Omski ölkäseneñ tönyağında urnaşqan Tara şähärendä bu könnärgä qädär tatar xalqınıñ könküreşenä bağışlanğan kürgäzmä oyıştırılğanı bulmadı. Döres, Taranıñ kraynı öyränü muzeyı eksponatları arasında seber tatarları xatın-qızlarınıñ ber-niçä kieme bar ide. Nihayät şuşı könnärdä genä Taranıñ 411 yıllığına bağışlanğan çaralar qısalarında kraynı öyränü muzee xezmätkärläre häm tatar xäräkäte aktivistları tırışlığı belän muzeynıñ ikençe qatındağı zur zalında seber tatarlarınıñ könküreşenä bağışlanğan “Millätem cäwhärläre” dip isemlängän kürgäzmä açılıp eşli başladı.
Kürgäzmädä seber tatarlarınıñ borınğı ös-baş-ayaq kiemnären, yort cihazların, urın-ciren, xucalıq kiräk-yaraqların, dini kitapların häm başqa küp törle qullanu äyberlären kürergä mömkin. Eksponatlarnıñ kübesen “Nur” tatar üzäge aktivistları xalıqtan cıyğan. Borınğı äyberlär ezläp, alar rayon üzägennän 30-40 çaqrım yıraqlıqta bulğan tatar awıllarına barıp citkännär. Häm äytergä kiräk, keşelär bu eşneñ kiräklegen añlap, alarğa sandıq töplärendä saqlanğan ğailä yadkärlären birep cibärgännär. Kürgäzmä 3 ay eşläyäçäk. Soñınnan telägän keşelärgä birelgän äyberläre kire qaytarılaçaq. Muzey direktorı Anna Lyubaşçenko süzlärençä, eksponatlarnı qaytarıp aluçılar artıq küp bulmasqa tieş. Küplär alarnı muzeyğa buläk itep birdelär, di ul. Mäsälän, tatar xäräkäte aktivistları Saniä apa häm Wäğiz abıy Sadıykovlar 30 dan artıq istälekle äyber büläk itkännär. Dinara häm Marat Başirovlar isä altın-kömeş ceplär belän çikkän borınğı qalfaqların, kükräkçälären häm çiteklären üzlärendä saqlarğa niätlilär. “Äbi babaylardan qalğan yadkärlär bezneñ öçen bik qäderle “,- di Dinara.
Muzeyda tatar bülege açıluınıñ tantanalı räweştä ütüe turında ayırım äytergä kiräk. Anda tatar xäräkäte aktivistları häm eksponatlar xucaları ğına tügel, ä rayon xakimiäte başlığı Pawel İsaev, anıñ urınbasarları häm küp sanlı qunaqlar qatnaştı. Tantana barışında Pawel İsaev küp eksponatlar büläk itüçelärgä räxmät käğäzläre tapşırdı, waqıtlıça birep toruçılarğa da räxmätle buluın belderde. Barsı da mondıy kürgäzmälärne daimi oyıştırıp torırğa kiräklege turında äyttelär.
“Nur” tatar oyışması aktivistları rayon citäkçeläre belän oçraşudan faydalanıp, aña kürgäzmägä qağılmağan sorawlar belän dä möräcäğät ittelär. Süz asılda rayonda milli bäyrämebez Sabantuynı oyıştıru turında bardı. “Kiläse yılnı Tarada sabantuy ütkärergä niätlibez. Xakimiätneñ yärdämenä ömetlänäbez”, -didelär alar. Pavel İsaev bu üteneçne iğtibarsız qaldırmasqa, qulınnan kilgänçä yärdäm kürsätergä wäğdä birde. Citäkçe wäğdäsendä tora alırmı, aldağı yıllarda Tarada sabantuylar oyıştırılırmı, älegä äytüe qıyın. Ä menä Tara tatarlarınıñ sabantuy uyınnarın oyıştıru ostalıqları bar dip, anıq äytergä mömkin. Monı şähär könendä tatar mäydançığında ütkärelgän milli uyınnar kürsätte. “Nur” aktivistları anda arqan tartu, çülmäk watu, qapçıq kiep yögerü, köyäntä-çiläk belän su taşu, awış qolğadan ütü kebek uyınnar oyıştırğan idelär. Bu uyınnarda tatarlar da, başqa millät xalıqları da teläp qatnaştılar. Ciñüçelärgä keçkenä bulsa da büläklär dä birelde. Döres, awış qolğadan ütüçegä büläk sallı ğına ide. Aña qolğa oçına baw belän bäyläp quyılğan sarıq birelde. Älbättä qolğadan ütü ciñel bulmadı, az ğına awırlıqqa da selkenep torğan qolğanı üze dä şaw-şudan qurıqqan häm qaya barırğa belmägän sarıq östämä selketep tordı. Şulay da qolğadan ütüçe tabıldı. Berençe bulıp annan Bol'şereç'ye rayonınnan kilgän qunaq yeget ütte.
Uyınnar belän berrättän tatar mäydançığında “Nur” kollektivınıñ çığışı bardı. Cır – iyüllär kön buyına däwam itte.
Menä şulay, Seberneñ yıraq poçmaqlarında yäşäwçe tatarlarda da milli üzañ uyanğan häm alar bötendönya tatarları berläşüeneñ möhimlegen añlıy başlağannar disäm, yalğış bulmas. Kiläçäktä dä bu xislär sünmäsen, kiñräk üseş alsın ide diäse kilä.
Saniä Mirxaleewa. Omski
