Accessibility links

Кайнар хәбәр

Yewropa kürşedäge möselman illärenä: sezdän reforma, bezdän aqça


Yäkşämbe häm düşämbedä Barcelona şähärendä Yewropa Berlegendäge 25 il citäkçeseneñ Urta diñgez buyındağı kürşe däwlätlärneñ wäkilläre belän oçraşuı uzdı. Soñğı yıllarda kiñäygän häm kiläçäktä dä kiñäyü plannarın qorğan Yewropa Berlege üzennän könyaqta yatqan illärgä iğtibarın arttıru kiräklegen añlıy, ämma üzeneñ alarğa yardämen, kürşelärendä zamança demokratik reformalar alıp baruğa bäyläyäçägen äytä.

Xaritağa küz salsağız, Yewropa Berlegeneñ könyaqtağı kürşelären nigezdä tönyaq Afrikadağı möselman däwlätläre täşkil itä. Moñardan tış Barcelona oçraşuında Süriä, Livan, yäğni yänä islam däwlätläre wäkilläre dä kürende, anda törek premyerı Räcäp Erdoğan üze qatnaştı. Yewroberlekkä kergän 25 il citäkçese ike kön buyı alar belän Urta diñgez töbägendä xezmättäşlekne nığıtu, terrorğa häm yäşeren immigratsiä kebek Yewropanı nıq borçığan sotsial'' küreneşlärgä qarşı urtaq çaralar kürü mäs''älälären qaradı.

Oçraşu üzägendä berençe çiratta terrorğa qarşı köräş tordı diärgä mömkin, bu xätta Barcelona söyläşüläreneñ barışına da yoğıntı yasadı - terror belän köräşü xaqında äzerlängän urtaq belderüneñ eçtälegen kire qağıp, Cäzair, Mısır, Ürdün, Livan, Marok, Süriä wä Tunis başlıqları Barcelonağa kilmäde, annan tübänräk däräcädäge wäkillär genä qatnaştı. Şuña da qaramastan Yewrokomissiä räise Jose Manuel Barroso düşämbedä şuşı bäcxäsle mäs''älädä dä uñışqa ireşelü xaqında belderde:

"Bez terrorğa qarşı köräşne niçek alıp baru tärtibe xaqında kileşä aldıq. Şuşı törkemndäge illär älege mäs''älädä berençe märtäbä urtaq fikergä kilä aldı. Häm ikençedän, xäzer bezneñ tögäl maqsatlarnı häm alarğa ireşü yulların ğämälgä quyunı bilgelägän 5 yıllıq programmabız bar", dip belderä Yewropa komissiäse räise.

Yewropa Berlegeneñ Barcelona protsessı dip atalğan, häm anıñ Urta diñgez buyındağı illär belän xezmättäşlegen nığıtunı maqsat itep quyğan şuşı programması 1995-nçe yılda, İspaniä räislege çorında başlanğan ide. Xäzerge oçraşu asılda şunıñ 10 yıllığı uñayınnan ütkärelde. Citmäsä, 2005-nçe yıl Yewropa Berlegendä Mediteranio, yäğni Urta diñgez yılı bularaq bilgeläp ütelde.

Terrorğa qarşı köräştän tış Yewropa Berlegen qitğağa Urta diñgez illärennän ağılğan küpsanlı möxäcirlär mäs''äläse dä borçıy, alarnıñ zur öleşe yäşeren töstä, qanunnarnı bozıp kilä. Şuşı ölkädä kürşe illär belän tığızraq xezmättäşlekkä ireşü öçen Yewroberlek xäzer üzeneñ aqçalata yardäm kürsätüen, şul illärdä zamança reformalar ütkärügä bäylärgä teli. Barcelona oçraşuı aldınnan komissiä räise Barroso bu xaqta bolay digän ide:

"Oçraşuda bez däwlät idaräsen yaxşırtu, demokratiäne nığıtu, keşe xoquqların, häm bigräk tä xatın-qız xoquqların xörmät itü ölkäsendä uñışqa ireşkän illärgä Yewropa Berlegennän östämä aqçalata yardäm birü xaqında kileşäçäkbez", dip añlatqan ide oçraşu maqsatın Yewrokomissiä räise Jose Manuel Barroso.

Moñardan tış Yewropa Berlege Mediteranio illärendäge yäşlärgä belem alu mömkinleklären kiñäytügä dä yardäm itärgä teli. Monıñ öçen beryaqtan, şul illärdäge belem birü sistemasın kamilläşterügä bulışu küz aldında totılsa, ikençe yaqtan, andıy yäşlärgä Yewropa universitetlarında belem alu mömkinleklären arttıru qarala.

Kärim Kamal
XS
SM
MD
LG