"İrepress", "Min izäm" digän ezläw programması.. Amerikan texnologiäse häm böyek Qıtay citäkçeläreneñ urtaq cimeşe.. Google tırışlığı belän xäzer sez demokratiä taraflı säxifälärne tomalıy alasız.."
Amerikan karikaturistı Mark Fiore yasağan bu reklam, Qıtay bazarınıñ maylı qalcasın eläkterü öçen üz prinslipların satqan amerikan kompaniälären mısqıl itü bulıp tora.
Uzğan ayda Google kompaniäse İnternetta ezläw maşinasınıñ Qıtay şäkelen yasawın iğlan itte. Bu program internetta ierogliflar belän ezlärgä mömkinlek birä. Tik menä Qıtay xökümäte röxsät itmägän, çeterekle säxifälär kürsätelmiäçäk, ilänep barılaçaq. Google''nıñ şuşı adımı Quşma Ştatlarda kisken tänqitkä duçar buldı.
Kongressmen Tom Lantos şuşı ayda ütkän tıñlawlara "Amerikanıñ yuğarı texnologiä şirkätläreneñ mäglümät ireklegen bastırğan xökümätkä yärdm itüe, anıñ belän xezmättäşlek itüe qotıçqıç tamaşa bulıp tora", dide.
Google kompaniäse bu borçularnı añlawın belderde. "Ezläw näticälären iläk aşa ütkärü, älbättä, bezneñ missiägä qarşı kilä, läkin dönyanıñ 5-tän-beren täşkil itkän ilgä Google programın birmäw – tağı da yamanraq" dide kompaniä wäkile Andrew McLaughlin. Härxäldä, bez senzura buluın yäşerergä cıyınmıybız dip ösätäde ul. Keşe xoquqları, Tibet mäsäläse, uyğırlar xäle kebek çeterekle mäglümätneñ töşerelep qalğanı turında, qullanuçılarğa xäbär iteläçäk.
Kisken tänqitlärgä qaramastan, Google''nıñ adımın yaqlawçılar da bar. Oxford''tağı İnternet institutınnan Victoria Nash fikerençä, "Bu wazğiättä tik utıruğa qarağanda xäräkät itü mäslixäträk, bu yul belän süz ireklege ideasın señderep bulaçaq."
Qıtay senzurası belän xezmättäşlek itüçe ber Google ğına tügel. Anıñ köndäşe Yahoo Qıtay räsmilärenä ber disidentnı qulğa aluğa kitergä mäglümät tapşırğan öçen şulay uq kisken tänqitkä tartıldı. Microsoft kompaniäse dä säyäsi yaqtan çeterekle ber aralaşu taqtasın yabıp quydı.
Googlenıñ "zıyan kitermä" digän şiğärenä qaramstan, belgeçlär mondıy kompaniärne berençe çiratta tabış qızıqsındıra di. Qıtaynıñ Keşe xoquqları törkeme başlığı Şaron Hom süzlärençä, "Çit il kompaniäläre bik tä keremle Qıtay bazarına aşqına. Näticädä anı zamança texnologiä belän qorallandıra, bolay da yuağrı däräcädä bulğan küzläw, kontrol itü sistemasın tağı da köçäytä. Şulay itep bu şirkätlär dönäydä iñ köçle senzura buldıruğa öleş kertä."
Mondıy çeterekle tarmaqlarda, şul isäptän, İnternetta eşläwçe kompaniälär öçen maxsus qağidälär buldıru kiräklege turında süzlär inde küptän yöri. Äytergä kiräk, Google üze dä monı xuplıy. Çärşämbedä ütäçäk kongress tıñlawlarında bu mäsälä qabat kütäreler dip kötergä kiräk.
Ali Gilmi
Amerikan karikaturistı Mark Fiore yasağan bu reklam, Qıtay bazarınıñ maylı qalcasın eläkterü öçen üz prinslipların satqan amerikan kompaniälären mısqıl itü bulıp tora.
Uzğan ayda Google kompaniäse İnternetta ezläw maşinasınıñ Qıtay şäkelen yasawın iğlan itte. Bu program internetta ierogliflar belän ezlärgä mömkinlek birä. Tik menä Qıtay xökümäte röxsät itmägän, çeterekle säxifälär kürsätelmiäçäk, ilänep barılaçaq. Google''nıñ şuşı adımı Quşma Ştatlarda kisken tänqitkä duçar buldı.
Kongressmen Tom Lantos şuşı ayda ütkän tıñlawlara "Amerikanıñ yuğarı texnologiä şirkätläreneñ mäglümät ireklegen bastırğan xökümätkä yärdm itüe, anıñ belän xezmättäşlek itüe qotıçqıç tamaşa bulıp tora", dide.
Google kompaniäse bu borçularnı añlawın belderde. "Ezläw näticälären iläk aşa ütkärü, älbättä, bezneñ missiägä qarşı kilä, läkin dönyanıñ 5-tän-beren täşkil itkän ilgä Google programın birmäw – tağı da yamanraq" dide kompaniä wäkile Andrew McLaughlin. Härxäldä, bez senzura buluın yäşerergä cıyınmıybız dip ösätäde ul. Keşe xoquqları, Tibet mäsäläse, uyğırlar xäle kebek çeterekle mäglümätneñ töşerelep qalğanı turında, qullanuçılarğa xäbär iteläçäk.
Kisken tänqitlärgä qaramastan, Google''nıñ adımın yaqlawçılar da bar. Oxford''tağı İnternet institutınnan Victoria Nash fikerençä, "Bu wazğiättä tik utıruğa qarağanda xäräkät itü mäslixäträk, bu yul belän süz ireklege ideasın señderep bulaçaq."
Qıtay senzurası belän xezmättäşlek itüçe ber Google ğına tügel. Anıñ köndäşe Yahoo Qıtay räsmilärenä ber disidentnı qulğa aluğa kitergä mäglümät tapşırğan öçen şulay uq kisken tänqitkä tartıldı. Microsoft kompaniäse dä säyäsi yaqtan çeterekle ber aralaşu taqtasın yabıp quydı.
Googlenıñ "zıyan kitermä" digän şiğärenä qaramstan, belgeçlär mondıy kompaniärne berençe çiratta tabış qızıqsındıra di. Qıtaynıñ Keşe xoquqları törkeme başlığı Şaron Hom süzlärençä, "Çit il kompaniäläre bik tä keremle Qıtay bazarına aşqına. Näticädä anı zamança texnologiä belän qorallandıra, bolay da yuağrı däräcädä bulğan küzläw, kontrol itü sistemasın tağı da köçäytä. Şulay itep bu şirkätlär dönäydä iñ köçle senzura buldıruğa öleş kertä."
Mondıy çeterekle tarmaqlarda, şul isäptän, İnternetta eşläwçe kompaniälär öçen maxsus qağidälär buldıru kiräklege turında süzlär inde küptän yöri. Äytergä kiräk, Google üze dä monı xuplıy. Çärşämbedä ütäçäk kongress tıñlawlarında bu mäsälä qabat kütäreler dip kötergä kiräk.
Ali Gilmi