Bügen bar Yevropa buylap diärlek çiklär aşa irekle ütep yörgändä, illär arasındağı ayırmalar küzgä taşlanmasqa da mömkin. Çınbarlıqta, alar küp, äytik, yuğarı belem ölkäsen alsañ, här il üzeneñ tarixı, mädäniätenä nigezlänep eş itergä tırışa. Xäyer, Yevropa berläşügä taba barğanda, bu da üzgärergä tora. "Bologna protsessı" dip atalğan başlanğıç qısalarında Yevropa häm tirä yaqtağı 40lap il universitet programmaların ber-bersenä yaraşlı itü yünäleşendä xezmättäşlek itä. Uqıtu programmaları öçen urtaq ölge buldırıp, alar kiläçäktä ber-berseneñ diplomnarın tanıy başlarğa wäğdä itä. Berençe qaraşqa ällä ni is kitärlek bulıp kürenmäsä dä, bu protsess näticäsendä mäğärif ölkäsendä ğälämät zur ber bazar barlıqqa kiläçäk, sudentlarnıñ çit illärdä uqu, eşläw mömkinlege bermä-ber artaçaq digän süz.
Bu protsess İtaliäneñ Bologna şähärendä ütkän oçraşudan başlandı häm şul isemne aldı. 1999 yılda anda 4 il bar ide. 2010 yılğa Yevropanıñ urtaq yuğarı belem dairäsen 40 ilgä cäyelderü küzdä totıla.
Brüsseldä urnaşqan Yevropanıñ Universitetlar Berläşmäse xezmätkäre David Crosier bu protsess turında bolay di:
"Ber yaqtan bu kiñräk dönyağa açılu mäsälsäe bulsa, ikençe yaqtan Yevropa eçendä yaraqlaşu häm ber-bereñne tanu mäsäläse."
Başqa süzlär belän äytkändä, ber ildä alınğan diplom 40 ildä tanılaçaq, bilgelärne üz-ara çağıştırıp bulaçaq, dimäk uqunı başqa ildä däwam itü ciñeläyä. Belem däräcäse dä ber törle bulaçaq: 3 yıl uqığannan soñ bakalavr, tağın ike yıldan master, däwam itsäñ doktor däräcäse.
Yevropanıñ Studentlar Berlege general sekretare Thomas Nilsson monıñ uñay yağın kürä:
"Üzgäreşlär bar, küp illär xäzer Bologna protsessına quşıla, misal öçen İtaliädä elek 6 yıl uqırğa kiräk ide, yağni 5 yıl uqıp qına yuğarı belem alıp bulmıy ide."
Nilsson süzlärençä, 5 yıllıq sistemağa küçü, bigräk tä, İtalian studentlatrına oşağan.
Bu protesessqa quşılu bigräk tä keçkenä illär öçen faydalı, dielä. Äytik, Tbilisi yä Yerevanda uqığan student diplomın Yevropada, Mäskäwdän alıp İstanbulğa qädär tanıta alaçaq. Gruziä, Ärmänstan häm Äzerbaycan Bologna protsessına şuşı yılnıñ Mayında quşıdı.
Älbättä, bu protsess universitetlarnıñ yuğarı däräcädä buluın taläp itäçäk, bu däräcäne Yevropanıñ Universitetlar Berläşmäse küzätep baraçaq. Ämmä Berläşmäneñ wäkile David Crosier süzlärençä, bu bar universitetlarda da berük programma bulaçaq digän süz tügel:
"Bezneñ maqsat Yevropadağı bar yuğarı belemnärne ber törle itü tügel, ä ber-bersenä yaraqlı, añlayışlı itü. Yağni, bar Yevropa buylap ber ük belem birü tügel, kiresençä, mädäni törlelekne saqlap, anı ber-bereñä añlayışlı itü."
Bologna protsessına barlığı 40 il, bar Yevropa Berlege illäre, namzät illär, şul isäptän Törkiä, häm dä Rusiä kerä. May ayında Norvegiäneñ Bergen şähärendä ütkän oçraşuda bu ölkädä dönyanıñ başqa töbäkläre belän dä xezmättäşlek itegä kileşende.
-Ali Gilmi
Bu protsess İtaliäneñ Bologna şähärendä ütkän oçraşudan başlandı häm şul isemne aldı. 1999 yılda anda 4 il bar ide. 2010 yılğa Yevropanıñ urtaq yuğarı belem dairäsen 40 ilgä cäyelderü küzdä totıla.
Brüsseldä urnaşqan Yevropanıñ Universitetlar Berläşmäse xezmätkäre David Crosier bu protsess turında bolay di:
"Ber yaqtan bu kiñräk dönyağa açılu mäsälsäe bulsa, ikençe yaqtan Yevropa eçendä yaraqlaşu häm ber-bereñne tanu mäsäläse."
Başqa süzlär belän äytkändä, ber ildä alınğan diplom 40 ildä tanılaçaq, bilgelärne üz-ara çağıştırıp bulaçaq, dimäk uqunı başqa ildä däwam itü ciñeläyä. Belem däräcäse dä ber törle bulaçaq: 3 yıl uqığannan soñ bakalavr, tağın ike yıldan master, däwam itsäñ doktor däräcäse.
Yevropanıñ Studentlar Berlege general sekretare Thomas Nilsson monıñ uñay yağın kürä:
"Üzgäreşlär bar, küp illär xäzer Bologna protsessına quşıla, misal öçen İtaliädä elek 6 yıl uqırğa kiräk ide, yağni 5 yıl uqıp qına yuğarı belem alıp bulmıy ide."
Nilsson süzlärençä, 5 yıllıq sistemağa küçü, bigräk tä, İtalian studentlatrına oşağan.
Bu protesessqa quşılu bigräk tä keçkenä illär öçen faydalı, dielä. Äytik, Tbilisi yä Yerevanda uqığan student diplomın Yevropada, Mäskäwdän alıp İstanbulğa qädär tanıta alaçaq. Gruziä, Ärmänstan häm Äzerbaycan Bologna protsessına şuşı yılnıñ Mayında quşıdı.
Älbättä, bu protsess universitetlarnıñ yuğarı däräcädä buluın taläp itäçäk, bu däräcäne Yevropanıñ Universitetlar Berläşmäse küzätep baraçaq. Ämmä Berläşmäneñ wäkile David Crosier süzlärençä, bu bar universitetlarda da berük programma bulaçaq digän süz tügel:
"Bezneñ maqsat Yevropadağı bar yuğarı belemnärne ber törle itü tügel, ä ber-bersenä yaraqlı, añlayışlı itü. Yağni, bar Yevropa buylap ber ük belem birü tügel, kiresençä, mädäni törlelekne saqlap, anı ber-bereñä añlayışlı itü."
Bologna protsessına barlığı 40 il, bar Yevropa Berlege illäre, namzät illär, şul isäptän Törkiä, häm dä Rusiä kerä. May ayında Norvegiäneñ Bergen şähärendä ütkän oçraşuda bu ölkädä dönyanıñ başqa töbäkläre belän dä xezmättäşlek itegä kileşende.
-Ali Gilmi