Samar tatar milli xäräkätenä 17 yıl buldı. Şunıñ 12 yılın ul qayda ğına ütkärmäde. Bügen ber cirdä, irtägä ikençe cirdä, xättä şäxsi fatirlarda cıyılıp ta bäyrämnärgä äzerlänü bara ide. Ä menä soñğı biş yılı ocmaxnı xäterlätä. bu Duslıq yortı açılu belän bäylängän. Zur, cılı, tüşäme biek, telefonlı ike zur täräzäle bülmädä eşlä dä, eşlä genä. Şul uq binada tağın 17 milli- mädäni üzäklär. Teläsä qaysısı belän aralaş, urtaqlaş, bäxäsläş. Yaxşı kitapxanä, canıñ telägän gäcitne alıp uqı, kseroks, faks buşlay. Waqıtıñ bulsa, internet çeltärendä qazın. Tügäräk öställär uzdırırğa 50 keşe sıyarlıq zur yaqtı bülmä, keçkenä tamaşalar öçen 120 urınlı säxnäle zal. Samar Duslıq yortında ğına milli cırlar yañğırap keşelek dönyasınıñ, asıl cır- biüdän ürgän salawat küperen xäterlätä. Bıyıl bu yortqa 5 yıl tula. Şul uñay belän min Duslıq yortınıñ direktorı Yewgeniä xanım Nikulina belän söyläşäm:
Yewgeniä xanım, Samar Duslıq yortı millätlärneñ ozaq yıllar zarığıp kötep alğan nigeze. Gubernator Titov açqan yort üzen aqlıymı?
Bıyıl yortıbızğa 5 yıl bula. Duslıqta 18 milli- mädäni üzäk urnaşqan, härberseneñ üz bülmäse. Här üzäk belän xezmättäşlek kileşüe tözelgän. Däwlät uçrejdeniese bulğaç adäm balası tärtipkä buysınırğa tieş. Bu zur mexanizm. Här üzäk üz çaraların uzdıra, urtaq çaralar da küp, şuña kürä raspisanie, grafik digän närsälär mäcbüri kilep çığa. Şul 18 üzäk bülmäle, ä menä qırğızlar belän osetinnar bülmäsez genä eştä qatnaşalar.
Duslıq yortı gubernatorıbız Konstantin Titovnıñ millätlärgä büläge, eşlärgä genä, irenmäskä genä, şartlar yaxşı, läkin dä kamilläşüdän tuqtamıybız, uzğan yıl Mäskäwdä buldım, anda bez Rusiädä Duslıq yortlarınıñ berdämlegen nığıtu yözennän assotsiatsiä tözergä buldıq, Samara yortı oyıştıruçılarnıñ berse bulaçaq. Bezneñ Duslıq yortınıñ üz yöze bar.
Berençedän, bez Samar ölkäsendäge 13 rayon belän xezmättäşlek kileşüe tözedek häm şul rayonda küpçelek yäşägän millätlär belän eşne oyıştıraçaqbız.
İkençedän, bezneñ yortta yäşlärdän milli lider tärbiäläw cäyelep bara.
Öçençedän, duslıq yortlarınnan assotsiatsiä tözüdä bezneñ köç zur.
Rusiädä tağın qaysı şähärlärdäge Duslıq yortları belän eşlekle mönäsäbättä Sez?
Mäskäw, Qazan, Yekaterinburg, Perm, Ul'yan, Ufa.
Samar Duslıq yortındağı şartlar başqalar belän çağıştırğanda niçegräk kürenä?
Samar Duslıq yortında ocmax şartları tudırılğan. Zur täcribä tuplağan tatar, urıs, muqşı üzäkläreneñ eşe yäş üzäklärgä ürnäk bulıp tora. Yäşlär bu eş täcribäsen äzer kileş alalar. İñ aldan tatar üzäge bara. Alar Qazan belän bik tığız elemtädä eşlilär. Tatarlardan ürnäk alalar.
Duslıq yortı barlıqqa kilgäç, milli bäyrämnärgä äzerlänü yaxşırdı. Tulı bäxet öçen zur tamaşa zalı ğına citep betmi kebek.
Ömetsez şaytan. Gubernator Titov ber çığışında “Yäşlär teatrın tözep beteräbez dä, Duslıq yortına totınabız”,- dip äytkän ide.
Duslıq yortınıñ iñ zur qazanışı nidän ğibärät?
Bezdäge mädäni çaralarnı berkem dä ütkärä almıy. Bezdä milli sänğät qazanı qaynıy. Ägär dä tolerantnost' dip söylänälär ikän, bez anı süz belän tügel, eş belän tormışqa aşırabız häm ul ayırım kompaniä tügel, ä tuqtawsız, yıl äylänäsenä suzılğan ğämäl. Zur täcribäle üzäklär ruxi baylıqları belän urtaqlaşalar, yäşlärgä ölge bulıp toralar. Döres, äle genä kilep kergän yäş üzäklärneñ tırpayğan çaqları bulğaladı, läkin aqça belän genä eş barmıy. Ölkän buın millätpärvarlar tırışlığı arqasında Duslıq yortı tudı. Bezneñ eş ber- bereñä xörmät belän genä yäşi ala.
Duslıq yortında qapma qarşı xolıqlı, ğöref- ğädätle millätlär. Rus xatınına şul olpat irlärne ber tärtädä totu awırmı?
Min sotsializm balası häm şul çordağı täcribäm bügen yarap quydı. Annarı millätpärvarlarnıñ küpçelege bik töple, aqıllı, zur täcribäle şäxeslär. Kiresençä, eşemdä barıp terälsäm alarğa yögerep kiläm. Sorıym, kiñäşäm, oyalmıym, direktor bularaq masaymıym.
Şulay da küñel qaytqan oçraqlar bulğalıymı?
Min üz eşemdä bernärsädän dä qurıqmıym. Keşelärneñ eçlelegennän genä qurqam. “Süz keşene üterä” digänne istän çığarmıym. Biredä eş xaqı tübän. Monda naçar keşelär bulsa, älbättä tormas idem.
Sez 5 yıl elek yazılğan Ustav belän eş itäsez. Tormış yaña taläplär quymıymı?
Äle genä eş cäyelderä başlağan milli üzäklär kön tärtibenä migratsiä, xoquq problemaların da kertälär häm Duslıq yortınıñ wazifasına taşlarğa cıyınalar. Min üzem yañalıqqa qarşı tügel. Läkin här yañalıqnıñ azağın kürergä tırışırğa kiräk. Xoquq, migratsiä mäs’äläläre buyınça maxsus orğannar barçä telägän milli üzäklär turıdan- turı alar belän eşli alalar, ber- bersenä yärdäm itsennär. Duslıq yortında Rusiädän tış däwlätläre bulğannar küp. Menä alar inde mädäni yünäleştän tış üzläreneñ grajdannarı belän niçek yaña şartlarda yaraşıp yäşäwne añlatırğa tieşlär, yaña qanunnarğa buysınırğa yärdäm itärgä tieşlär. Ä inde Duslıq yortı ike yaqqa da härwaqıt yärdämgä äzer. Bezneñ bäyrämnärgä äbi- babaylar onıqları belän kilälär, ä qayçanda qayçan öç buın bergä bäyräm itä bu inde ğailäneñ totrıqlı, äxlaqlı ikänenä işarä. Min bügen şundıy xalätne böten cämğiätebezdä küräsem kilä.
Şamil Bahautdin, Samar.
