Rusiäneñ xäzerge prezidentı, ä may ayında premier-ministr bulır dip kötelgän Vladimir Putin da, älegä berençe vitse-premier, ä şuşı atnada prezident bulır dip kötelgän Dmitriy Medvedev ta, soñğı waqıtta yasağan çığışlarında ilne mesken xäldän çığaru, pensiälärne, xezmät xaqların kütärü, baylar belän xäyerçelär arasındağı upqınnnı kimetü kiräklegenä ayıruça basım yasarğa tırışa.
Sişämbe Ufağa kilgäç, jurnalistlar belän oçraşuı waqıtında Dmitriy Medvedev şul uq fikerlärne qabatladı.
Sotsial säyäsättä xäzer iñ möxime – 1990 yıllarda häm xättä yaña ğasır başında da bulğan "tişek yamaw", "yäşäp qalırğa tırışu" säyäsätennän "üseş säyäsätenä" küçü.
Berük waqıtta Medvedev bu anıñ ğına fikere tügel, ä Putinnıñ da näq şulay uylağanına basım yasarğa tırışa.
"Bu kurs turında üzeneñ çığışında prezident ta äytkän ide, min dä Krasnoyarskida äyttem, bu fäqät başqa prioritetlar cıyılması" dide Medvedev sişämebdä Ufağa kilgäç.
2 mart prezident saylawında Medvedevnıñ ciñep çığaçağında şiklängän häm berük waqıtta üz aqılında bulğan keşe yuq diärlek.
Şuña da qaramastan, Kreml bu saylaw aldı kampaniäsen çın-çınlap alıp bara. Äle qayçan ğına kiñ dairägä tanış bulmağan Medvedevnı Putinnıñ layıqlı warisı itep kürsätü öçen küp köç sala.
Qayber küzätüçelär bu "urınsız köçänüneñ" säbäben ber genä närsä belän añlata – yänäse, Medvedevnıñ artıq köçle prezident buluın telämägän siloviklar bar. Ber saylaw räsmie "Vremya novostey" gäzitenä äytüençä, alar anıñ, ciñsä dä, 70%-tan artıq tügel, ä 60% çaması ğına cıyuın, yağni "zäğif prezident" buluın teli.
Läkin Medevdevnıñ şaqtıy köçle qoralı bar – cirle citäkçelär. 2005 yılda Putin kertkän üzgäreşlärgä kürä, alarnı näq menä prezident täqdim itä. Cirle citäkçelär monı yaxşı añlıy. Ber saylaw räsmie Moscow Times gäzitenä äytüençä, "cirle türäneñ kiläse prezidentnı yaratuın kürsätü öçen iñ yaxşı yul – saylawda yuğarı qatnaşu däräcäsen täemin itü."
Gäzit yazuınça, türälär, monıñ öçen qulınnan kilgänen eşli – uqu yortları, xastaxanälär, däwlät oyışmalarınnan saylawda qatnaşunı taläp itä. Alarğa isä bu eştä Kremlneñ xezmät xaqların kütärü wäğdäse yärdäm itä.
Qısqası, Rusiädä şundıy pseudo-demokratik sistem barlıqqa kilde. Medvedev prezident bulıp saylanu öçen byurokratiä yärdämenä moxtac. Cirle türälär isä, üz näübätendä, prezidentqa moxtac. Kem äytmeşli, sin miña, min – siña.
Medvedev nindi genä liberal çığışlar yasamasın, byurokratiä, ul telgä alğan reformalarğa töp kirtä bulıp tora.
İqtisadçı Vladislav İnozemsev mäğlümätenä qarağanda, bügenge Rusiädä byurokratiä yaqınça million yarım keşe täşqil itä. Alarnıñ çığımnarı tulayım citeşterüneñ 2-3%-ına tiñ, bu äle räsmi korrupsiä sannarın iskä almıyça.
Medvedev "prioritetlarnı üzgärtü" turında säyläsä dä, anıñ çığışları asılda Putinnıñ 2000-2001 yıllar çığışların yañartu bulıp kürenä. Häm bu sistemnıñ niçekter üzgärüen küz aldına kiterüe qıyın.