Tatarstan möselmannarı diniä näzaräte qarşındağı ğölämälär şurasınıñ çirattağı utırışı ağımdağı yılğa eş planı raslaw mä’säläsen häm Çallıdağı Täwbä mäçete imamı İdris Ğäläwetdinneñ ike kitabın tikşerügä bağışlanğan ide. Monnan tış, fän häm din ğalimnären üz eçenä alğan älege ğölämälär şurasına yaña äğzalar kertü dä qaralğan ide. Yaña äğzalar digännän, ğolämälär şurasınıñ ber äğzası, Üzbäkstannan kilgän din ğalime Xizbut-tahrir oyışmasında qatnaşuda ğäyeplänep qulğa alınğan ide.
Ä İdris xäzrät Ğäläwetdinneñ «Allahnıñ berlegen bel» dip atalğan kitabı zur bäxäs quptardı ğölämälär arasında. Eş şunda ki, täwhid dip atalğan iman qağidäläre, yäğni allahnıñ berlegen, sıyfatların, päyğämbärlärgä ışanu häm başqa mä’sälälär İslam dinendä iñ berençe urınğa quyıla häm anı başqa dinnärdän ayırıp tora. İdris xäzrätneñ älege kitabı da şul turıda. Läkin ber mä’sälä dä bar, ul da bulsa wahhabilarnıñ da töp basımnı iman, täwhidkä basım yasawları häm berniçä kitap çığaruları. Wahhabçılarnıñ atası bulğan Abdel-Wahhabnıñ “Единобожие”dip atalğan rusça kitabı şundıylardan. Ğölämälär şurasınıñ äğzäse Cälil xäzrät Fazliev, İdris xäzrätneñ kitabı şunnan tärcemä itelmägänme digän şik belderde.
Ğölämälär şurası, älege kitap mä’säläsenä yañadan äylänep qaytırğa buldılar. Çönki, İdris xäzrät üzeneñ kitabın Diniä näzaräte isemennän näşer itkän bulğan. Şuranıñ qayber äğzaları kitapta wahhabçılıq ideyälären tapqanğa, yäğni cirle traditsion islamğa, Äbü –Xänifä mäzhäbenä qarşı urınnar bar dip şik beldergängä, kitapnı tikşerüne däwam itärgä kiräk didelär.
Diniä näzaräteneñ ğalimnär şurası utırışına Tatarstan möftie Ğosman xäzrät, soñraq kilep quşıldı. Häm mä’sälägä açıqlıq kertte diärlek. Möftineñ küptän tügel genä Rusiä prezidentı administratsiäse başlığı urınbasarı Surkov belän oçraşuı waqıtında Vladimir Surkov dini kitaplarnı üzäkläşterelgän räweştä, cirle näzarätlär tikşerüennän soñ ğına näşer itärgä çaqırğan.
Ğölämälär şurasında qatnaşqan Tatarstan xökümäte qarşındağı din eşläre şurası xezmätkäre Venera Abdulxaeva da, İdris xäzrätneñ kitabı belgeçlär tarafınnan tikşerü ütte, ul tärcemä dip tabıldı dip belderde.
Älbättä, ber kitap yazmışın ğalimnärneñ şulay ozaq tikşerülären añlap bula. Tatarstan diniä näzaräte İslam yañarışı tatar ruxına turı kilergä tieş, ä bu barı tik tatarlarğa xas İmam Äbü-Xänifä mäzhäbe nigezendä genä bula ala dip sanıy. Şuña kürä, näzarät isemennän basılğan kitaplarnı inä küzennän ütkärergä tırışa.
Räfis Cämdixan
