Sişämbe könne Qazannıñ “Tatmedia” agentlıysında “Tatar jurnalistikasında terminnar qullanu mäsäläläre” dip atalğan fänni- ğämäli konferensiä uzdı. Anı Tatarstannıñ "Tatmedia" agentlığı Qazan däwlät universitetı jurnalistika häm sotsiologiä fakul'tetınıñ Tatar jurnalistikası kafedrası belän berlektä ütkärä. Konferensiä eşendä Qazannıñ yuğarı uqu yortlarınnan fänni cämäğätçelek, tatar gazeta- jurnallarınıñ baş möxärrirläre, jurnalistlar, studentlar qatnaştı.
Tatar jurnalistikasında terminnarnı qullanu mäsäläse bügenge köndä bik möhim häm aktual'. Çönki soñğı distä yıl eçendä cämğiätneñ, şul isäptän matbuğatnıñ demokratiäläşüe säbäple massaküläm mäğlümat çaraları ölkäsendä terminnarnı qullanuda çuarlıq, törlelek barlıqqa kilde. Xäzer här jurnalist, redaktor terminnarnı rusçadan häm başqa tellärdän üze belgänçä tatarçağa tärcemä itä, ğämälgä kertep cibärä. Alar arasında uñışlıları da, mäğnäläre bozılğan süzlär dä bar.
Cıyılış waqıtında tatar terminologiäseneñ töp problemnarı , matbuğatta terminnarnı qullanu prinsipları häm alarnı döres yazu, massaküläm mäğlümat çaralarında tatar ädäbi normaların saqlaw, terminologiä komissiäse, yaña texnologiälär belän bäyle terminnarnı qullanu, bu ölkädä yärdäm itü turında fiker alışular buldı.
Älege konferensiäneñ kiläçäktäge burıçların, plannarın KDUnıñ jurnalistika häm sotsiologiä fakul'tetı dekanı Wasil Ğarifullin bolay farazladı.
“Berençe çiratta “Tatmedia” agentlığı qarşında terminologiä şurasın buldırırğa qarar qıldıq. Monda ğalimnär, praktik jurnalistlar, tärcemäçelär, ğomumän belgeçlär keräçäk. Häm alar yaña terminnarnı, süzlärne maxsus tuplap süzleklär çığarıp, alarnı redaksiälärgä täqdim itep, redaksiälärneñ terminnar belän eşläwdäge kimçeleklären kimetergä yärdäm itäçäk.”Cıyında tatar mäğlümat çaralarınıñ yış qına tatar süzlären, terminnarnı döres qullanmawda tänqitlädelär. Filologiä fännäre doktorı, professor İldar Nizamov tatar tele sağında toruçı Azatlıq radiosın da telgä aldı:
“Azatlıq”nıñ ber xäbärçese bügen “ğomum milli”- di, ä ikençese “milli” - di, dürtençese böten xalıqqa başqaça äytä. Termin ber törle qullanırğa tieş. Cämäğät palatası digän süz kitte, ber redaksiä anı “ictimaği palata”- disä, “Azatlıq” radiosı “cämäğät palatası”- dip äytte, ä Peterburgtağı şul uq radionıñ xäbärçese “cämäğätçel palata”- diä. Şuşındıy ğomum federal', ğomum fiker yörtä torğan terminnarnı butalırğa tieş tügel. Fängä bäyläp äytsäk, terminnıñ sinonimı bulmıy. Anı törleländerergä yaramıy, ber genä mäğnäle bulırğa tieş.”
Xäzerge waqıtta “Tatar inform” agentlığı xäbärlärne maxsus tuplap rayon gazetalarına tarata. Alarnıñ küpçelege rusçadan tärcemä itelä. Älege tärcemälär belän qänäğät bulmağan üz isemen äytergä telämägän ber rayon gäzite baş möxärrire bolay dide:
“Ul quşımta bulıp çığa atnağa ber tapqır. Andağı cömlälärdä çualıp betäseñ, cen pärie üze dä adaşa ul cömlälärdä. Bezneñ rayon uquçıları bezgä şaltıratıp däğwä belderälär. Bezneñ monda bernindi qatnaş bulmasa da, bezgä dä qızarırğa turı kilä. Bu quşımtanı eşlägändä täcribäle tärcemäçelär eşläsälär faydalıraq bulır ide.”Şulay uq söyläşü barışında xäzer tatar jurnalistlarına bu yünäleştä süzdän konkret eşkä, ğämälgä küçärgä waqıt citte dip belderelde. Äytik, ozaq yıllar terminologiä mäsäläläre belän şöğellänüçe Dörriä Ramazanova üze äytmeşli, "tormışqa aşmas" eşlekle täqdim belän çıqtı. Anıñ fikerençä, bügenge köndä däwlät tarafınnan tözelgän häm räsmiläşterelgän terminologiä komissiäse tözergä kiräk. Cıyında qatnaşuçılar küñelenä Dörriä xanımnıñ fikerlär xuş kilde häm täqdimne xupladılar. Bu üz çiratında tatar jurnalistikasında terminnar qullanu mäsälälären xäl itärgä mömkinlek biräçäk dip uylanıla. Şulay uq älege terminologiä komitetına ğammäwi çaralar öçen terminologiä süzlege tözep çığaru häm redaksiälärgä taratu burıçın da yöklände.
Röstäm İsxaqi, Gölnaz Şäyxetdin
