Accessibility links

Putinneñ Budapeşt häm Praga säfärläre tatulaşunı maqsat itep quya


Rusiä prezidentı Putin Macarstan häm Çexiägä berençe vizitların yasıy. Mäskävneñ Budapeşt häm Praga belän mönäsäbätläre Polşa yäisä Baltyqbuyı illäreneke belän çağıştırğanda cılıraq. Putin şuşı vizitları vaqıtında Ğinvar ayında Ukraina belän bulğan bäxäs säbäple tuğan şikne taratırğa, Rusiä energiä täminatında ışanıçlı partner dip kürästergä tırışa.

Rusiä prezidentı Putineñ Üzäk Yevropa säfäreneñ töp maqsäte-tatulaşu. Anıñ Macarstanğa-Vengriägä vizitı ber Rusiä prezidentınıñ 1992-nçe yıldan soñ yasağan berençe säfäre bulıp tora. Ul vengerlärneñ baş kütärüeneñ 50 yıllığına da turı kilde. Baş kütärü vaqıtında meñärlägän venger sovet xärbiläre tarafınnan üterelgän ide. Putin 28-nçe fävraldä preazident Laszlo Solyom belän bergä yasağan çığışında, vengerlärneñ 1956-nçe yılda bulğan vaqiğälärne äle dä açu häm qayğı belän iskä alulaın añlauın , läkin, ütkängä tügel, ä kiläçäkkä qararğa kiräklegen belderde.

"Bügenge zamança Rusiä Sovetlar Berlege tügel. Bez barıbız da ul vaqıttağı vaqiğälär öçen moral cavaplılığıbıznı toyabız."

Putinneñ fikerençä, ütkännän birle kilgän kierenkelekne yomışartu öçen iñ yaxşı yul yaña partnerlıq , bigeräk tä energetika ölkäsendä partnerlıq buldıru bulıp tora. Putin Rusiä ğinvar ayında bäyä säbäple kilep çıqqan bäxäs säbäple Ukrainağa gaz tapşırun tuqtatqan bulsa da, ileneñ totrıqlı täminatçı buluın künderergä tırıştı. Gaz ixtiacınıñ 80 protsentın Rusiädän alan Macarstan monıñ täsiren sizgän illärneñ berse buldı. Putin Rusiäneñ Yevropanıñ töp energetika täminatçısı bulıp qalaçağın häm Vengriädä täminat uzäkläre buldıru mömkinlegen tikşerüen belderde. Macarstan premiere Ferens Gurçani bu plan häm başqa çaralar Vengriäne Yevropanıñ gaz täminatı üzäge xälenä kiterä ala dip belderde.

"Bez Qara Dingez töbennän Törkiädän yaña gazütkärgeçe tözü turında kileştek . Bu proyektnı Könyaq Yevropağa cäyelderü mömkinlegen tikşeräbez. Bez Vengriä Yevropağa gaz täminatınıñ ışanıçlılığında möhim rol uynayaçaq dip ışanabız"

Putin 1-nçe Martta Pragağa kilde . Ul anda da Rusiägä qarata bulğan şikne taratu häm ışanıç buldıru öçen tırışa. 1968-nçe yılda SSSR citäkçelegendäge Varşau Paktı illäre köçläre Cexoslovakiägä kerep Praga yazı dip atalğan reforma xäräkäten yuqqa çığarğan idelär. Läkin, soñğı yıllarda konservativ prezident Klaus Rusiä belän küper salırğa tırışa. İke ilneñ prezidentları üzara sävdä, energetika häm atom energiäse ölkäsendä kileşü mömkinleklären tikşerälär. Çeçnädäge xällär, Ukraina häm Belorusta bulaçaq saylaular kebek bäxäsle mäsälälär kütärelmäs kebek. Şulay da aftorlarnıñ berse Çexiäneñ elekke prezidentı Vatslav Havel bulğan xat Çex gazetası Mlada fronta Dnestä basılıp çıqtı. Anda dönya Rusiäneñ Çeçnädäge säyäsätenä küz yommasqa tieş dielgän. Pragadağı Xalıqara Mönäsäbätlär Buyınça İnstitut direktorınıñ urınbasarı Kratoxvilneñ süzlärençä, ğadi Cexlär arasında Mäskävgä şik belän qarau köçle bulsa da üzara räsmi mönäsäbätlär çağıştırmaça yaxşı.

"Könçığış Üzäk Yevropa ike törkemgä bülengän. Tönyaq öleşen Polşa häm Baltıyqbuyı illäre täşkil itä. Könyaq qanatta Çexiä, Slovakiä häm Vengriä tora häm alar Putinneñ eçke häm tışqı säyäsätenä azıraq tänqitle mönäsäbät kürsätälär."

Putinneñ Polşağa vizit yasamauı da monı işarä itä. Üz nävbätendä Polşa prezidentı Kajınski 28-nçe fevraldä Ukrainada buldı häm prezident Viktor Yuşenkonıñ Könbatış yaqlı säyäsäten yaqlauın, Ukrainanıñ NATO häm Yevropa Berlegenä kerü ambitsiäseneñ şäxsi süzçese rolen uynayaçağın belderde.

Färit İdelle, Praga.
XS
SM
MD
LG