Prezident Putin Çeçnädäge wäzğiatne "normalläşü" dip atasa da, çınbarlıqta xällär alay uq normal kürenmi. Bu yäkşämbedä anda 1997-nçe yıldan soñ täwge märtäbä uzaçaq parlament saylawları kön sayın diärlek bulıp torğan bombalaw, qorallı höcümnär, urlawlar, xäbärsez yuğalular sürätendä ütä. Tögäl sannar tabu Çeçnädä mömkin eş tügel, ämma şunısı bilgele - soñğı 12 yılda tuqtawsız diärlek barğan suğışlar säbäple xalıqnıñ zur öleşe torğan urınnarın taşlap kitkän. Başqala Groznıy yäşäw urınına qarağanda kübräk añlı räweştä xäräbägä äyländerü telägenä ber häykäl bulıp tora. Rusiäneñ "Memorial" törkeme wäkile Oleg Orlov, Çeçnäneñ şuşı xäle öçen Rusiä xökümäte üze ğäyeple dip isäpli, häm şuña kürä Mäskäwneñ anda saylawlar ütkärügä xoquqı buluına şiklänep qarıy.
"Çeçnädä üsä barğan terror, älbättä, däwlät tarafınnan alıp barıla. Sez şunı añlarğa tieş, Çeçen respublikası xalqı bügenge köndä, xäzer tawış birüne oyıştıru belän şöğellängän keşelärneñ däwlät terrorınnan qurqıp yata", di "Memorial" wäkile Oleg Orlov.
Çeçen prezidentı Alu Alxanov tawış birü könne andağı iminlekne nığıtu çaraların küräçägen, moña östämä 17 meñ militsiä xezmätkäre cälep iteläçägen belderde. Ämma çeçennärneñ küpçelegen saylaw könendä çualışlar bulu ixtimalı tügel, ä näq menä üzlären saqlarğa tieş bulğan iminlek köçläre häm cirle türälärneñ qorallı törkemnäre qurqıta. Bu uñaydan Açxoy-Martanda yäşäwçe Zulay Äbübäkerova qissası ğibrätle. Uzğan yılnıñ üktäbrendä bitlek kigän federallar anıñ 25 yäşlek ulı Aslannı alıp kitä. Şunnan birle anıñ Aslannı kürgäne yuq.
"Anı qaya alıp kitülären, isänme, üleme ikänen genä belsäm ide, dip özgälänä Zulay. Ägär dä ul üle bulsa, mäyeten tabası ide. Ägär dä ul berär närsä öçen ğäyeple ikän, xökem itsennär, 20 yılğa bulsa da, min şul xökemne üzem imzalar idem. Ämma min şunı ğına belergä telim - ğäyepleme ul, yuqmı. Minem töslelär Açxoy-Martanda, bar Çeçnädä şaqtıy. Xäzer menä alar saylawlar häm normalläşü turında söyli. Tik berkemdä analarına balaların qayçan qaytaraçağın äytmi", di ğadi çäçän xatını Zulay Äbübäkerova.
Çeçnädäge çın xakimiat 28 yäşlek Ramzan Qadırov qullarında dip isäplänä. Keşe xoquqların yaqlawçı oyışmalar inde küptännän, keşelärne urlawda, alarnı cäfalawda, üterüdä Ramzannıñ üz saqçıları qatnaşa dip zarlana. Şuña kürä dä ğadi çeçennar arasında, bu saylawlar mäs''äläsendä töşenkelek xökem sörä.
"Bu saylawlar bulamı, yuqmı, kemneñ ciñäse inde xäl itelgän, berni dä üzgärmäyäçäk, dip söylilär. Alay bulmasın ide ul", di uramdağı ğadi ber çäçän. İkençese, "ğäskär belän çornap alınğan, östeñnän boralaqlar oçıp yörgän kileş nindi saylawlar ütkärep bula?", di. Ämma yäkşämbe tawış birüenä räsmi äzerlek tuqtawsız bara, anda parlamentnıñ ike pulatındağı 58 urın öçen 350-gä yaqın nämzät köräşä.
Kärim Kamal
"Çeçnädä üsä barğan terror, älbättä, däwlät tarafınnan alıp barıla. Sez şunı añlarğa tieş, Çeçen respublikası xalqı bügenge köndä, xäzer tawış birüne oyıştıru belän şöğellängän keşelärneñ däwlät terrorınnan qurqıp yata", di "Memorial" wäkile Oleg Orlov.
Çeçen prezidentı Alu Alxanov tawış birü könne andağı iminlekne nığıtu çaraların küräçägen, moña östämä 17 meñ militsiä xezmätkäre cälep iteläçägen belderde. Ämma çeçennärneñ küpçelegen saylaw könendä çualışlar bulu ixtimalı tügel, ä näq menä üzlären saqlarğa tieş bulğan iminlek köçläre häm cirle türälärneñ qorallı törkemnäre qurqıta. Bu uñaydan Açxoy-Martanda yäşäwçe Zulay Äbübäkerova qissası ğibrätle. Uzğan yılnıñ üktäbrendä bitlek kigän federallar anıñ 25 yäşlek ulı Aslannı alıp kitä. Şunnan birle anıñ Aslannı kürgäne yuq.
"Anı qaya alıp kitülären, isänme, üleme ikänen genä belsäm ide, dip özgälänä Zulay. Ägär dä ul üle bulsa, mäyeten tabası ide. Ägär dä ul berär närsä öçen ğäyeple ikän, xökem itsennär, 20 yılğa bulsa da, min şul xökemne üzem imzalar idem. Ämma min şunı ğına belergä telim - ğäyepleme ul, yuqmı. Minem töslelär Açxoy-Martanda, bar Çeçnädä şaqtıy. Xäzer menä alar saylawlar häm normalläşü turında söyli. Tik berkemdä analarına balaların qayçan qaytaraçağın äytmi", di ğadi çäçän xatını Zulay Äbübäkerova.
Çeçnädäge çın xakimiat 28 yäşlek Ramzan Qadırov qullarında dip isäplänä. Keşe xoquqların yaqlawçı oyışmalar inde küptännän, keşelärne urlawda, alarnı cäfalawda, üterüdä Ramzannıñ üz saqçıları qatnaşa dip zarlana. Şuña kürä dä ğadi çeçennar arasında, bu saylawlar mäs''äläsendä töşenkelek xökem sörä.
"Bu saylawlar bulamı, yuqmı, kemneñ ciñäse inde xäl itelgän, berni dä üzgärmäyäçäk, dip söylilär. Alay bulmasın ide ul", di uramdağı ğadi ber çäçän. İkençese, "ğäskär belän çornap alınğan, östeñnän boralaqlar oçıp yörgän kileş nindi saylawlar ütkärep bula?", di. Ämma yäkşämbe tawış birüenä räsmi äzerlek tuqtawsız bara, anda parlamentnıñ ike pulatındağı 58 urın öçen 350-gä yaqın nämzät köräşä.
Kärim Kamal