Accessibility links

Кайнар хәбәр

Rusiädä çit illärdän finans yardäm aluçı NKOlarnıñ wäzğiäte qıyınlaşa


Rusiä prezidentı Putin küptän tügel genä FSBnı çit il xökümätlärnneñ NKOlar aşa ilneñ eçke eşlärenä tıqşınuına yul quymasqa çaqırdı. Ul şulay NKOlarnı çit ildän fond alğamda saq bulırğa çaqırdı. Rusiä saqlanu ministere Sergey İvanov ta moña oxşaş fiker belderde. Bolar Görcstan, Ukraina häm Qırğızıstandağı törle töstäge revolutsiälärädn soñ Mäskävneñ xökümättän bäysez oyışmalarnıñ eşçänlegenä borçıla başlauın çağıldıra. Kremlneñ soñğı çaraları isä keşe xoquqları oyışmaların borçığanı kebek, alarnıñ eşçänlegen dä çikliy.

Soñğı aylarda NKOlarnı finansiäläv tiräsendä qızu bäxäs bardı. Putin 7-nçe fävraldä FSB ciınında yasağan çığışında da bu mäsälägä tuqtaldı. Ul NKOlarnıñ keşe xoquqların yaqlau häm cämğiät tormışında möhim rol uynauların iqrar itsä dä, alar çit ildän fond alğanda saqlıq kürsätergä tieşlär dip äytte. Şulay uq FSBnı da sizgerlek kürsätep eşlärgä çaqırdı. Britan diplomatı belän bulğan insidentqa qağılıp bolay dide.

"Rusiä kontrrazvedkası professional eşläde. Bu skandalnıñ xökümättän bäysez oyışmalarğa külägä töşerüe qızğanıç. Läkin, bu sezneñ ğayep tügel. Finans yardäm aluçılar elemtäläre mäsäläsendä saqlıq kürsätergä tieşlär."

Britaniä keşe xoquqları häm sivil cämğiät buldıru öçen köräşkän Rusiä oyışmalarına finas yardämen açıq itep birüen, monıñ şpionlıq belän bäyläneşeneñ bulmauın belderde. Britan diplomatınnan aqça alğan NKOlar da şpionlıq belän şöğellänmävlären häm uylap çığarılğan bu ğäyepläv Kremlneñ säyäsäten tänqitlävçe keşe xoquqları törkemnäreneñ abruyın töşerüne maqsät itep quya dip belderdelär. Çınnan da NKOlar turındağı yaña qanun alar östennän kontrolen nığıta , eşläv mömkinlegen çikliy. Qanun April ayında köçkä keräçäk. Görcstan, Ukraina häm Qırğızıstandağı revolutsiälärdän soñ Mäskäv NKOlarnıñ Rusiädäge täsiren çiklärgä kiräk digän näticägä kilde bulsa kiräk. Mäskävdäge Heritage Foundationıñ direktorı Yevgeniy Volk bu xaqta Mäskäv xäbärçebezgä bolay dide.

"Ozaq vaqıt ähämiät birelmägän sivil oyışmalarnı xäzer citdigä alalar. Ukraina, Görcstandağı törle töstäge revolutsiälärgä, Qırğızıstanda bulıp alğan vaqiğälärgä Rusiä xökümäte zur ähämiät birde. NKOlarnıñ xakimiäte, Rusiäneñ ölkän räsmilären qurqıttı. NKOlarğa zur ähämiät birelä başlaunı monıñ belän añlatıp bula."

Uzğan yılnıñ noyäber ayında AQŞ Kongressınıñ Rusiädä demokratik partiälärne täräqqi ittertü öçen 4 milion dolar aqça ayıruı da Rusiä säyäsmännäreneñ açuın qabarttı. Saqlanu ministere Sergey İvanov Münxendä çaqta jurnalistlar belän oçraşqanda Rusiäneñ çittän finansiälängän demokratik programmalarğa ixtiacı yuq dip belderde. Dävlät Duması da Rusiädä sivil cämğiätne üsterü häm Baltik illärendä yäşävçe ruslarnıñ xoquqların yaqlau öçen yaqınça 17 yarım milion dolar bilgeläde. Keşe xoquqları aktivistları Kremlne ike törle standart qullanuda ğäyeplädelär häm bu aqça Rusiädän çittä bigeräk tä Kreml rus tellelär deskriminatsiälänä digän şikayät kütärep çıqqan Latviä häm Estoniädä PR maqsäte öçen sarıf iteläçäk dip belderdelär. NKOlarğa çiklävlär quyılsa da, Rusiädäge AQŞ ilçese Williams Burns 7-nçe fevraldä jurnalistlarğa Amerika NKOlarnı yaqlauın dävam itäçäk dip belderde.

"Bez häm küpkenä Rusiä NKOları bu xaqtağı qanunnıñ niçek ütäläçägen diqqät belän küzätep baraçaq. Bezneñ fikerebezçä, NKOlar Rusiä cämğiätendä ğädättäntış faydalı rol uynıy alalar häm bez dä Rusiä qanunarına esasön alarğa qulıbızdan kilgän yardämne kürsätüne dävam itäçäkbez."

Kreml çit illär elekke sovet respublikalarında aktiv dip beldersä dä, demokratiäne üsterü ölkäsendäge finans yardäm asılda kimegän. Xäzerge AQŞ administratsiäse çorında demokratiäne üsterü programmaların finansiäläv elekke SSSR belän çağıştıranda 46 protsentqa kimegän.

Färit İdelle, Praga.
XS
SM
MD
LG