Atnakiç könne Ufada Başqortstan berläşkän oppozitsiäse wäkilläreneñ xakimiätlärgä qarşı çirattağı uram cıyını bulıp ütte. Aldan uq xäbär itelüençä, Başqortstan oppozitsiäse köçläre bu könne Ufanıñ Lenin isemendäge mäydanında zur miting ütkäräçäkläre xaqında belderep, xakimiätlärgä röxsät sorap xat yazdı. Ul röxsät alındı häm bu uram cıyınına nıqlı ğına äzerlek alıp barıldı.
Uram cıyını kiçke säğät cidegä bilgelängän ide. Anda tatar oyışmaları wäkilläre dä küpkä aldan kilä başladı. Alar Başqortstan tatarlarınıñ kisken problemaların xäl itü kiräklegen çağıldırğan şiğar'lär dä äzerlägän. Ämma ul şiğar'lärne tatar oyışmaları wäkilläre miting bulası mäydanğa alıp kerä almadı. Militsiä xezmätkärläre bu yulı da uram cıyını bulası mäydannı timer qoymalar belän uratıp alğan bulıp çıqtı. Şiğar'lärne totqarlap alıp qaldılar. Qarşılıq çarasına cıyıluçılarnı da elekke kebek ük, tar koridor aşa ğına, metall tikşerüçe cihazlar belän nıqlı tikşerep kenä ütkärdelär.
Oppozitsiä äzerlägän uram cıyını bu yulı da älläni tä'sirle bulmadı diärgä mömkin. Anda nibarı 300 tiräse genä keşe qatnaştı. Mitingta qatnaşuçılar az bulsa da, ul uzğan mäydannı uratıp alğan militsiä xezmätkärläre alardan da kübräk ide. Şulay da xoquq saqçıları, miting barışına qısılmadı, çittän genä küzätep tordı.
Miting “Ğud bay babay” digän çaqıru-öndämä astında ütte. Başqortstanda xalıq arasında prezident Mortaza Räximovnı şulay “babay” dip yörtälär. Babaynı otstavkağa kitärgä çaqıruğa işarä ide bu. Mitingnı oppozitsiä citäkçeläreneñ berse Ratmir Yangirov açtı häm alıp bardı. Üz çığışında ul respublikadağı säyäsi-ictimaği xällärne bik awır dip surätläde. Sotsial' kierenkelek, bäyälärneñ artuı, keşe xoquqlarınıñ bozıluı xaqında täğäyen misallar kiterep söyläde ul. Barlıq bälälärdä respublika xakimiätläre häm şäxsän Mortaza Räximov ğäyeple ikänlegen äytep, anıñ wazifasınnan kitüe bar keşe öçen dä faydağa ğına bulaçağın äytte Ratmir Yangirov.
Başqortstan xakimiätläre üzläre öçen genä yäşi. Alarğa xalıq berni dä yukni. Räximov ta qayçan da bulsa üz urının qaldırır. Xalıq monı küptän kötä inde. Yañaraq anıñ xaqında törle imeş-mimeşlär taratılğaç ta xalıq bik qayğırmadı.
Mitingta çığış yasağan Ratmir Yangirov fikerençä, Başqortstan xakimiätläre respublikanı körçekkä kiterep teräde. “Şul uq waqıtta üz qullarındağı matbuğat çaraları aşa alar Başqortstannı çäçäk atuçı respublika dip maqtanırğa yarata”, - di Ratmir äfände.
Annan soñ mitingta Keşe xoquqların yaqlaw komitetı citäkçese Räis Däwlätxucin çığışı buldı. Ul Başqortstanda keşe xoquqlarınıñ tupas bozıluı, xakimiätlärgä qarşı az ğına tänqit süzläre yañğıratqan keşelärneñ dä qulğa alınuı häm tikşerü izolyatorlarında totıluı turında söyläde. Soñğı misal itep, Başqortstan däwlät universitetında uquçı Ratmir Baimbätov isemle talip belän bulğan xälne söyläde ul. Başqortstan Kommunistlar partiäse äğzası bulğan bu talipnıñ fatirına militsiä xezmätkärläre kilep tentü ütkärgän. Äle ul Ufa xastaxanäläreneñ bersendä däwalanırğa mäcbür ikän.
Başqortstan Berläşkän oppozitsiäse koordinatsiä şurası citäkçese, Başqortstan Tatar milli-mädäni moxtariäte räise Ramil Bignovnıñ da çığışı yalqınlı ide. Respublikada bar xakimiätneñ berniçä genä keşe qulında buluın äytep, xalıqnıñ xoquqsız qaldırıluına iğtibar yünältte ul. “Başqortstanda ällä küpme tärtipsezleklär, qanunsızlıqlar tamır cäyue xaqında federal' xakimiätlärgä küp tapqırlar möräcäğät ittek, - di Ramil Bignov. – Läkin Mäskäw Kremle bu möräcäğätlärne cawapsız qaldırdı. Xäzer inde bez möräcäğätlär äzerläp tormıybız, ä bar xalıqnıñ ixtıärın çağıldırğan qarşılıq Aqtı qabul itäbez.
Prezident Räximovnıñ wäqälätlären tanımıybız. Ul aldaşular yulı belän genä yañadan üz urınında qaldı. Şuña bez anıñ otstavkağa kitüen taläp itäbez. Yağulıq-energetiqa tarmağı xalıqqa, däwlätkä qaytarılırğa tieş.
Ufadağı mitingta çığış yasağan Ramil Bignov buldı bu. Añardan soñ da berniçä keşe çığış yasadı häm respublikadağı kimçeleklärgä iğtibar yünältte. Ber säğät barğan miting axırında anda qatnaşuçılar “Başqortstan Respublikası xalıqlarınıñ turıdan-turı ixtıärı” digän Aktnı qabul itte. Döresräge, bu Aktnıñ ölgese aldan uq äzerlängän ide. Mitingta qatnaşuçılar anıñ här punktın rasladı ğına. 9 maddädän torğan bu aktnıñ berençe maddäse prezident Mortaza Räximovnıñ wäqälätlären tanımawdan başlana. Anda şulay uq respublikanıñ yağulıq-energetiqa tarmağın kire däwlätkä, xalıqqa qaytaru, Başqortstan Üzäk saylaw komissiäsen aldaşuları öçen quıp taratu, respublikada süz iregen buldıru taläpläre dä yazılğan.
Mitingnı oyıştıruçılar äytüençä, cäy aylarında respublika cämäğätçelege arasında bu Aktqa qul quyu oyıştırılaçaq häm alar tağın da Mäskäwgä tapşırılaçaq. Ä älegä oppozitsiä cäyge çorğa zur uram cıyınnarın oyıştırunı tuqtata kebek.
Fänis Fätxi, Ufa
