Accessibility links

AQŞ administratsiäsenä soñğı atnalarda basım arttı


AQŞ prezidentı Buş administratsiäse soñğı atnalarda saqlanu pozitsiäsendä. Yuğarı Mäxkämägä namzätneñ çigenüe, Ğıraq suğışı häm çit il terrorçısı buluda şiklänelgän şäxeslärdän sorau alu metodları. alarğa qarata käçläv çaraları qullanıla digän tänqit, Buşnı qıyın xäldä qaldırdı. Buş bu ğäyeplävlärne kire qağa.

Buş administratsiäse höcümnärne buldırmas öçen terrorçı buluda şiklänelgän şäxeslärdän mäğlümät alır öçen ğädättäntış sorau alu texnikasınnan faydalanırğa xaqı buluın däğvä itä. AQŞ prezidentı Buş Latin Amerikasına biş könnek vizitınıñ tämamlanuı uñayınnan Panama şähärendä jurnalistlar belän oçraşqanda bolay dide.

"Bez terrorçılarnı tabıp alarnı xökemgä tartabız. Bez terrorçılarnıñ qayda saqlanuları turında mäğlümät cıyabız. Bez alarnı plannarın bozarğa tırışabız. Bez moña ireşü öçen tırışabız häm qanunğa esasän xäräkät itäbez. Bez cäberläv çaraları qullanmıybız."

Saqlanu ministere Donald Rumsfeld düçämbedä Washingtonda yasağan çığşında Al Qaida şikleläre cäbelänä digän ğäyeplävne kire qaqtı.

"Prezident saqlanu ministerlegennän totıqlarğa keşelekle möğämäläneñ kürsätelüen taläp itte. Min bu xaqta kürsätmä birdem häm bu saqlanu ministerlege xezmätkärläre öçen standart bulıp tora."

AQŞ xärbiläre Afğanistanda, Ğıraqta häm Guantanama Baydäge bazada yözärlägän totqın tota. Çığışlar yasalğan kündä yäğni Düşämbedä AQŞ Yuğarı Mäxkämäse Buşnıñ şiklelärne xärbi maxkämädä xökemgä tartu sistemasınıñ xoquqi yaqın tikşerergä rizalıq birde. Buş isä qulğa alınğannarğa qarata eskänçä metodların qullanunı qanunsız dip iğlan itügä qarşı. Bu turıdağı qanun proyektı Senattan ütte häm Väkillär Palatasında tauışqa quyılırğa tieş. Qanun proyektınıñ insiatorı respublikan senator John McCain. Ul üze monnna 40 yıl elek Vieynamda äsir bulğanda eskäncägä duçar bulğan. McCain eskäncä-cäberlävne tıyunı yaqlasa da, ber ük vaqıtta Buşnıñ suğış säysäten yaqlıy. Buşnıñ Ğıraq suğışı häm terorğa qarşı suğış säyäsätenä qarşı çıqqan demokrat senator Levin totıqlarnı cäberläv turındağı ğäyeplävlärne räsmi räveştä tikşerüne küz aldında totqan çaralar kürüne köçkä kertü insiativası belän çıqtı. Ul 4-nçe Noyäberdä Senatta yasaan çığışında, administratsiäneñ totıqlarnı cäberläv bik siräk bula häm bu qırıs saqçılarnıñ häm tikşerüçelärneñ eşe digän argumentın kire qağıp bolay dide.

"Qayberävlär totıqlarnı cäberlävneñ ähämiäten kimetergä tırışalar. Abu Ğraiptäge totıqlarnı cäberläv ayırım qatı bäğerle saqçılarnıñ eşe digän argument alğa sörälär. Läkin, saqlanu ministerlegeneñ cäberläv aktları siräk küreneş häm bäğersez Xärbi militsionerlarnıñ eşe dip kürsätkän raportları, totıqlarnı cäberlävgä kitergän säbäplärne dä, monıñ külämen dä açıqlamıy. "

Prezident Buş Düşämbedä yasağan çığışında totıqlarnı cäberlävne tıyğan yaki eskäncä turındağı şikayätlärne tikşerüne küz aldında totqan mäxsus qanunnar kiräkmi. AQŞ qanunnarı häm qimmätläre monıñ kiräklegen yuqqa çığara dip belderde.

"AQŞqa yañadan zian kiterergä tırışqan döşmannar bar. Bez alarnı totu öçen zur tırışlıq kürsätäçäkbez, läkin, bu qanunnarğa esasän eşlänäçäk."

AQŞ dävlät departamentı süzçese Adam Ereli amerikan tikşerüçeläre AQŞ qanunarına esasän xäräkät itälär . Beräv totqınnarnı cäberlägän xäldä , ul cavapqa tartıla dip belderde.

Färit İdelle, Praga.
XS
SM
MD
LG