Accessibility links

İran Xalıqara Atom Agentlığı belän xezmätätşlekne tuqtatu belän kisätä


BMOsı İminlek Şurası Teheranıñ atom programmasın tikşerä başlağan xäldä, İran Xalıqara Atom Energiäse Agentlığı belän ixtiari xezmättälgen tuqtaçaq. Bu kisätü, Fransiä, Britaniä häm Germaniä, Teherannıñ atom yağulığın tikşerü eşen yañartqannn soñ, agentlıqnı İrannıñ atom programması turındağı mäğlümätlärne BMOna tapşırırığa çaqırğannan soñ yasaldı. Yevropa Berlegeneñ bu pozitsiäsen AQŞ yaqlap çıqtı.

İran tışqı eşlär ministere Mottaki Pänceşämbe könne İrannıñ atom programası mäsäläsen BMOsı İminlek Şurasında kütärep çığu Könbatış öçen tiskäre näticälär tudıraçaq dip kisätte. Anıñ süzlärençä, mäsäläne İminlek Şurasına tapşıru İran parlamentınıñ qararına esasän Atom Agentlığı belän ixtiari xezättäşlekne tuqtatunı añlataçaq. İran parlamentı bu turıda Noyäber ayında qarar qabul itkän ide. Bu qarar ğämälgä quyılğan yäğni İran agentlıq belän ixtiari xezmättäşlegen tuqtatqan xäldä, Atom Agentlığı İrannıñ atom qorılmaların telägän vaqıtta kontrol itü mömkinlegen yuğaltaçaq. Soñğı krizis İrannıñ 10-nçe Ğinvarda Xalıqara Atom Energiäse Agentlığı tarafınan möxerlänep biklängän qorılmalarda atom yağulığı mäsäläsendä tikşerülärne, sınaunı yañartuı säbäple qabınıp kitte. Bu adım küpkenä illärneñ şul sanda AQŞ, Rusiä häm Yevropa Berlegeneñ tänqitenä säbäp buldı. Yevropa Berlege isemennän Teheran belän söyläşülär alıp barğan Fransiä, Britaniä häm Germaniä, İrannıñ bu adımı Yevropa Berlegeneñ ike yıldan birle alıp barğan tırışlığın yuqqa çığara dip belderdelär. Germaniäneñ tışqı eşlär ministere Frank Walter Steinmeir Berlindä üzeneñ Fransuz häm Britan kollegaları häm Yevropa Berlegeneñ tışqı säyäsät öçen cavaplı başlığı Solana belän oçraşqannan soñ bu xaqta bolay dide

"İrannıñ atom agentlığınıñ kisätülären iğtibarsız qaldıruın häm xäl itelmägän mäsälälärdä tieşençä xezmättäşlek itmäven küz aldında totqanda, BMOsı İminlek Şurasın mäsälägä qatnaştıru öçen vaqıt citte dip ışanabız."

İran tışqı eşlär ministere Mottaki Yevropa berlege belän söyläşülärne dävam itärgä äzer toruın belderü belän ber rättän, Yevropa Berlege atom tikşerüe belän uran eşläp çığaru arasında ayırma yasarğa tieş, atom qorallaın cäyeldermäv kileşüenä qul quyğan İrannıñ uran yağulığın eşläp çığarunı tikşerü eşlären alıp barırğa xaqı bar dip belderde. İran häm Yevropa Berlegeneñ öç ile 18-nçe ğinvarda soñğı raund söyläşülär alıp baraçaqlar. İran tikşerü maqsäte belän genä az miqdarda bayıtılğan uran eşläp çığaraçaq dip beldersä dä, ul monı atom bombası eşläp çığaru öçen faydalanaçaq digän borçılu bar. AQŞ Dävlät sekretarı Rice İrannıñ atom yağulığı programmasın yañartuı öçen säbäbe yuq, şul säbäple, mäsälä İminek Şurasına tapşırılırğa tieş digän fiker belderde. Rusiä belän Qıtay İrannıñ atom tikşerülären yañartu qararın tänqitläsälär dä, alarnıñ İminlek Şurasında nindi pozitsiä alaçaqları bilgesez. Yevropa Berlegeneñ telge alıp kitelgän öç ileneñ väkilläre kiläse atnada Londonda Qıtay, Rusiä häm AQŞ väkilläre belän oçraşıp İrannıñ atom ölkäsendäge aktivlığın tikşeräçäklär.

Färit İdelle, Praga.
XS
SM
MD
LG