Äle genä Yevropanıñ ike yäş demokratiäse, Latvia häm Gruziägä bulğan säfärennän xislänep qaytqan George Bush üzeneñ bu yalqınlı çığışın dönyada demokratiä taratu belän şöğellängän Xalıqara respublikan intitutında yasadı. Amerikanıñ dusların da şuşı eşkä öndäp, Bush qayçandır zolım astında yäşägän qayber illärneñ bügen demokratiäneñ iñ äwzem tarafdarlarına äylänüen iskärtte. Şul isäptän Polşa, Litva häm Latvianıñ, Xalıqara respublikan institutı yärdäme belän Yevropanıñ soñğı diktaturası bulğan Belarusqa ireklek kiterergä tırışuın äytte.
Bushnıñ bu süzlären küzätüçelär Rusiäneñ FSB citäkçese Nikolay Patruşevnıñ "yañağına suğu" dip bäyäläde. Uzğan atna ğına Patruşev, Dumada yasağan çığışında näq menä şul Xalıqara respublikan intitutın elekke sovet illärendä, şul isäptän Belarusta inqilaplar oyıştıru niätendä ğäyeplägän ide:
Audio (Nikolay Patruşev)
"2005 yılda bu ğäyre-räsmi oyışmanıñ Belarusta oppozitsiä xäräkätlärenä yärdäm itü programına 5 million dollar birelde. Xäzerge waqıtta Belarusta oppozitsiädäge yäşlär oyışmaların tözü eşenä Ukrainadağı qızıl-sarılarnı cälep itü mäsäläse tikşerelä."
Quşma Ştatlar däwlät departamentı süzçese Richard Baucher Patruşevnıñ çığışın kölkele häm xatalı dip atadı:
Audio (Richard Baucher)
"Bezneñ Belarusta häm başqa urınnarda yärdämebez watandaşlarnı saylawlarğa qatnaştıru, säyäsi partiälärne öyrätü, saylawlarnı küzätü häm tigez yaqtırtudan ğibärät. Bu programnar, ütä kürenmäle, tınıç niätle, bez alarnı Belarusta demokratiä, watandaşlar cämğiäte tözügä yärdäm itü öçen eşlibez."
Quşma Ştatlar häm anıñ Yevropa tarafdarları kiläse yılda Belarusta ütäçäk prezident saylawların Lukaşenkanı bärep täşerü öçen qullanaçaq dip uylağan Patruşev, älbättä xaqlı. 1994 yılda xakimiätkä kilgännän birle Belarusta bar oppozitsiäne tar-mar itkän bu keşegä basım köyçägännän köçäyä bara. Şuşı atnda Yevropa Şurasınıñ Warşawda ütkän sammitında Yevropanıñ berniçä citäkçese Belarusta üzgäreşlär başqarırğa çaqırdı.
Quşma Ştatlar häm Yveropa Berlegeneñ Lukaşenkanı tänqitläwe yañalıq tügel. Yañalıq şunda: bu tänqitkä xäzer Könçğış Yevropa häm elekke sovet illäre quşıldı. Sişämbedä üzeneñ täniqt tawışın Slovakiä östäde häm tağın ber oppozitsiä citäkçeseneñ qulğa alınuın Belarusta oppzoitsiä häm medianıñ bastırıluına çirattağı misal dip atadı.
Belarusnıñ kürşese Polşa da Lukaşenkanıñ iñ kisken tänqitçesenä äylände. Sişämbedä Polşanıñ Minskidağı ilçelegeneñ 1nçe sekretare ildän quıluğa cawap itep, Warşaw ikençe köngä ük Belarus diplomatın quıp çığardı. Moña qädär, Yevropa Şurası sammitında Polşa prezidentı Aleksanr Kwasnievski Belarusta keşe xoquqları, demokratiäneñ ğadi nigezläre bozıluın qabul itelmäslek dip atadı. Polşanıñ tışqı eşlär ministrı Adam Rotfeld bolay dide:
Audio (Adam Rotfeld)
"Belarustağı sistema üzgärergä tieş. Bu il Yevropa Şurası qabul itmägän muzeydağı soñğı eksponat bulıp tora."
Xäyer, bu tänqitlär Lukaşenkanı ällä ni selketmäster. Çittä häm üz ilendä äytelgän süzlärgä qolaq ta elmäwen ul inde küptän yäşermi. Uzğan yıl Ukraina prezidentı Leonid Kuçmanıñ täxettän kitüe Lukaşenkanıñ köndäşlärendä dä ömetlär uyatqan ide. Tik Lukaşenka beraz başqaraq qamırdan. Anıñ üz ilendä şaqtıy xuplawçısı bar, häm ul kiräk bulğanda köç qullanırğa äzer buluın küp tapqır kürsätte. Qısqası, Washingtonğa Yevropanıñ bu soñğı diktatorınnan qotılu ciñel bulmayaçaq.
-Ali Gilmi
Bushnıñ bu süzlären küzätüçelär Rusiäneñ FSB citäkçese Nikolay Patruşevnıñ "yañağına suğu" dip bäyäläde. Uzğan atna ğına Patruşev, Dumada yasağan çığışında näq menä şul Xalıqara respublikan intitutın elekke sovet illärendä, şul isäptän Belarusta inqilaplar oyıştıru niätendä ğäyeplägän ide:
Audio (Nikolay Patruşev)
"2005 yılda bu ğäyre-räsmi oyışmanıñ Belarusta oppozitsiä xäräkätlärenä yärdäm itü programına 5 million dollar birelde. Xäzerge waqıtta Belarusta oppozitsiädäge yäşlär oyışmaların tözü eşenä Ukrainadağı qızıl-sarılarnı cälep itü mäsäläse tikşerelä."
Quşma Ştatlar däwlät departamentı süzçese Richard Baucher Patruşevnıñ çığışın kölkele häm xatalı dip atadı:
Audio (Richard Baucher)
"Bezneñ Belarusta häm başqa urınnarda yärdämebez watandaşlarnı saylawlarğa qatnaştıru, säyäsi partiälärne öyrätü, saylawlarnı küzätü häm tigez yaqtırtudan ğibärät. Bu programnar, ütä kürenmäle, tınıç niätle, bez alarnı Belarusta demokratiä, watandaşlar cämğiäte tözügä yärdäm itü öçen eşlibez."
Quşma Ştatlar häm anıñ Yevropa tarafdarları kiläse yılda Belarusta ütäçäk prezident saylawların Lukaşenkanı bärep täşerü öçen qullanaçaq dip uylağan Patruşev, älbättä xaqlı. 1994 yılda xakimiätkä kilgännän birle Belarusta bar oppozitsiäne tar-mar itkän bu keşegä basım köyçägännän köçäyä bara. Şuşı atnda Yevropa Şurasınıñ Warşawda ütkän sammitında Yevropanıñ berniçä citäkçese Belarusta üzgäreşlär başqarırğa çaqırdı.
Quşma Ştatlar häm Yveropa Berlegeneñ Lukaşenkanı tänqitläwe yañalıq tügel. Yañalıq şunda: bu tänqitkä xäzer Könçğış Yevropa häm elekke sovet illäre quşıldı. Sişämbedä üzeneñ täniqt tawışın Slovakiä östäde häm tağın ber oppozitsiä citäkçeseneñ qulğa alınuın Belarusta oppzoitsiä häm medianıñ bastırıluına çirattağı misal dip atadı.
Belarusnıñ kürşese Polşa da Lukaşenkanıñ iñ kisken tänqitçesenä äylände. Sişämbedä Polşanıñ Minskidağı ilçelegeneñ 1nçe sekretare ildän quıluğa cawap itep, Warşaw ikençe köngä ük Belarus diplomatın quıp çığardı. Moña qädär, Yevropa Şurası sammitında Polşa prezidentı Aleksanr Kwasnievski Belarusta keşe xoquqları, demokratiäneñ ğadi nigezläre bozıluın qabul itelmäslek dip atadı. Polşanıñ tışqı eşlär ministrı Adam Rotfeld bolay dide:
Audio (Adam Rotfeld)
"Belarustağı sistema üzgärergä tieş. Bu il Yevropa Şurası qabul itmägän muzeydağı soñğı eksponat bulıp tora."
Xäyer, bu tänqitlär Lukaşenkanı ällä ni selketmäster. Çittä häm üz ilendä äytelgän süzlärgä qolaq ta elmäwen ul inde küptän yäşermi. Uzğan yıl Ukraina prezidentı Leonid Kuçmanıñ täxettän kitüe Lukaşenkanıñ köndäşlärendä dä ömetlär uyatqan ide. Tik Lukaşenka beraz başqaraq qamırdan. Anıñ üz ilendä şaqtıy xuplawçısı bar, häm ul kiräk bulğanda köç qullanırğa äzer buluın küp tapqır kürsätte. Qısqası, Washingtonğa Yevropanıñ bu soñğı diktatorınnan qotılu ciñel bulmayaçaq.
-Ali Gilmi