamında ğına öyrätälär. Här yıl Qazanda 16 meñ çaması yäşüsmer mäktäp beterä. Häm tatar telen belä dip sanala.R.C. Kimendä alar uqığan mäktäplärdä tatar tele öyrätelä inde. Ş.B. Äye, mäktäplärdä tatar tele öyrätelä, läkin anıñ öyrätü sıyfatı turında bik yuğarı dip äytep bulmıy. Bez küräbez, gäzitlärdä dä, TVdan da kürsätälär, tatar telen öyrätügä qarşı çığalar ata-analar, balalar. Xätta mäxkämägä barıp citälär. Yäğni ber faktor ul – öyrätü sıyfatı, öyrätü däräcäse. İkençe faktor ul, älbättä, urıs teleneñ kileşkän aralaşı tele buluı. Beläbez bit, urıs balaları ğädättä tatar telen belmilär, anı mäktäptä genä öyränälär, mäktäptän tış ber dä söyläşmilär. Ğailälärendä urıs telendä söyläşälär, uramda da urıs telendä söyläşälär. Häm Qazanda tuğan tatar balaları yä Qazanğa kilgän tatar balaları, şul urıs moxitenä kilgäç Qazan moxitenä iäläşer öçen, alar urıs telendä söyläşergä mäcbür bulalar. R.C. Yarıy. Şamil, sin üzen dürtençe buın şähär balası, şähärdä tuıp üskän?Ş.B. Dürtençe yä öçençe buın.
R.C. Ä Gölnaz sin?
G.Ş. Min Qazanğa küçep qayttım İjau şähärennän häm Qazanğa küçep qaytqançı bötenläy tatarça söyläşä belmi idem. İkençe sıynıfqa Qazanğa uqırğa kerdem cäm min bötenläy ike süzne dä tatarça bäyläp äytälmi torğan xäldä idem. Häm barı tik tatar mäktäbenä kerep, min tatarça uqırğa, söyläşergä häm fikerlärgä öyrändem. R.C. Şamil, menä sin ni öçen tatarça öyränä başladıñ? Sineñ yäştäşläreñ, bu buarlıq, tatarça belmilär, ä siña närsägä kiräge tudı soñ äle?Ş.B. Tuğan telne öyränü säbäpläre arasında min ike närsäne küräm. Başta ul tärbiä. Çönki ni genä äytmäsämdä, urıs şähärendä, urıs möxitendä üstem. Qazan ul urıs şähäre älegä. Minem äbi-babalarım bar ide. Şular yärdämendä min tatarlığımnı añladım, xis ittem häm millätçelek xisen üzemdä üsterdem.R.C. Temabıznıñ başına qaytıyq äle. Ni öçen Qazan yäşläre tatarça söyläşmilär? G.Ş. Ägär bez alsaq tatfaknı, tafakta alarğa tatarça söläşergä inde mäcbüri, läkin minemçä oyalalar alar. Liftta mengändä dä tatfak ikäne kürenep tora inde, 11 knopkağa basalar häm şunda da alar urısça söyläşälär. Oyalalar alar.R.C. Ni öçen oyalalar? Bu äle şähär yäşläre tügel, tatfakta, awıldan kilgän yäşlär tatarça söyläşergä oyala, ni öçen? Äle şähär yäşlären çitkäräk cibärep torıyk. Awıldan kilgännär dä oyala. Ni öçen?Ş.B. Alar şähärgä kilgännär, şähärgä iäläşergä telilär. Üzläre awıldan. Älbättä, alarnı awıldan kilgän, bezneke tügel, kolxoz dip räncetälär. Şuña alar qazanlılıraq bulırğa telilär.G.Ş. Zamançaraq bulırğa telilär inde. Ş.B. Döres.G.Ş. Tatar tele dä däwlät tele bulıp torsa da, ul ber däräcägä tübänräk tora inde, urıs telennän. R.C. Tatar telennän awıldan kilgän yäşlärdä oyalalar. Minem üzemneñ dä şundıy misallarım bar. Qayber tanışlar, bigräk tä qızlar, привет, как дела dip endäşälär. Menä, qotırınam inde şul süzlärgä. Çınlap ta, monda berençe säbäp, bälkem, şähärne urıs telle dip kenä qabul itülärendäder? G.Ş. Yuq, minemçä, bu bötenläy annan tügel, ä ğailädän kilä torğan äyberder dip uylıym min. Çönki, bu ğailä tatarça söyläşep, aralaşıp yäşäsä, ul ğailä balaları da, şähärgä çıqqaç, üz tellärennän, millätlärennän oyalmayaçaqlar dip uylıym min. Şäxsän, üzemnän genä äytä alam, min awız tutırıp tatarça söyläşep yöri alam.R.C Älbättä alasız. Min şuña sezne, ekspertlar bularaq çaqırdım da inde.Tuğan tel cırı yañğırıy
R.C. Tel bazarında prestijı yuq tatar teleneñ?G.Ş. Alay dip äytmäs idem.Ş.B. Tatar tele UNESKO tarafınnan raslanğan, törki xalıqlar arasında iñ añlaşıla torğan tel.R.C. Niçek menä tatar teleneñ prestijın kütärergä?Ş.B. Anıñ qullanış dairäsen arttırırğa kiräk. Yäşlär üzlären yäş häm tekä itep xis itäseläre kilä. Şul yäş häm tekälek simvolları barısı da urıs telendä. Çınlap ta, qarıyq, barlıq cırçılar üzläreneñ cırların yä urısça cırlıy, yä inglizçä. Bu oçraqta, min pop cırçılarnı tügel, ä rätle-başlı cırçılarnı küz aldında totam. R.C. Menä bu cırçılar mä’säläsendä. Ni öçen tatar yäşläre Salawatnı tügel, ä başqa çit tel cırçıların tıñlıylar, sezneñçä?
Ş.B. Menä sin miña, yäşlär nigä Alla Pugaçevanı tıñlamağannarı äytsäñ, min sineñ sorawıña cawap biräm.R.C. Menä mindä şunı äytäm.Ş.B. Salawat ul popsa, niçek äytim, ğadi xalıq tıñlağannı cırlıy. Şuña kürä yäşlär öçen ul ürnäk bulıp toralmıy. R.C. Menä, mäsälän, sineñ öçen nindi cırçılar ürnäk bulıp toralar? Menä şularnı tıñlağaç, ah, menä tatar telen öyränäse ide bit, nindi matur cır dip äyterlek.
Ş.B. Tatar cırçılarında min şul qädärle belgeç tügel, şuña kürä, min dönya cırçıların kiteräm. Mäsälän, härqayda añlaşılğan ingliz telendä cırlağan Eminem digän cırçı bar. Ul rep uqıy. Annarı roknıñ törle tarmaqlarındağı cırçılar bar. Pank rok, mäsälän. Urıs mädäniäte dä dönyağa küp kenä cırçılar birde. Şul uq Sovet zamanınıñ soñğı yıllarındağı “Машина времени”, “Ласковый май” törkemnären genä alıyq mäsälän. Şul waqıtta Sovetlar ilendä yäşlär mädäniäte barlıqqa kilde.
R.C. Bez tel dibez ikän, şul uq waqıtta ul cır da. Ürnäk alırlıq, soqlanırlıq, menä bu cır şäp ikän, añlar öçen öyränim äle şul telne diärlek cırlar da bulırğa tieş. Ä ni öçen yuq soñ tatarda kimendä inde “Ласковый май” kebek yäşlär subkul''turası, icatı?
Ş.B. Tatar cırları yäşlär auditoriäsenä yünälmägän. Tatarça cırların yäşlär tıñlamağanğa, cırçılar yäşlär öçen icat ta itmilär. Monda iqtisadıy säbäplär dä bar. Beräwlär, tübän cırlar tıñlamıy, ikençelär, icat itälmi yaxşısın. Şähär yäşläre öçen bernärsä dä eşlämilär. R.C. Bügenge köndä äz-mäz genä normal tatar cırları barlıqqa kilä başladı, qayber töbäklärdä. Mäsälän, Barda repperları, yä bulmasa “Xat” törkeme. Bik primitiv bulsa da, başlanğıçlar bar bit.Ş.B. Äye, şunnan başlanırğa tieş. R.C. Ä tel prestijı bit äle ul, yünle ädäbiät digän süz. Menä soñğı waqıtta sez, yaratıp, yäşlär öçen yazılğan ädäbi äsär uqıdığız? Ş.B. Uqımadıq inde. Mäktäptän birle ädäbi äsärlär uqığanıbız yuq ide. Ädäbiät belän qızıqsınabız da...R.C. Urısça uqıysızmı ädäbi äsärlär?Ş.B. Äye, urısça uqybız.R.C. Mäsälän?Ş.B. Mäsälän, Pawlo Qoel''ye, anıñ “Bişençe tawı”, Veronikalar...Alar bezgä, tatar uquçısına, urıs telenä tärcemälänep kilälär. Häm tatar yäşläre anı urısça uqırğa mäcbür bula. R.C. Ul ğına tügel, bezneñ tatar yazuçıları, yäşlär öçen maxsus ädäbi äsärlär yazmıylar da. Mäsälän, “İdel” jurnalın ğına alıyq...Ş.B. “İdel” jurnalınıñ taralmawı zur rol'' uynıydır. Bälkem anda qızıq närsälär bardır da, läkin urtama tatar yäşenä ul barıp citmi, ul barıp ireşä almıy.R.C. Almıy ikän, dimäk aña qızıq tügel ul.Ş.B. Qızıq tügel dä häm jurnalnıñ taralışı şundıy tar.R.C. Menä şuşı fiker belän kileşäsezme-yuqmı, belmim. Bezneñ yazuçılarıbız, nigezdä, awıldan çıqqan xalıq. Min awıl xalqın kimsetergä telämim, läkin bügen tatar milläte yäşi almıy, üzeneñ şähär mädäniäte bulmasa. Şähär şartlarında yäşäwçe tatarlar küp, läkin mädäniäte tatarnıñ yuq äle. Mäsälän, ädäbi äsärlär, şähär xalqı ruxına kilerlek cırlar... Tekä xalıqqa turı kilerlek ...Tatar yazuçılarınıñ kitapları az taraluınıñ da, “İder”neñ az uqıluınıñ da säbäbe şundadır?Alarnıñ yazğan äsärläre bügenge zamanğa häm şähär şartlarına turı kilmider?Ä närsälär eşlärgä kiräk, tatar ädäbiäteneñ prestijın kütärer öçen?Ş.B. Tatar teleneñ prestijın kütärü öçen, şul, tekä bulğan närsälärne üsterü häm xalıqqa, tatar yäşlärenä citkerü mä’säläsen xäl itärgä kiräk. G.Ş. Ber äyber sorıym äle, ä närsä soñ ul bügenge köndä mäsälän?Ş.B. Al’ternativ muzik, köylär, aldınğı sänğät yäki tärcemäläre, tatar yazuçıları yazğan häm çit teldän tärcemä itelgän qızıq äsärlär...R.C. Bu oçraqta sıyfat mä’säläse bara inde. Prestij kütärü ul PR, reklam digän süz. Tatar telen matur itep reklamlaw. Anıñ öçen xalıqta obraz tudırırğa kiräk. Menä “Megofon”reklamasın kürgänegez barmı? Andağı obraz, ber yäş keşe, yäş häm uñışlı närsägäder ireşkän keşe. Menä şul obraz aşa “Meğofon”nı da reklamlıylar. Bälkem, tatar teleneñ däräcäsen kütärer öçen dä şundıy obrazlar tudırırğa, yäğni ayırım yäşlärne kübräk kürsätergä, tanıtırğa kiräkter xalıqqa. Menä keşe, kürsen dä, ax, menä ul nindi, uñışlı, tekä, aqıllı, zamança häm iñ möhime, tatarça söyläşä digän fiker tudırır öçen?Ş.B. Min sineñ belän kileşäm. Şundıy uñaylı obraz, çınnan da telneñ häm mädäniätneñ däräcäsen üsterä ala, läkin, sin äytteñ, xalıqqa citkerergä, kürsätergä. Ä kem anı kürsätä?Däwlätme?R.C. Däwlätneñ wazifası mäktäplär açu, tözü, radio-TV totu yäki başqa sotsial'' problemalar.Ä kem şöğellänergä tieş, monıñ belän, çınlap ta?Ş.B. Millätçelär, bez. Şul buş waqıtta, töp eşlär betkändä, millätçelek eşläre belän şöğellänü başlana. Bezneñ sanıbız atsa, millät eşe dä tizräk barır.
Duslar, sez “Aulaq öy” programmasın tıñlıysız. “Azatlıq”nıñ Qazan studiäsendä qunaqta Şamil Biktaş häm Gölnaz Şäyxetdinova buldı. Alar belän Räfis Cämdixan äñgämä qordı.
Ä bezneñ programma däwam itä. Anıñ tağın ber qunağı — Aydar Camali da alda barğan söyläşüne däwamlıy. Ul tatar yäşläreneñ turında uylana.
TRnıñ Yäşlär ministrı Marat Bariev üzeneñ notığında yäşlärneñ üzañı turında şaqtıy qızıqlı, quanıçlı sannar kiterä. 2003 yılda ütkärelgän tikşerü kürsätkänçä, yäşlärebez tatar millätennän buluları belän tirän ğorurlanalar. Tatarstanda, Udmurtiädä, Tübän Novgorod ölkäsendä mondıy fikerdäge yäşlär 70%tan artığın täşkil itä.Tatarstanda yäşäçe tatar yäşläreneñ 75%ı xalıqnı berläşterüçe faktor itep, berençe çiratta, telebezne atağannar. Bu keçkenä sannar tügel. Alar quandıra. Ämma mä’säläne ğadiläşterergä kiräkmi.
Küpme keşe tikşerüdä qatnaşqan häm ul yäşlärneñ sotsial'' statusları kürsätelmi. Awılda häm keçeräk şähärlärdäge tatar yäşläreneñ milli añı yuğarıraq. Ä zur qalada xällär başqaça.
Qazanda eşläp kilgän 44 tatar mäktäpläre arasınnan ber çığarılış sıynıfında, mäsälän, üzläreneñ tatar buluları belän 30%qa yaqın uquçı ğına ğorurlana, çönki ul keşelärneñ ğailälärendä tatarça ğına söyläşälär häm 4-5 keşe uquların tatar filologiäse ölkäsendä däwam itä. Şul uq çığarılışta berläşterüçe faktor, berençe çiratta, yäşlärneñ bertörle material'' şartlarda yäşälüläre häm äti-äniläreneñ bertigez sotsial'' qatlamnan buluları tora. Qalğan uquçılarnıñ barısında da diärlek tatarlıqları yözlärendä genä qalğan. Bu kürsätkeçlär tatar mäktäben tämamlağan yäşlär arasında ğına bit. Ägär şul uq tikşerülärne Qazan şähärlärendä uzdırsaq, kürsätkeçlärneñ bik ayanıçlı buluı mömkin. Älbättä, tulayım alğanda, farazlar bik optimistik yañğırıy. Läkin, bilgele bulğança, tatar xalqı elek-elektän şähärdä yäşägän häm millätne progressqa näq şähär tormışı iltkän. Bügenge köndä şähärlärdä yäşäwçe tatarlar tellären dä onıtıp baralar. Millätne saqlap qaluçı üzäk bulıp awıllar sanala. Ä awıllarda tatar xalqınıñ zäwığın tärbiäläw öçen mädäniät üzäkläre dä, mäğärif üzäkläre dä yuq bit. Awıl kitapxanälärenä küpme genä gäzit-jurnallar häm yaña kitaplar kilä ikän? Ni öçender bu mä’sälä kön tärtibenä quyılmağan. Tatar mädäniäteneñ nindi genä ölkäsen almıyq, ul awıl däräcäsendä genä üsä. Bügenge köndä küpçelek sänğät törläre bik tar suqmaq buyınça ğına bara. Tatar üz eçenä biklänep yata tügelme soñ? Mädäniätebez şul däräcädä genä bulğanlıqtan, tatar yäşläre anıñ belän qızıqsınmıy, spektakl''lärgä, konsertlarğa, kürgäzmälärgä yörmi dä.
Şähärlärdä yäşägännäre şul säbäple kübräk rus häm çit il mädäniäte belän qızıqsına başlıylar. Mömkinleklär bik küp, qızıqsındıru çaraları da osta eşlänelgän, şul uq kinematograf bulsın. Rus xalqınıñ mädäniäte dä tatarnıqınnan yıraq kitmägän, küp närsä eçkeçelekkä qaytıp qala. Näticädä, sıra qabıp qaramağan yäki tämäke tartıp qaramağan tatar yäşlärne barmaq belän genä sanarlıq.
Küz aldına ğına kiterik, Räsäy xakimiäteneñ bügenge köndä qarşılıq kürmi ütkärelä torğan milli säyäsät şartlarında, un yıldan soñ ütkäreläçäk tatar yäşläre forumında nindi tikşerenülär genä uñay näticälärgä kitererlär ikän? Tatar yäşläreneñ 70%tan artığı üzläreneñ qaysı millät wäkilläre ikänleklären onıtmıylar häm qaysıberläre tatarça söyläşä dä belä digän näticälär tügelme?
Bügenge köndä tatar milläte yäşi, upkın qarşısında tormıy, anısı şatlandıra. Kolxoz söte östendä bulğan qaymaq xätle genä tatar intelligentsiäse bulğan çaqta, alğa taba da yuqqa çıqmayaçaq. Läkin, “bez tatarlarğa barıber” digän prinsiptan çığıp, awıl ğädätläre, könküreş, kolxoz mädäniäte ruxındağı, çın milli ruxta bulmağan zäwıqsız yäşäyeşkä qänäğät qala alabızmı soñ? Yäşlär bit alar iñ zamança, dönyada tanılğan standartlarnı üz itä. Şuña kürä alar tozsızlıqtan, meskenlektän çitkä taypıla. Qaywaqıtta yalğışıp bulsa da millilektän dä waz kiçärgä mömkin alar.
Axırda şunı äytäse kilä: Marat Bariev çığışı artıq optimistik ruxta, ul yäşlärgä qağılışlı säyäsät un yıl eçendä tatarlıqnı 70-75%qa saqlağan dip sanıy. Ä çınlıqtağı xäl beraz qatlawlıraq.
Sez Aydar Camalinı işettegez.
«Aulaq öy»dä utırış däwam itä. İsegezgä töşerep ütäm, bügen bez ana tele turında söyläşäbez. Ana tele mä’säläse, yäşlär üzläre äytep ütkänçä, tatar cırına da qağıla. Älbättä, tatar cırı bügenge köndä üseştä. Läkin, ana telendä başqarılğan cırlar millätneñ törle sotsial'' törkemnärenä yararğa tieş, şul isäptän, yäşlärgä dä. Şulay bulmasa, yäş keşe küñele, üzen qänäğätlänerlek cır ezläp, başqa teldäge cırlarğa möräcäğät itäçäk. Aldağı äñgämädä äytelgänçä, tatarğa al''ternativ cırlar citep betmi. Mäsälän, rok muzıkanıñ törle tarmaqları. Şähär mädäniäte, ğomumän, aldınğı mädäniätneñ ber bilgese bulğan roknı ğına alıyq. Tatarça rok xäzerge köndä taşbaqa adımnarı belän alğa bara. Xäyer, şuşı aralarda ğına, bu yünäleştä ber möhim waqiğa buldı. Moña qädär jurnalistlar sıyfatında ğına bilgele bulğan İlfaq Şihapovnıñ häm cırçı İlsiä Bädretdinovanıñ “Ömetsez yul” dip atalğan cırlar cıyıntığı çıqtı. Andağı cırlarnıñ süzläre İlfaq Şihapov tarafınnan icat itelgän. İlsiä Bädretdinova başqarğan älege cırlar cıyıntığında nigezdä urısnıñ siksänençe yıllarındağı rok muzıkasına oşağan tatarça cırlar urın alğan.
Cır
Sez, “Ömetsez yul” cıyıntığınnan “Säyer keşe” cırın işettegez. Bügenge “Aulaq öy” utırmasına qunaqqa bez älege cırnıñ avtorı İlfaq Şihapovnı da çaqırdıy. Anıñ belän Räfis Cämdixan äñgämä qordı.
R.C. İlfaq abıy, säyer genä tatar başqalası, Qazanğa kilep kerdegez dä, menä şundıy säyer cırlar icat itä başladığız. Sez kem, qaydan kilep çıqtığız?İ.Ş. Bezne- Qazannan, xet üpkäläsennär, xet üpkälämäsennär, Qazannan yañalıq çıqmıy. Ufadan çığa äzräk, yäki, anda belmim, Finländiädän Cämilä kilep çığa anda. Tağın qayandır, närsäkäyder kilep çığa. Min ölkänräk buın wäkile dip äytergä telim inde. Bez yäşräk waqıtta, “Машина времени”, “Воскресение”, “Агата кристи”, ДДТlar bar ide. Cırnı cırlağan waqıtta, eçtälekkä basım yasaw digän äyber bar ide. Soñğı waqıtta ul bette. Menä şuşını cırlıysı kilde häm menä şunı cırladıq dip äytergä telim inde. Häm küñeldä şul qädär tulğan äyberne bügen äyttek. Menä berençe kasset çıqtı inde, anda cıyılğanraq cırlar inde. Kasset çıqqannan soñ 3 cırnı yazdırdıq. Şul cırlarnı, çallıdağı “Küñel” radiosına qaytarıp birdek, muzıkal'' eşläneşe yağınnan alarnı qänäğätländerde, läkin süzläre yağınnan yuq.
R.C. Ä şulayda, niçek itep Leninogorskiy yaqlarınnan Qazanğa küçep kilergä uyladığız?İ.Ş. Menä Çallı bar inde bezneñ, Tübän Qama bar, Älmät bar... Läkin qazan, menä monda kilep, bötenläy buşanırlıq berdän-ber Qazan inde ul. Böten keşe belän söyläşep bula. Bügen minem äz genä problema buldı, min monda yärdäm itärlek duslarıma şaltırata, yärdäm kötä alam. Alar bötenese Qazanda. Ägär min Älmättä yäki başqa urında bulsam, alar yıraq bulırlar ide. R.C. Berençe, şäxsän min tıñlağan cırığızğa kilgändä, ul “Säyer keşe” dip atala. İlfaq abıy, kem ul säyer keşe?İ.Ş. Menä küñel digän äyber bar, beläseñme. Küñelne buşatırlıq keşe yuq. Bez bötenebez şul xätle bozılıp betkän dip äytim mikän, menä buşatırğa keşe yuq. Minem säğät tuğızğa eşkä barırğa, äye bit. Cide tulıp unbiş minut citkäç, çığam min. Avtobus tuqtalışında qarap toram, bar da şul xätle tege, beläseñme, şul xätle terälgänbez, bötenebez ğäyeple kebek, bötenebez ğafu itelmäslek bernärsä eşlägän kebek. Häm miña şul xätle cäl alar. Menä şunnan utırdım da, “Säyer keşe” digän cır yazdım. “Säyer keşe” cırı yañğırıy.
R.C. Bu cırığızda, nindider самодостаточный keşe obrazı tudırğansız kebek...İ.Ş. Döres äytäseñ, min üzemdä şundıyraq keşeder möğayın. Berkemgä dä bäyle bulmağan... Çınlap ta minem menä berüzem yäşisem kilä. Minem küñelem tulıp taşıy, min anı añlatalmıym.
R.C. İnde ikençe cırığızğa kilgändä, bik qızıq cömlälär bar. “qaraqlar tözegän mäçettä, şaytan üze namaz uqıy” kebeklär. Bu cır ni xaqında?İ.Ş. Ul minem küñelem tulğannan yazılğan äyber. Min awıllarda yörim häm härber süze öçen cawap biräm. Menä niçek bötenese naçar dip yazılğan äyber tügel, ä bötenese çınbarlıq. Rok stilendä yazılğanğa, şulay bezgä barıp citä bit, yäşlärgä barıp citä. Öç kupletlı cır, äye bit? Nu min anı ber cide minutta yazdım. Gitara da, köyen dä şul ber cide minutta cıydım. Ul, menä cır yazıym äle dip, вымышленно yazılğan cır tügel ul. Ul menä monnan, küñeldän taşıp çıqqan, añlıysıñmı?! Annan soñ tağı närsäkäye bar. Menä tatar radioları inde, äyeme. Bez äz genä irektän artta qalabız, bez äz genä döreslekne äytmibez. Bezdä eçke bäysezlek yuq. Bezdä monda bar, bäysezräk dip äytkän inde, “Tatarstan yäşläre” bar , TNVnı da bäysez tügel dip äytmäs idem. Tıyuçı yuq, bez üzebezneñ eçtä tıyğan. Bezne berkem dä tıymıy, läkin bez üzebezne-üzebez, qurquıbız belän tıyabız. Ul bezneñ ğäyep tä tügelder, ul bezneñ babaylardan kilgän närsäkäyder. Bezdän soñ, allağa şöker, äz genä irkenräk buın kilde. Sez äz genä qurıqmıy torğan, bez äz genä qurqa torğanraq. Häm min bu cırnı yazğan waqıtta, qurıqqan idem, añlawçı bulmas dip, beläseñme?! Ägär dä sez bu cırnı añlıysız ikän, min şat qına, üzemneñ maqsatımnı eşlädem digän süz.
İ.Ş. Turı kilä. İlsiä berençe cırlıy başlağan ide 18 yäşlek çağında, menä monnan atılıp çığa, küñeldän böten närsäkäy dip. Berençe tapqır bez yazdıq şuşı “Yalğış yazmış” digän cır. Подача digän äyber tatarça tügel. Bezeneñ böten cırlarıbız illä-illä digänräk bit. Min bezneñ tatar cırların ğäyeplisem dä kilmi. Läkin şul xätle ber ramkalarğa kerdek tatar cırları belän. Bezneñ bit äle yäşlärebez bar, alarnı onıttıq. Minem tege urıs cırların da maqtıysım kilmi. Min inde tatarça rok dip äytäsem dä kilmi, Xodayım, äytäm bit, quzğata kürmä, ul bezdä bulmayaçaq ta äle, tiz genä. No tatarça popsa da yaza almıybız bit. Nüjäli bezneñ kompozitorlarıbız yuq, nüjäli bezneñ çığasıbız kilmi şuñardan?! Zölfät niçä? Altı-cide yılğa ber al''bom çığara. Ber Zölfät bar. “Zaman”nar tuqtadı. Döres bit inde?!
“Ömetsez yul” cırı yañğırıy.
“Aulaq öy” säxnäsendä sez İlsiä Bädretdinova başqaruındağı “Ömetsez yul” cırın tıñladığız häm cırnıñ avtorı İlfaq Şihapov belän Räfis Cämdixan oyıştırğan äñgämä işettegez.
Duslar, şunıñ belän bezneñ bügenge programma inde axırına yaqınlaştı. Kiläse oçraşularğa ömetlänep, Aulaq öyne äzerlägän Al''bina Zäynulla, Gölnaz İlgizär häm Räfis Cämdixan älegä sezneñ belän xuşlaşa, sawulığız.
