Üzgäreşlär konstitusiäneñ tegezlek häm mäğarif maddälärenä kertelä. Mäcles mäsäläne 4 ayrı utırışta qarıyaçaq häm üzgäreşlär öçen tawış bireläçäk. Tawış berü yäşeren ütä. Bu üzgäreşlärneñ qabul itelüe öçen mäclesneñ 3tän 2 öleşeneñ tawışı şart. Läkin xaqimiättäge AK partiä belän oppozisiädäge millätçe xalıq partiäseneñ bergä eş itüe säbäple täqdimneñ qabul itelüe turında problem çıqmas dip kötelä. Çönki mäcleskä şuşı taqdim belän çıqqan AKPneñ mäclestä 340, häm anı yaqlağan MHPneñ isä 70 urnı bar. Şul isäptän ägär 367 tawıştan kübräk yaqlaw bulsa, taqdim referendumğa barmıyça Prezident Abdullah Gül tarafınnañ raslanaçaq. Gülneñ isä bu üzgäreşlärgä uñay qaraşta toruı mäğlüm.
Üzgäreştä: Qanunda açıqtan açıq yazılmağan närsä buyınça, berkem dä mäğarif häm uqu xaqınnañ mäxrüm itelmäs diyelä.
Şulay itep konstitusiädä baş yawlıq bäyläw tıyılğan dip yazılmağan xäldä, qanun buyınça belgelänmiçä universitetlarda başyawlıq bäyläwne tıyu ğamäldän çığarıla. Bu üzgäreşkä oppozisiädäge Cömhüriät Xalıq Partiäse, monıñ sekülär tözeleşkä ziyan kiteräçägen alğa sörep bu taqdimgä qarşı çığa. Törkiä millät mäclese keşe xoquqları komissiäse başlığı, Mehmet Zafer Üskül bügen irtä, ber Tv äñgämäsendä bu üzgäreşlärneñ tegezlekne kire qaytaru bularaq bäyäläde. Üskül, il watandaşlarınıñ tegez statusda däwlät xizmätlärennäñ faydalanuı häm başyawlıq bäyläw säbäble uqu xaqınnañ mäxrüm itelgän keşelärneñ xaqların qaytaru, sekuler tözeleşkä qarşı kilmäwenä dä basım yasadı. Ul, laiklek belän bergä demokratiä qağiydäsenä nigezlängän Törkiädä, ireklekneñ ilneñ nigezlären tağın da köçländeräçäge qaraşında.
Xökümät üzgäreş taqdimen xatınnarnıñ xoquqın kire qaytaru bularaq añlata. Xökümät şulay uq, fiker soraşularda xalıqnıñ 3tän ike öleşe, başyawlıq tıyğan qararnı ğamäldäñ çığaru taqdimen yaqlawına işarä yasıy.
Berlindäge, Yewropada totrıqlıq oyışması başlığı, Gerald Knaus da, xalıqnıñ bu taqdimne yaqlawın käzütüen belderä. Ul radiobızğa bolay di:
“Yıllar uzğan sayın AKP üz maqsatları arasında radikal üzgäreşlär kertergä telämäwen xalıqqa töşenderä başladı, bu soñgı yıllarda küberäk sizelä. Şuña keşelär bu üzgäreşlärgä inde tağın da ciñel qarıy başladılar. Çönki 1990 yıllar urtalarına qadär bu mäsälä Törkiädä mondıy zur problem tügel ide.”
Universitetlärdä uqırğa telägän xatın qızlarnıñ artuı belän älege başyawlıq mäsäläse 1980 yıllardan soñ problem bula başladı. Ul waqıtta bu mäxkämälär aşa xäl itelde. Knaus bu nizaqnıñ 1990 yıllarda rektorlar şurasına bulğan taläplär säbäple başlawın äytä. Ğaskäri citäkçelek qaramağındağı yuğarı mäğarif oyışması - universitet rektorlarına “başyawlıq bäylägännär universitettän çığarılsın” - digän basım yasağan ide” dip añlata wazğiätne Knaus.
Baş yawlıqların çığarırğa riza bulmağan uquçı xatınqızlar universitettän kitärgä mäcbur buldı. Alar arasında Erdoğannıñ üz qızı da bar ide. Alarnıñ kübese bu tıyu qanunınnañ qaçıp, uquların däwam itü öçen çit illärgä kittelär.
Qaysı ber säwdä oyışmaları, xaqimnär häm akademiklär kebek sosial gruplar çikläwlärne ğamäldäñ çığaru qararına tänqitläp çıqtı. Xärbi citäkçelek isä bäxäslärgä kerüdän baş tarttı läkin waqıyğalarnı iğtibar belän küzätüläre turında kisätte.
Qarşılıqlar uñayınnañ, 2 fivrada uñ meñlägän keşe, Törkiä cömhüriäten tözegän häm anıñ sekuler tözeleşen köçäytkän citäkçe Atatürkneñ törbäse aldında cıyılıp, çikläwne ğamäldäñ çığaru qararına protest belderde.
Fevzi Erkilik protest belderüçelär arasında ide,
“Bez balalarıbıznı İslam cömhüriätendä tügel ä Atatürk cömhürätendä üsterergä telibez. Bez şuınıñ öçen monda cıyıldıq.”
Keşelär arasında şuşı borçılularnı bastıru öçen, xaqimiät millätçelär belän berläşkändä çikläwneñ barı tik universitettä uqığannar öçen ğamäldäñ çığarılaçağı, ä däwlät dairälärendä eşlägännär öçen elekke qanunnıñ äle üz köçendä qalaçağı şartı belän kileşengän ide.