Accessibility links

Rusiä – bay xäyerçelär ile


Еşquar Igor Bokov ğailäse belän
Еşquar Igor Bokov ğailäse belän

15 yıl elek rusiälelär käbestägä çirat torğan bulsa, bügen supermarket kiştäläre niğmätlärdän sığıla. Baylar sanı arta, şul uq waqıtta millionlağan keşe xäyerçelektä yäşi. Urta qatlam wäkilläre 1998 yıl rubl işelüen äle dä siskänep iskä ala. Kiläse atna prezident saylarğa cıyınğan Rusiädä iqtisadi totrıqlılıq ni xäldä?


42 yäşlek eşquar İgor Bokov Mäskäwdän 25 çaqırım yıraqlıqta, 3 qatlı ağaç yortında xatını, 4 balası häm äbise belän yäşi. Zur baqçasında yäşeläçä, ciläk-cimeş üsterä, mal tota.

Mäskäwdäge elektron cixazlar tözätü çeltäre xujası. Başqalada fatirı bar, balalarına tağın ike yort sala. Zamanında, sovetlar berlege cimerelgändä, kilep tuğan forsatqa ike qullap yabışqan bulğan.

"Bu inde cir belän kük ayırması. 15 yıl elek buş kiştälär bulsa, bädräf qäğäze öçen su buyı çirat torsaq, xäzer kiştälär niğmätlärdän sığıla. 15 yıl elek Germaniädä 30 törle kolbasa bar digängä ışanmıy idek, xäzer üzebezdä 30dan artıq. Monıñ belan berkemne dä şaqqattırıp bulmıy".

Şuşı mullıq rusiälelärne bäxetleräk itäme?

Fännär akademiäseneñ psixologiä institutı mäğlümätenä qarağanda, Rusiädä ütereşlär, üzenä qul salu, ruxi awırular, ayırılu, yätim balalar sanı Sovetlar berlege cimerelgännän soñ beraz kimesä dä, Könbatış illäre belän çağıştırğanda äle dä yuğarı bulıp qala.

İnstitut citäkçese urınbasarı Andrey Yureviç süzlärençä, baylıqnıñ da tiskäre yaqları bar.

"Soñğı yıllardağı uñay üzgäreşlär küpmeder ömetkä nigez birä. Läkin eş iqtisadta ğına tügel. Qayçaqta iqtisadi üseş tä cämğiätkä zıynğa bula ala. Çönki, bäleş tigez bülenmi. Baylar tağı da bayıy, xäyerçelär monı kürä, bu alarğa naçar täesir itä" di Andrey Yureviç.

"Finans" jurnalı mäğlümätenä qarağanda, uzğan yılda Rusiädä dollarlı milliarderlar sanı 61dän 101gä citkän. İlneñ 10 iñ bay keşese qulında 221 milliard dollar baylıq bar.

Ul arada millionlağan keşe xäyerçelek däräcäsennän tübän yäşi. Räsmi sannarğa qarağanda bu 13%, läkin xalıqnıñ üze äytüenä qarağanda – 32% (bu Levada üzäge ütkärgän tikşerü näticäse). Äytergä kiräk, dönyanıñ 6nçı iqtisadı sanalğan il öçen şaqtıy zur san.

Başqa süzlär belän äytkändä, baylar belän xäyerçelär arasında upqın zuraya bara. Dönya säwdä oyışması qullanğan ülçämgä kürä, ilneñ bayları qazanğan aqça xäyerçelärgä töşkän öleştän 14 tapqır artığraq bulsa, bu ildä sotsial çualışlar ixtimal. Rusiädä bu san 15kä citkän.

Rusiä prezidentı Vladimir Putin tormış däräcäsen kütärüne 2008 yılda töp maqsatlarnıñ berse dip atadı. Belgeçlär fikerençä, bu tänkäneñ dä ikençe yaqı bar.

"Bu üzenä kürä qapqan. Beryaqtan xakimiät däräcäne kütärmi tora almıy. İkençe yaqtan, däräcä kütärelgän sayın xakimiätkä taläplär arta, sälämätlek, mäğärif, ölkäsendä. Nizaq artaçaq. Xakimiät moña äzerme, belmim" di Levada üzäge belgeçe Marina Krasilnikova.

Ğadi rusiälelärgä kilgändä, alar här närsägä äzer şikelle – 1998 yılnıñ qabatlana aluına qädär. Xättä ayağında nıq basıp torğan İgor Bokov ta kiläçäktä ni bulasın farazlıy almıy.

"Xalıqta defolt, denominantsiä turında törle ğäybätlär yöri. Keşelär tapqanın yuğaltudan qurqa. Mendär astında saqlarğa qurqa, ä banklarğa da ışanmıy. Çönki aldanğanı küp buldı. Keşelär küpläp tawar ala, ike magnitofon, ike televizor kiräk bulğanğa tügel, aqçasın yuğaltmas öçen" di 42 yäşlek Mäskäw eşquarı İgor Bokov.

XS
SM
MD
LG