Sergey Morozov şulay uq din başlığına Sembergä “blagolepnıy xramnarı” belän dan totqan şähär isemen qaytaru turında wäğdä birgän, ölkädä nosari yäşläre qorıltayın uzdırırğa täqdim itkän. Cirle küzätüçelär mondıy tırışlıqlarnı Morozovnıñ qänäfie qaqşawı belän añlatmaqçılar. Anıñ gubernator bulıp saylanuına Kirienqo zur yärdäm itkän, ä saylap quyılğan iñ soñğı gubernatorlarnıñ berse Morozov älegä İlbaşı Putinğa üz wäqälätlären raslaw turında möräcäğät belän çıqmağan. Kirienkosız raslanırmı, yuqmı - bilgesez, dilär.
Ölkä üzäge isä şähär nizamnamäsen qabul itü belän mäşgul''. Şähär Duması anıñ proyektın tikşerü öçen cämäğätçelekne cıyğan ide. Bik küp tänqit süzläre yañğıradı anda. Şähär başlığı Sergey Yermakov Dumanıñ anı üzenä buysındıru tırışlığına kisken qarşı çıqtı. Ä cirle kommunistlarnıñ citäkçese Aleksandr Kruglikov “Şähär flağı xakimiätkä ixtiram häm şähär belän ğorurlıq xise tärbiälärgä tieş” digän ğibaräne kisken tänqitläp çıqtı.
Älbättä, xalıq tuğan şähäre belän ğorurlanırğa tieş. Moña häykällär dä yärdäm itärgä burıçlı, dip sanaladır inde. Alarnıñ tuqtawsız ürçüe şundıy fiker uyata. Cepşeklek çorında berençe gubispolkom räise Gimovnıñ häykälen qayadır yäşergännär ide. Kire uylağannar, küräseñ - yänä urınına qaytarıldı.
Yazuçı İvan Gonçarov häykäle yanında Oblomov divanı yañartıldı. Häm bu sänğät äsären yañartu öçen aqça birgän oyışmanıñ reklaması da divannı bizi.
“Wenes” isemle qunaqxanä yanında oluğ äkäm-tökäm qabırçığı häykäle qalqıp çıqtı. Sembertaw elek diñgez astında bulğan, dip uylarsıñ. Şoferlar uramınıñ iñ xäwefle urınında quyılğan taş: “Biredä häläk bulğan şoferlar häykäle quyılaçaq”, dip bäyän itä. Repressiä qorbannarına häykäl öçen elegräk ğomum bädräf bulğan cirdä urın tapqannar. Oçqıçlar tözü gigantı “Aviastar” arqasında barlıqqa kilgän Yaña şähärne oçqıç bizi. Tik anda “Tuşqa” urınına, nigäder, çex istrebitele quyılğan.
Häykällärneñ küplege häm mäğnäsezlege – xalıqnıñ alarğa qarata kilde-kitte mönäsäbätenä dä säbäp bulıp toradır. Ataqlı rässam Plastov qulına tottırılğan baqır pumalanı küp märtäbälär urlağaç, yañasın quymıy başladılar. Xäzer, biçara, pumalasız basıp tora. Dan obeliskınıñ yoldızı yuqqa çıqqan ide, ikençese älegä isän. Tuğannar qaberlege östendäge akatsiä quaqlığın tar-mar itkännär. Elekke soyuzdaş respublikalar yasağan Xalıqlar duslığı parkındağı metal qaldıqların urlap beterdelär. Belorussiä bülegendä bronzadan yasalğan bizon iñ soñğısı bulıp baytaq tordı. Zurlığı häm awırlığı arqasındadır inde. Xäzer xalıqlar duslığına soñğı işarä dä yuqqa çıqtı.
Ä “häykälemaniä” däwam itä. Soñğısı YE xärefe häykäle. Aq xäref belän yazılğan YE xärefle qara märmär plitäne alıp ırğıttılar, çönki ul qaber taşın xäterlätä bulıp çıqtı. Şulay itep 500 meñ rubl'' cilgä oçtı. Rostov şähärendä ikençe tören yasap büläk ittelär. Şul uq xäref UYIP yazılğan qızıl granit plitä bu yulı artqaraq awışıp tora. Vertikal'' tügel. Dimäk, qäber taşı da tügel.
Başlap yörüçelär qänäğät. Ä menä “Молодежная газета” “Da skol''ko je mojno, YO-MOYO!” - dip oran sala. Bu gäzit YO xärefeneñ izgelegen añlap betermi, küräseñ. Öç süzneñ ikese sügenüle bulğan cämğıättä niçek inde bu xärefkä tabınmasqa!?
Döres, arxiepiskop Mud''yugin 1990-yılda “Правда” gäzitendä urıs xalqın tatar zolımı sügenergä öyrätkän, dip yazıp çıqqan ide. Böyek xalıqnı süz bäyläneşeneñ töp elementınnan mäxrüm itkän ide bit bu din ähele. Şöker, Velikiy Novgorod şähärendä “berestyanıye gramotı” digän arxeologik tabıldıqlar arqasında akademik Yänin bu xalıqnıñ 9-ğasırda uq sügenä belgänen isbat itte. Şuña kürä “Молодежная газета”nıñ opponentları qatği räweştä cawap birä ala: “Qaк je bez bukvı YO, YO-MOYO?!”, dip, mäsälän.
Ayrat İbarhim, Sember
