İkençe dönya suğışınnan soñ Yewropanıñ Bosniä suğışı tösle dähşätne kürgäne yuq ide. 10 yıl elek imzalanğan Dayton kileşüe şul qan qoyunı tuqtattı. Şunnan birle bar dönya cämäğätçelege yardämendä Bosniä üzendäge möselman, xorvat häm serb mäxälläre belän demokratik şartlarda yäşärlek urtaq däwlät qoru eşen alıp bara.
Ämma 10 yıl ütü belän monıñ şaqtıy qatlawlı eş buluı açıqlandı. Suğış betkännän soñ Bosniädä cirle däwlät xakimiatennän tış xalıqara idarä dä kertelgän ide, 1999-nçı-2002-nçe yıllarda anı Wolfgang Petritsch citäkläde. Ul, Bosniädä tormışçan totrıqlı däwlät qoru ölkäsendä awırlıqlar çığuğa öleşçä Dayton kileşüe üze dä cawaplı, çönki ul andağı suğışlarnı tuqtatsa da, anı tınıç tormış däwläten oyıştıru eşendä qullanıp bulmıy, ul moña yaraqlı tügel, xätta kirtä bulıp tora dip isäpli:
"Un yıl ütü belän şunı äytü zarur - xäzer inde açıq itep "yuq" diärgä bula. Bu Dayton kileşüeneñ tarixi ähämiaten kimetmi, älbättä, ul suğışnı tuqtattı, 4 yıl diärlek burğan dähşätkä çik quydı. Bu Dayton kileşüeneñ tarixi qazanışı. Läkin ul tormışçan, zamança, küpmillätle Yewropa däwläten qoru öçen nigez bula almıy, bez şunı añlarğa tieşbez", di Bosniädäge xalıqara idaräneñ elekke citäkçese Petritsch.
Küzätüçelär fikerençä, töp xata bulıp ilne ike ere çağıştırmaça möstäqil öleşkä bülü, ä üzäk xökümätne isä alar qarşında köçsez qaldıru buldı. Bügen Bosniä ike öleştän tora - möselman-xorvat federatsiäse häm serb respublikası. Dayton zamanında bu, berençe çiratta qan quyunı häm doşmanlaşqan taraflarnı ayıru öçen eşlängän ide.
Näq şul uq maqsatta Bosniäneñ öç äğzalı kümäk citäkçelege tözelde - serblar da, möselmannar da, xorvatlar da aña üz wäkillären ayırım cibärä. İldän xalıqara idarä häm totrıqlandıru köçläre kitkän oçraqta alar yänä üzara doşmanlaşmas dip äytep bulmıy. Londonda urnaşqan ber kiñäş törkeme citäkçese Carne Ross, Bosniäne ikegä bülü töp problema bulıp qala, di:
"Törle milli berämleklär berdäm Bosniä maqsatına qarşı şaqtıy ğına eş başqarıp kilä. Dönya cämäğätçelege häm anıñ Bosniädäge idaräse isä şul büleneşlärne beterü, ilneñ urtaq xökümäten qoru eşen alıp bara", di Ross. Yäğni Ross fikerençä, Bosniäneñ milli berämleklärgä bülenüe anıñ berdämlegenä qarşı eşli.
Monıñ belän Wolfgang Petritsch tä kileşä:
"Çınnan da, milli üzençälek Bosniäneñ kiläçäge bula almıy. Ul suğışnı beterü çorında üz rolen uynadı, ämma zamança Yewropa däwläten qoru öçen bu nigez bula almıy", di Bosniädäge xalıqara idaräneñ elekke citäkçese Petritsch. Küzätüçelär şulay itep, xalıq tormışın caylaw öçen suğışnı beterü genä citmi, andağı cämğiatne töbäktäge säyäsi wä iqtisadi buınnarğa bäyläw yulları da bilgelänergä tieş, ä bu isä yıllar wä yıllar taläp itäçäk, dip belderä.
Kärim Kamal
Ämma 10 yıl ütü belän monıñ şaqtıy qatlawlı eş buluı açıqlandı. Suğış betkännän soñ Bosniädä cirle däwlät xakimiatennän tış xalıqara idarä dä kertelgän ide, 1999-nçı-2002-nçe yıllarda anı Wolfgang Petritsch citäkläde. Ul, Bosniädä tormışçan totrıqlı däwlät qoru ölkäsendä awırlıqlar çığuğa öleşçä Dayton kileşüe üze dä cawaplı, çönki ul andağı suğışlarnı tuqtatsa da, anı tınıç tormış däwläten oyıştıru eşendä qullanıp bulmıy, ul moña yaraqlı tügel, xätta kirtä bulıp tora dip isäpli:
"Un yıl ütü belän şunı äytü zarur - xäzer inde açıq itep "yuq" diärgä bula. Bu Dayton kileşüeneñ tarixi ähämiaten kimetmi, älbättä, ul suğışnı tuqtattı, 4 yıl diärlek burğan dähşätkä çik quydı. Bu Dayton kileşüeneñ tarixi qazanışı. Läkin ul tormışçan, zamança, küpmillätle Yewropa däwläten qoru öçen nigez bula almıy, bez şunı añlarğa tieşbez", di Bosniädäge xalıqara idaräneñ elekke citäkçese Petritsch.
Küzätüçelär fikerençä, töp xata bulıp ilne ike ere çağıştırmaça möstäqil öleşkä bülü, ä üzäk xökümätne isä alar qarşında köçsez qaldıru buldı. Bügen Bosniä ike öleştän tora - möselman-xorvat federatsiäse häm serb respublikası. Dayton zamanında bu, berençe çiratta qan quyunı häm doşmanlaşqan taraflarnı ayıru öçen eşlängän ide.
Näq şul uq maqsatta Bosniäneñ öç äğzalı kümäk citäkçelege tözelde - serblar da, möselmannar da, xorvatlar da aña üz wäkillären ayırım cibärä. İldän xalıqara idarä häm totrıqlandıru köçläre kitkän oçraqta alar yänä üzara doşmanlaşmas dip äytep bulmıy. Londonda urnaşqan ber kiñäş törkeme citäkçese Carne Ross, Bosniäne ikegä bülü töp problema bulıp qala, di:
"Törle milli berämleklär berdäm Bosniä maqsatına qarşı şaqtıy ğına eş başqarıp kilä. Dönya cämäğätçelege häm anıñ Bosniädäge idaräse isä şul büleneşlärne beterü, ilneñ urtaq xökümäten qoru eşen alıp bara", di Ross. Yäğni Ross fikerençä, Bosniäneñ milli berämleklärgä bülenüe anıñ berdämlegenä qarşı eşli.
Monıñ belän Wolfgang Petritsch tä kileşä:
"Çınnan da, milli üzençälek Bosniäneñ kiläçäge bula almıy. Ul suğışnı beterü çorında üz rolen uynadı, ämma zamança Yewropa däwläten qoru öçen bu nigez bula almıy", di Bosniädäge xalıqara idaräneñ elekke citäkçese Petritsch. Küzätüçelär şulay itep, xalıq tormışın caylaw öçen suğışnı beterü genä citmi, andağı cämğiatne töbäktäge säyäsi wä iqtisadi buınnarğa bäyläw yulları da bilgelänergä tieş, ä bu isä yıllar wä yıllar taläp itäçäk, dip belderä.
Kärim Kamal