ПЕРИОДЫ ИСТОРИИ

• тарих – история,
• тарихи – исторический,
• чор – период, этап, стадия,
• гасыр – век,
• ел – год, лет,
• дәвер – эпоха, большой период,
• заман – время, эпоха, период,
• безнең эра – наша эра,
• безнең эрага кадәр – до нашей эры,
• безнең эрага кадәр бишенче гасырда – в пятом веке до нашей эры,
• Боз чоры – Ледниковый период,
• Таш дәвере (таш гасыры) – Каменный век,
• Юра чоры – Юрский период,
• Акбур чоры – Меловой период,
• Ташкүмер чоры – Каменноугольный период,
• борынгы заман – древние времена,
• Урта гасырлар – средние века,
• Яңарыш чоры – эпоха Возрождения,
• Бөек географик ачышлар чоры – эпоха великих географических открытий,
• Яңа заман – Новое время,
• Өр-яңа заман – Новейшее время,
• Хәзерге заман – Настоящее время.

ИСТОРИЧЕСКИЕ ГОСУДАРСТВА И НАРОДЫ

• Борынгы шумерлар – Древние шумеры,
• Борынгы Мисыр – Древний Египет,
• Борынгы Юнанистан (Греция) – Древняя Греция,
• Борынгы Рим – Древний Рим,
• Һуннар империясе – Империя гуннов,
• Гарәп хәлифәлеге – Арабский халифат,
• Багдад хәлифәлеге – Багдадский халифат,
• Төрки каһанлыгы – Тюркский каганат,
• Хәзәр каһанлыгы – Хазарский каганат,
• Бөек Болгар дәүләте – Великая Булгария,
• Идел буе Болгары – Волжская Булгария,
• Алтын Урда – Золотая Орда,
• Казан ханлыгы – Казанское ханство,
• Касыйм ханлыгы – Касимовское ханство,
• Әстерхан ханлыгы – Астраханское ханство,
• Кырым ханлыгы – Крымское ханство,
• Нугай Урдасы – Ногайская Орда,
• Киев Русе (Борынгы урыс дәүләте) – Киевская Русь (Древнерусское государство),
• Киев кенәзлекләре – Киевские княжества,
• Русия империясе – Российская империя,
• Һиндстан – Индия,
• Кытай – Китай,
• Сүрия, Шам – Сирия,
• Хәбәшстан – Эфиопия,
• Бөек Сәлҗук дәүләте – Государство Сельджукидов,
• Британ патшалыгы – Королевство Великобритания,
• Британ империясе – Британская империя,
• Госман империясе – Османская империя,
• Совет социалистик республикалар берлеге (ССРБ) – СССР,
• һуннар – гунны,
• кыпчаклар – кипчаки,
• бәҗәнәкләр – печенеги,
• төркиләр – тюрки,
• юнаннар (греклар) – греки,
• борынгы фарсылар – древние персы,
• гарәп кабиләләре – арабские племена.

БУ ТЕМАГА:

100 главных слов общественно-политической лексики на татарском

ИСТОРИЧЕСКИЕ СОБЫТИЯ

• Искәндәр Зөлкарнәйн империясе – империя Александра Македонского,
• Гайсә пәйгамбәр тууы – рождение Иисуса Христа,
• Бөек халыклар күчеше – Великое переселение народов,
• Һуннар явы – нашествие гуннов,
• Мөхәммәт пәйгамбәр тууы – рождение пророка Мухаммеда,
• Рим империясе таркалуы – распад Римской империи,
• Тәре яулары – Крестовые походы,
• Идел буе Болгар дәүләтенең Ислам кабул итүе – принятие Ислама Волжской Болгарией,
• Урыс дәүләтен чукындыру – Крещение Русия,
• Бөек кытай дивары төзелеше – строительство Великой китайской стены,
• Монгол явы – Монгольское нашествие,
• Казан ханлыгын яулап алу – взятие Казанского ханства,
• Константинопольне яулап алу – взятие Константинополя,
• Яңарыш – Возрождение, Ренессанс,
• Беренче китапны бастыру – печать первой книги,
• Дөнья тирәли сәяхәт – путешествие вокруг света,
• Яңа дөнья ачылышы – открытие Нового света,
• Америка инкыйлабы – Американская революция,
• Америка бәйсезлеге – независимость Америки,
• Наполеон сугышлары – Наполеоновские войны,
• Бөек француз инкыйлабы – Великая французская революция,
• Сәнәгать инкыйлабы – Промышленная революция,
• Беренче дөнья сугышы – первая мировая война,
• Икенче дөнья сугышы – вторая мировая война,
• БМОга нигез салу – основание ООН,
• Салкын сугыш – Холодная война,
• Кешенең галәмгә очуы – полёт человека в космос,
• Советлар берлеге таркалуы – распад Советского Союза,
• Татарстан суверенлыгы декларациясе – декларация о суверенитете Татарстана.
• Интернет барлыкка килүе – возникновение интернета.

ИСТОРИЧЕСКИЕ ПОНЯТИЯ

• берлек – союз,
• кабилә – племя,
• кәсеп – занятие, ремесло, промысел,
• кәсепче, һөнәрче – ремесленник,
• сугыш – война,
• бәрелеш – столкновение, бой,
• гаскәр – войско,
• гаскәри – солдат, воин,
• хәрби – военный,
• кан кою – кровопролитие,
• суеш – резня,
• килешү – договор, договорённость,
• солых – мир, мирный договор,
• каршылык – противостояние, сопротивление,
• җанисәп – перепись,
• рухани – духовное лицо / духовный,
• руханилар – духовенство,
• дин – религия,
• чиркәү – церковь,
• мәчет – мечеть,
• Рим папасы – Папа Римский,
• хәлиф – халиф,
• басып алу – завоевать, оккупировать,
• басып алучы – завоеватель, захватчик, оккупант,
• яулап алу – захватить,
• бәреп керү – вторгнуться, войти с силой,
• гореф-гадәт, йола – традиция, обычай,
• тәхет – трон,
• таҗ – корона,
• патша – король, царь,
• патшабикә – королева, царица,
• шаһзадә – принц,
• шаһбикә, принцесса – принцесса,
• нәсел – род, племя, династия,
• мөһер – печать,
• сөрген – ссылка, изгнания,
• сыену – убежище, пристанище, приют
• дар – виселица,
• үлем җәзасы – смертная казнь,
• кабер – могила,
• зират, каберстан – кладбище,
• бәйсезлек – независимость,
• инкыйлаб – революция,
• түнтәрелеш – переворот,
• баш күтәрү – восстание,
• фетнә – мятеж, бунт, смута,
• риваять – легенда, миф,
• ачлык – голод,
• талау – грабёж,
• күчмә халык – кочевой народ,
• морза – мурза, дворянин,
• кенәз – князь
• солтан – султан,
• идарәче, җитәкче – руководитель, правитель,
• дөньяви – светский,
• дини – религиозный,
• сайлау хокукы – право голоса.

БУ ТЕМАГА:

Фарсы һәм һинд. 30 языков и как их учить на татарском

Понравился материал? Заходите на наш сайт, каждый день вы найдёте там что-то новое и интересное! Также подписывайтесь на наши соцсети: мы есть в Вконтакте, Telegram-е, Facebook-е и Instagram-е. ​

Проект "Әйдә! Online. Изучаем татарский" предлагает качественные и современные курсы и материалы для изучения татарского языка. Онлайн-курсы разговорного татарского, адаптированные литературные тексты, новости с подстрочным переводом, видео- и аудио-материалы, тесты и многое другое!

Если у вас есть предложения, то Вы всегда можете оставить их в нашей группе в Вконтакте или по адресу: eydetat@gmail.com

БУ ТЕМАГА:

Список географических понятий и названий на татарском