Accessibility links

Кайнар хәбәр

Gaz krizisı: ''bitaraf Törkmänstan'' öçen sınau


Törkmänstan bloklarğa quşılmağan, bitaraf säyäsät alıp baruın iğlan itkän il. Rusiä belän Ukraina arasındağı gaz nizağı Aşqabatnıñ bu säyäsätenä äle sınaw bulıp tora. Törkmänstan Ukrainanıñ kübräk gaz taläbenä uñay cawap biräçäkme, ällä ul Mäskäwgä quşılıp Rusiä belän bergäläp Kievqa basımnımı arttıraçaq ?

Ukraina belän Russiä aarsındağı gaz nizağı başlanğannan birle Kiev , bez Rusiä cibärmägän gaznı Törkmänstannan tämin itä alabız dip qabatlap kilde . Aşqabat, Mäskäw belän Kiev mönäsäbätlären niçek itep balanslar mikän? Ul Ukrainanıñ taläbenä buysınıp kübräk gaz cibäräçäkme, ällä Mäskäwneñ berektäşe bulıp Kievqa bergälep basım yasayaçaqmı. Älegä Rusiä belän Ukraina törkmän gazı turında qapma qarşılıqlı belderülär yasadı. Aşqabat isä cämäğätçelek aldında ber närsä dä äytmäde. Ukraina energie ministrı Plackov kiçä , Ukraina üz deposındağı gaznı häm Törkmän gazın qullana dip äytkän ide. Gazprom citäkçeseneñ urınbasarı Aleksandr Medvedev isä kiçä Ukrainanıñ gaz taratu sistemasında rus gazı ğına ağa , Ukraina sistemasına törkmen gazı kilmi dip äytkän ide Aşqabattan räsmi belderü bulmağaç, anıñ qaysı yaqta toruı da bilgele tügel. Radiobıznıñ analitigı Roman Kupçinsky Rusie Törkmänstannan Ukrainağa gaznı teläsä tuqtata ala , Gazprom moñı aylarça elek eşläp quydıdip äytte

2003nçe yılda Törkmän prezidentı Niazov V.Putin belän 25yıllıq gaz kontraktı tözep quydı Kiläşügä kürä 2007.nçe yılnıñ ğıynuarınnan başlap Rusiä Törkmänstannan 7 belän 10 milliard kuba meter gaz satıp alırğa tieş. Ütkän ayda 29.dikäberdä Gazpromnnan Alexey Miller Aşqabatta yaña konttrakt tözede.Bu kileşügä kürä Rusiä 2006nçe yılda meñ kubametrı 65 dollardan 30 milliard kuba meter gaz satıp alaçaq ..Kupçinski qaraşınça Rusiä Ukrainağa berençe gaz embargosın quyğan. Analitik bolay di:

İke mömkinçelek bar.Bereneçse alar citärlek gaz satıp alıp Rusiäneñ bolay da kontrol itkän üzäk aziä ütkärgeçe aşa Ukraina satıp alğan gaznıñ şul ütkärgeçkä kerüen tuqtatu. Kiçä gazprom süzçese Sergey Kuprianov ütkärgeçtä ukraina gazı öçen urın yuq dip äytte

Analitik süzlärenä däwam itep ikençe mömkinçelek di: produksiäse kimegän Gazprom öydäge defitsitnı qaplarğa tırışa.

Kupçinski fikernçä Gazpromnıñ strategik pozitsiäsenä qaramastan , Törkmänstan Ukrainağa gaz tapşıruınıñ tuqtatıluın küreregä telämi. Çönki ike arasındağı mönäsäbätlär bik yaxşı Kiev Aşqabatqa gaz burıçın 15yıl cünläp tüli almasa da Niyazov 1993 belän 99 nçe yıllar arasındağı yöz millionnarça dollarlıq gaz burıçın gafu itte Ul älege gaz tapşıruları öçen tüläwneñ tovar häm törle xezmätlär şäklendä buluın da qabul itte. 2005nçe yıldağı söyläşülärdän soñ noyäberdä Niyazov Törkmänstan 2006nçe yılnıñ ğıynuarınnan başlap barlıq aluçılarğa gaznı meñ kubameternı 60dollar bäyädän sataçaq dip beldergän ide. Dikäber azaqlarında Ukraina citäkçese Viktor Yuşçenko Aşqabat belän ireşelgän kileşügä kürä: Törkmänstan Ukrainanı 40milliard kuba meter gaz belän tämin itäçäk meñkuba meter öçen 50 dollar tülänäçäk digän ide Kileşü ğıynuar ayında köçkä kerergä tieş. Şunnan soñ wazğiät qatmarlanıp kitte Aşqabat ütkän atnada Kiev meñ kuba metrı 65 dollardan 40 milliard kuba meter gaz alırğa kileşte dip belderde .Bu inde Mäskäw belän Kiev arasında bäyälär suğışı baruına işarä bula ala . Taraflar älbättä üzläreneñ törle iqtisadi häm säyäsi mönfäğätlären ülçiäçäk, ä Törkmänstannıñ pozitsiäse könnän kön qıyınlaşa bara färidä xämit
XS
SM
MD
LG